Lãi suất 60% năm, giám đốc cắn răng vay tín dụng đen

Khó vay vốn, phải mượn bạn bè người thân

Kết quả điều tra chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh (PCI) 2021 chỉ ra rằng, tìm kiếm nguồn vốn là một trong hai khó khăn hàng đầu mà DN Việt Nam gặp phải.

Cụ thể, có 46,85% số DN tư nhân tham gia khảo sát cho biết, gặp khó khăn khi tiếp cận tín dụng trong năm 2021. Con số này cao hơn đáng kể so với 40,73% của năm 2020. Vấn đề gây trở ngại nhất cho DN khi tiếp cận tín dụng vẫn là không có tài sản thế chấp. Có 81% DN tham gia khảo sát cho biết không thể vay vốn ngân hàng nếu không có tài sản thế chấp. Tiếp đến là thủ tục vay vốn phiền hà và ngân hàng thương mại áp dụng các điều kiện tiếp cận tín dụng bất lợi, với 46% số DN lựa chọn.

Vay vốn từ ngân hàng thương mại gặp trở ngại khiến DN phải tìm kiếm các nguồn cho vay khác. Có 51% DN tìm cách huy động vốn qua bạn bè hoặc người thân, 18% vay từ các DN khác hoặc cầm cố, bán tài sản. Tỷ lệ DN tiếp cận nguồn vốn từ các tổ chức tín dụng khác như: công ty cho thuê tài chính hoặc các quỹ tín dụng nhân dân chỉ chiếm khoảng 11%.

Đáng chú ý, gần 4% DN cho hay đành chấp nhận vay từ tín dụng đen. Các khoản vay tín dụng đen có lãi suất quy đổi hàng năm rất cao, theo ước tính từ dữ liệu khảo sát, trung bình trên 60%/năm, gấp hơn 6 lần so với lãi suất trung bình khi DN vay từ các tổ chức tín dụng, Báo cáo PCI chỉ ra.

Cũng theo Báo cáo, DN nhỏ và vừa hiện chiếm khoảng 98% tổng số DN đang hoạt động tại Việt Nam. Luật Hỗ trợ DN nhỏ và vừa có hiệu lực từ 1/1/2018, đã triển khai hơn 4 năm, nhưng có tác động khá khiêm tốn trong hỗ trợ DN nói chung và về tiếp cận tín dụng nói riêng. Khảo sát cho thấy, chỉ có 7,34% DN đã tiếp cận được tín dụng thông qua Quỹ bảo lãnh tín dụng DN nhỏ và vừa. Đây là con số rất nhỏ, thể hiện hoạt động hỗ trợ DN tiếp cận vốn không hiệu quả.

Trong khi đó, số liệu của Ngân hàng Nhà nước cho hay, tính đến cuối năm 2021, tín dụng cho DN nhỏ và vừa chiếm 19,34% tổng dư nợ toàn nền kinh tế. Con số này khá thấp so với tỷ lệ DN nhỏ và vừa chiếm 98% tổng số DN đang hoạt động. Còn theo khảo sát từ Công ty tư vấn McKinsey cách đây hơn 2 năm, DN nhỏ và vừa tại Việt Nam có nhu cầu vay vốn lên tới 21 tỷ USD (khoản vốn thiếu hụt). Tuy nhiên, có tới 98% DN trong số đó khó tiếp cận nguồn vốn vay.

Thiếu vốn nên manh mún

Một DN sản xuất nước uống đóng chai phường Long Bình, TP. Biên Hòa (Đồng Nai) rất muốn mở rộng sản xuất, nhưng thiếu vốn. Lãnh đạo DN cho hay, nhà xưởng của công ty nằm trong khu dân cư, không phù hợp với quy mô sản xuất lớn. Khi mới đi vào hoạt động, có bao nhiêu vốn đã đầu tư máy móc, công nghệ và hệ thống phân phối. Giờ có nhu cầu mở rộng sản xuất thì nguồn lực cạn kiệt. Vay ngân hàng hiện nay là không thể vì tài sản đã thế chấp hết để lấy vốn sản xuất trong thời gian qua.

Ông Mạc Quốc Anh, Hiệp hội DN nhỏ và vừa Hà Nội, nhận xét, khó khăn DN nhỏ và vừa gặp phải chủ yếu là thiếu vốn, dẫn đến hoạt động manh mún, nhỏ lẻ, chưa bài bản; đa số DN nhỏ hạn chế về đầu tư công nghệ . Hệ quả, phần lớn DN Việt Nam vẫn sử dụng công nghệ lạc hậu so với mức trung bình của thế giới từ 2 đến 3 thế hệ. Việc đổi mới công nghệ của các DN diễn ra chậm chạp.

Một khảo sát trước đó của VCCI cũng chỉ ra rằng, hơn 50% DN dân doanh vay vốn ngân hàng chủ yếu để trang trải hoạt động, ít đầu tư cho đổi mới sáng tạo, thiết bị máy móc hay công nghệ. Tỷ lệ sử dụng công nghệ cao rất thấp, so với các nước trong khu vực chỉ đạt 2%. Nguồn vốn đầu tư cho đổi mới công nghệ rất thấp, khoảng 0,2-0,3% tổng doanh thu.

Thực tế cho thấy, do khó tiếp cận nguồn tín dụng ngân hàng khiến nhiều DN nhỏ và vừa, DN siêu nhỏ tìm đến nguồn tín dụng đen. Giám đốc một công ty sản xuất đồ nội thất tại Thạch Thất, Hà Nội kể rằng, những lúc thiếu vốn thường phải vay “nóng” từ các nguồn bên ngoài. Nhiều lần ông từng cầm cố cả chiếc xe Mecerdes E200 đang sử dụng để có đủ tiền mua nguyên vật liệu phục vụ sản xuất. Lãi suất cao nhưng đành chấp nhận vì không còn cách nào khác. Vì vậy, năng lực cạnh tranh yếu, lợi nhuận thấp, chỉ đủ sống qua ngày. Muốn mở rộng hay phát triển rất khó.

Hội Doanh nhân trẻ Ðồng Nai cho biết, hơn 500 hội viên, đa số là những DN nhỏ, doanh thu chỉ vài tỷ đồng mỗi năm. Hầu hết các DN đều ít vốn, chỉ đủ mua một miếng đất, xây hoặc thuê nhà xưởng rồi mua máy móc sản xuất là cạn tiền. Muốn có vốn hoạt động phải đi vay. Vay ngân hàng khó quá thì buộc phải vay vốn bên ngoài với lãi suất từ 20-30%/năm, quá sức so với khả năng chịu đựng của DN nhưng buộc phải vay để tồn tại.

Theo VCCI, từ những khó khăn mà DN gặp phả, trong tiếp cận tín dụng chứng tỏ các chính sách hỗ trợ là rất cần thiết trong bối cảnh hiện nay. Nhiều DN đang chờ đợi những gói hỗ trợ tiếp cận tín dụng của Chính phủ để có một nguồn lực bổ sung, phục vụ cho tiến trình phục hồi, sau khi bị ảnh hưởng nặng nề bởi đại dịch Covid.

Các chuyên gia kinh tế cho rằng, để khơi thông nguồn vốn trung dài hạn cho các DN tư nhân, cần hoàn thiện thể chế; tái cơ cấu thị trường tài chính và thị trường vốn; tăng cường minh bạch thông tin; xây dựng văn hóa minh bạch thông tin và văn hóa xếp hạng tín nhiệm; thúc đẩy xây dựng hạ tầng về tài chính, cơ quan xếp hạng tín nhiệm và đưa ra giải pháp thanh khoản thị trường.

Trần Thủy