Tăng mức phạt tiền và thu hồi tài sản đối với tội phạm kinh tế, tham nhũng

Tại hội nghị tổng kết 10 năm phòng chống tham nhũng vừa qua, Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí kiến nghị Tổng Bí thư, Bộ Chính trị, Ban Chấp hành Trung ương cho chủ trương để nghiên cứu, đề xuất giải pháp theo hướng tăng phòng ngừa; giảm xử lý hình sự, thay thế bằng khởi kiện dân sự và tạo điều kiện cho chủ thể sai phạm khắc phục hậu quả đối với nhóm tội phạm tham nhũng, kinh tế. Điều này nhằm thu hồi tài sản nhà nước bị tham nhũng, hướng tới mục tiêu vừa đạt hiệu quả trong phòng chống tham nhũng, vừa đảm bảo tính nhân văn.

Tháng 12/2019, cựu Bộ trưởng Bộ Thông tin và Truyền thông Nguyễn Bắc Son bị Viện kiểm sát đề nghị mức án Tử hình vì tội Nhận hối lộ, trong phiên tòa xét xử đại án AVG, làm thiệt hại của Nhà nước hơn 8.560 tỷ đồng.

Chỉ vài ngày sau khi bị đề nghị mức án cao nhất, ông Nguyễn Bắc Son đã vận động gia đình, nhanh chóng nộp số tiền khắc phục hậu quả 66 tỷ đồng, khắc phục toàn bộ số tiền 3 triệu USD mà ông bị truy tố Nhận hối lộ.

Kết quả, ông Nguyễn Bắc Son được tòa cấp sơ thẩm tuyên mức án Chung thân về tội Vi phạm các quy định về quản lý đầu tư công gây hậu quả nghiêm trọng và Nhận hối lộ. Ở phiên phúc thẩm, hội đồng xét xử quyết định giữ nguyên mức án Chung thân với ông Son.

Có thể nói, việc ông Son và gia đình nhanh chóng nộp tiền, khắc phục toàn bộ thiệt hại là một chi tiết giảm nhẹ quan trọng để tòa quyết định tuyên thấp hơn mức đề nghị của Viện kiểm sát.

Ở những đại án khác, các ông Nguyễn Đức Chung (cựu Chủ tịch UBND TP Hà Nội), Trương Quốc Cường (cựu Thứ trưởng Bộ Y tế), Nguyễn Duy Linh (cựu Phó Tổng cục trưởng Tổng cục Tình báo)… đều đã được tòa tuyên những mức án giảm nhẹ bởi tình tiết kịp thời nộp tiền khắc phục hậu quả.

Như vậy, thông qua việc thành khẩn nhận tội và kịp thời khắc phục thiệt hại, nhiều quan chức “nhúng chàm” có thể tự rút ngắn thời gian lao lý của mình.

Tại Hội nghị tổng kết 10 năm phòng chống tham nhũng sáng 30/6, Viện trưởng VKSND Tối cao Lê Minh Trí nhấn mạnh, một trong những nhiệm vụ cần đặc biệt quan tâm là thu hồi tài sản Nhà nước bị tham nhũng, chiếm đoạt, thất thoát; tăng tính phòng ngừa và giảm xử lý hình sự với người vi phạm.

Việc giảm nhẹ án tù cho bị cáo, nhưng tăng cường thu hồi tài sản vừa có tính chất nhân văn, vừa mang lại nguồn thu cho Nhà nước. Theo thống kê tại Hội nghị, công tác thu hồi tài sản tham nhũng thời gian gần đây đã có chuyển biến tích cực. Cơ quan thi hành án dân sự các cấp thu hồi 61.000 tỷ đồng, đạt 34,7% (năm 2013, tỷ lệ này chỉ đạt dưới 10%). Riêng các vụ án thuộc diện Ban Chỉ đạo theo dõi, chỉ đạo thu hồi được gần 50.000 tỷ đồng, đạt 41,3%.

Nói về đề xuất giảm án khi bị cáo khắc phục hậu quả, Trung tướng Trần Văn Độ - nguyên Phó Chánh án TAND Tối cao, Chánh án Tòa án Quân sự Trung ương cho biết: “Theo pháp luật Hình sự quy định, việc bồi thường thiệt hại và khắc phục hậu quả là tình tiết giảm nhẹ. Thứ hai, việc thu hồi tài sản tham nhũng là chính sách của Đảng và Nhà nước ta trong việc xử lý tội phạm tham nhũng. Việc khuyến khích những người phạm tội trả lại tài sản cho Nhà nước là một chủ trương đúng đắn. Bên cạnh đó, điều này cũng thể hiện chính sách nhân đạo của Đảng và Nhà nước ta trong quá trình xử lý tội phạm”.

Cũng theo Trung tướng Trần Văn Độ, chính sách này đã được áp dụng ở nhiều quốc gia trên thế giới và cho thấy hiệu quả, điển hình như Liên bang Nga hoặc Trung Quốc. “Đánh kẻ chạy đi chứ không đánh người chạy lại. Khi người phạm tội đã ăn năn hối cải thì phải tạo điều kiện cho người ta sửa chữa sai lầm. Không nên vùi dập người ta quá”.

Cách đây 7 năm, khi thảo luận về Bộ Luật Hình sự ở Quốc hội khóa XIII, Trung tướng Trần Văn Độ và một số đại biểu cũng đã kiên trì đề xuất giảm án phạt tù, tăng mức phạt tiền và thu hồi tài sản đối với tội phạm kinh tế, tham nhũng. Đề xuất phân hóa các trường hợp phạm tội để khuyến khích người phạm tội tự nguyện khai báo, tự nguyện nộp lại tài sản.

“Tuy nhiên, ở thời điểm đó vấn đề này cũng chưa được đẩy lên cao trào như hiện nay. Nhưng cũng có những tác động nhất định để đưa vào pháp luật việc giảm án phạt tù từ Tử hình xuống Chung thân, với những bị cáo đã khắc phục ¾ số tiền gây thiệt hại.” – Trung tướng Trần Văn Độ chia sẻ.

Tham nhũng ở nước ta vẫn diễn biến phức tạp và bị coi là “giặc nội xâm”. Bởi thế, việc phân loại tội phạm tham nhũng, tùy vào tính chất, mức độ và sự chủ động ăn năn hối cải để đưa ra kỷ luật, xét xử là cần thiết.