Những tổn thất trước Ukraine nhắc hải quân Nga nhớ lại thất bại Tsushima hơn một thế kỷ trước

Kể từ khi Nga tiến hành cuộc tấn công vào Ukraine vào cuối tháng Hai, hải quân Nga đã phải chịu những tổn thất nặng nề trước một đối thủ đông hơn và mạnh hơn.

Người Nga đã mất ít nhất 5 tàu tuần tra lớp Raptor, một tàu đổ bộ lớp Tapir, một tàu đổ bộ lớp Serna và đáng chú ý nhất là Moskva, một tàu tuần dương mang tên lửa dẫn đường lớp Slava.

Bản thân những tổn thất trên không phải là những mất mát quá lớn đối với lực lượng hải quân hùng hậu của Nga, nó cũng không có khả năng làm thay đổi cục diện cuộc chiến hoặc cán cân quyền lực ở Biển Đen, nhưng chúng là đòn giáng mạnh vào uy tín của hải quân Nga, thứ đã kéo dài hơn một thế kỷ sau một thất bại lịch sử khác: Trận Tsushima, lần cuối cùng một soái hạm của hải quân Nga bị đánh chìm trong chiến đấu.

Cuộc chiến diễn ra vào ngày 27 và 28 tháng 5 năm 1905, trận chiến đã củng cố sự nổi dậy của Nhật Bản, giúp đất nước này được xếp ngang hàng với các cường quốc phương Tây và có tác động lâu dài đối với cả Nhật Bản và Nga.

Các đế chế nổi dậy

Bức tranh mô tả các tàu chiến Nhật Bản xông vào bắn phá cảng Arthur trong Chiến tranh Nga-Nhật 1904-1905 (Ảnh: Business Insider)

Căng thẳng giữa đế quốc Nhật Bản và Nga đã tăng lên kể từ sau chiến thắng áp đảo của Nhật Bản trong Chiến tranh Trung-Nhật năm 1895.

Nhật Bản, được trang bị một đội quân hiện đại, có tổ chức, đang theo đuổi các tham vọng ở Hàn Quốc và Trung Quốc làm ảnh hưởng đến các lợi ích của Nga, đặc biệt là ở Mãn Châu và Triều Tiên.

Đặc biệt quan trọng đối với người Nga là Cảng Arthur, nay là Đại Liên, một cảng của Trung Quốc đã cho Nga thuê và là cảng "nước ấm" duy nhất ở Thái Bình Dương. Cảng Arthur trở thành trụ sở của Hạm đội Thái Bình Dương của Nga.

Các cuộc đàm phán giữa Nhật Bản và Nga về tương lai của khu vực không đi đến đâu, và vì vậy, vào ngày 8 tháng 2 năm 1904, Hải quân Đế quốc Nhật Bản tấn công bộ phận chính của Hạm đội Thái Bình Dương của Nga tại Cảng Arthur, chính thức tuyên chiến vài giờ sau đó.

Thủy thủ đoàn Nga ngồi trên bờ sau khi tàu của họ bị đánh chìm tại Cảng Arthur năm 1904 (Ảnh: Business Insider)

Hải quân Nhật Bản giành được lợi thế một cách nhanh chóng. Họ đã đánh bại những nỗ lực chính của Hạm đội Thái Bình Dương của Nga. Hải quân Nhật Bản đã phá vỡ thế gọng kìm tại cảng Arthur và đánh bại phần lớn các phi đội đóng tại Vladivostok của Nga tại Vịnh Chemulpo và Ulsan - những chiến thắng cho phép Nhật Bản thống trị Thái Bình Dương một cách hiệu quả.

Không muốn chịu thất bại, và khi lực lượng mặt đất Nhật Bản bắt đầu cuộc bao vây cảng Arthur, Sa hoàng Nicholas II của Nga đã ra lệnh thành lập Hải đội Thái Bình Dương số 2, bao gồm các tàu từ Hạm đội Baltic.

Được chỉ huy bởi Phó Đô đốc Zinovy Rozhestvensky, Hải đội Thái Bình Dương số 2 bao gồm khoảng 40 tàu, bao gồm 11 thiết giáp hạm tiền-dreadnought, chín tuần dương hạm và chín khu trục hạm.

Vào tháng 10 năm 1904, họ được cho là giải vây cho Hạm đội Thái Bình Dương tại cảng Arthur, tiêu diệt bất kỳ tàu chiến nào của Nhật Bản mà họ gặp phải, và cắt đứt đường tiếp tế giữa Nhật Bản và vùng đất liền châu Á.

Hạm đội diệt vong của Nga

Thiết giáp hạm Knyaz 'Suvorov, ở Kronshtadt gần St.Petersburg vào tháng 8 năm 1904 (Ảnh: Business Insider)

Hải quân của Nga đã được hiện đại hóa trong nửa sau của những năm 1800, nhưng trong khi Hải đội Thái Bình Dương số 2 tỏ ra mạnh mẽ trên giấy tờ, nó vẫn không phải là lực lượng hải quân hạng nhất. Một số tàu chiến còn mới và chưa được kiểm định, nhưng nhiều chiếc đã cũ và lỗi thời. Những chiếc khác chỉ hơn một chút so với các tàu phụ có gắn súng.

Ban lãnh đạo Hải quân Nga cũng có chất lượng thấp. Nhiều sĩ quan đến từ các gia đình giàu có và có quan hệ. Các thủy thủ đa số là lính nghĩa vụ thiếu kinh nghiệm.

Những vấn đề này đã được thể hiện rõ trong chuyến hành trình kéo dài bảy tháng, 18.000 dặm đến Thái Bình Dương.

Khi ở Biển Bắc gần nước Anh, hạm đội đã nổ súng vào các tàu đánh cá của Anh, bằng cách nào đó họ nghĩ rằng chúng là tàu phóng lôi của Nhật Bản. Hai ngư dân thiệt mạng, một người bị thương và một tàu đánh cá bị chìm cùng với bốn tàu khác bị hư hỏng. Trong cuộc hỗn loạn, một số tàu Nga thậm chí còn nã đạn vào nhau, gây thương vong và thiệt hại.

Thiết giáp hạm Hoàng gia Nga Borodino tại Kronshtadt gần St.Petersburg vào tháng 8 năm 1904 (Ảnh: Business Insider)

Việc điều động ngoại giao đã ngăn cản được người Anh tham chiến theo phe Nhật Bản, nhưng những rắc rối của hạm đội Nga mới chỉ bắt đầu.

Hầu hết đội tàu đã đi vòng quanh châu Phi thay vì đi qua kênh đào Suez. Cuộc hành trình dài hơn đã gây thiệt hại cho các thủy thủ đoàn, những người chưa bao giờ trải nghiệm khí hậu khác biệt như vậy hoặc một thời gian dài trên biển. Bản thân các con tàu cũng bị tổn thất đáng kể. Trong một buổi tập bắn với một mục tiêu giả được kéo bởi một tàu tuần dương, thứ duy nhất mà hạm đội bắn trúng là chiếc tàu tuần dương.

Không có đồng minh, người Nga không thể cập cảng một cách dễ dàng. Điều kiện trên các con tàu trở nên tồi tệ, và một số thủy thủ đã chết vì bệnh tật và các vấn đề về hô hấp.

Vào thời điểm Cảng Arthur thất thủ, nhiệm vụ của họ đã được thay đổi: Họ phải tập hợp những người còn sống sót của Hạm đội Thái Bình Dương của Nga ở Vladivostok trước khi giao chiến với quân Nhật trong một trận chiến quyết định.

Trận chiến đẫm máu ở Tsushima

Hạm đội Nhật Bản ra khơi đối đầu với người Nga tại Tsushima vào sáng sớm ngày 27 tháng 5 năm 1905, góc nhìn từ thiết giáp hạm Asahi (Ảnh: Business Insider)

Khi các tàu của Nga cuối cùng cũng đến được eo biển Tsushima vào đêm ngày 26 tháng 5 năm 1905, đô đốc Rozhestvensky đã cố gắng đi qua mà không bị chú ý. Thật không may, một trong những con tàu của ông đã bị một tàu tuần tra của Nhật Bản phát hiện.

Đáng tiếc hơn, hạm đội Nga đã nhầm tưởng tàu phía Nhật Bản là một con tàu của Nga bị mất tích và báo hiệu có thêm các con tàu của Nga ở gần đó.

Với vị trí của kẻ thù đã được xác định, Hạm đội liên hợp của Đô đốc Nhật Bản Heihachirō, bao gồm bốn thiết giáp hạm hiện đại, hơn 20 tuần dương hạm, 21 khu trục hạm và 43 tàu phóng lôi, đã lên đường để chiến đấu.

Vào sáng ngày 27 tháng 5, các hạm đội đã liên lạc được với nhau. Trước khi vụ nổ súng bắt đầu, Tōgō treo một lá cờ tín hiệu truyền tải một thông điệp đã định trước cho hạm đội của mình: "Số phận của Đế quốc phụ thuộc vào kết quả của trận chiến này, mọi người hãy làm hết trách nhiệm của mình."

Tàu tuần dương Oleg của Nga chịu tổn thất sau trận Tsushima, ở Vịnh Manila vào ngày 27 tháng 6 năm 1905 (Ảnh: Business Insider)

Trận chiến sau đó là một cuộc tàn sát. Ngoài huấn luyện, kỷ luật và kinh nghiệm tốt hơn, người Nhật còn được trang bị đạn xuyên giáp hiện đại xé nát tàu Nga.

Đến cuối ngày, bốn thiết giáp hạm của Nga đã bị đánh chìm. Imperator Aleksandr III bị chìm cùng toàn bộ thủy thủ đoàn hơn 700 người, trong khi Borodino bị chìm cùng hơn 800 thành viên thủy thủ đoàn.

Kỳ hạm Knyaz Suvorov bị chìm cùng với tất cả ngoại trừ 20 sĩ quan, trong khi khoảng một nửa thủy thủ đoàn của Oslyabya bị chìm cùng con tàu. Một số tàu tuần dương và tàu khu trục khác của Nga cũng bị đánh chìm.

Khi màn đêm buông xuống, những người sống sót cố gắng đến được Vladivostok. Các tàu khu trục của Tōgō đã săn lùng họ, bắt giữ thêm hai thiết giáp hạm và một số tàu chiến khác. Đến chiều hôm sau, hầu hết những người sống sót đều đã đầu hàng.

Uy tín của Hải Quân Nga bị ảnh hưởng nghiêm trọng

Đô đốc Heihashima Togo được chào đón khi trở về Tokyo vào ngày 22 tháng 10 năm 1905 (Ảnh: Business Insider)

Tổn thất của Nga là vô cùng lớn, 21 tàu bị chìm hoặc bị đắm và 7 bị bắt. Chỉ có ba tàu đến được Vladivostok, trong khi sáu tàu khác đến các cảng trung lập ở Trung Quốc, Philippines và Madagascar.

Hơn 4.000 thủy thủ Nga đã thiệt mạng và gần 6.000 người bị bắt. Người Nhật chỉ mất ba tàu phóng lôi với 117 người thiệt mạng và khoảng 500 người bị thương

Uy tín của hải quân Nga bị ảnh hưởng nghiêm trọng và không thể "hồi phục" kể từ sau trận chiến Tsushima. Không thể được xây dựng lại với quy mô lớn như cũ, Hải quân Nga cũng có ít hoạt động quan trọng trong Thế chiến thứ nhất. Hải quân Liên Xô cũng chỉ hoạt động hạn chế trong Thế chiến thứ hai và chưa bao giờ thực sự chứng tỏ được sức mạnh trong Chiến tranh Lạnh, mặc dù các tàu ngầm của Liên Xô là mối quan tâm thường xuyên đối với Hải quân NATO.

Ngày nay, hải quân Nga tự hào có một hạm đội nhỏ hơn, hiện đại hơn, tập trung vào các chiến dịch vùng nước xanh hơn là các chiến dịch trên biển, nhưng những tổn thất đáng ngạc nhiên của họ trước Ukraine cho thấy họ vẫn chưa thể giành lại vị thế thống trị đã mất một thế kỷ trước.

Theo Business Insider