Bầu cử Philippines có tạo ra ngã rẽ trong vấn đề Biển Đông?

Tàu cảnh sát biển Philippines diễn tập tại Biển Đông. (Nguồn: AFP)

Ứng viên nào rắn hơn?

Các ứng viên tranh ghế tổng thống, phó tổng thống của Philippines đang chạy nước rút trước ngày bầu cử vào đầu tuần sau. Theo các cuộc thăm dò được công bố hôm 2/5, ứng cử viên Ferdinand Marcos Jr. (con của cố Tổng thống Ferdinand Marcos Sr.) vẫn duy trì vị thế dẫn đầu.

Tuy nhiên, một số nhà quan sát cho rằng, cơ hội chưa hẳn đã hết với đối thủ gần nhất là đương kim Phó Tổng thống Leni Robredo, người từng tuyên bố sẽ tìm kiếm sự trợ giúp để bảo vệ vùng biển của Philippines ở Biển Đông.

Tỷ lệ ủng hộ dành cho ông Marcos Jr. vẫn duy trì ở mức 56% trong khi bà Robredo chỉ đạt 23% số phiếu ủng hộ, giảm 1 điểm phần trăm theo các cuộc thăm dò mới đây của Pulse Asia. Tám ứng cử viên còn lại, theo nhận định của giới chuyên gia, đều không còn khả năng cạnh tranh trong cuộc bầu cử.

Hơn 67 triệu người Philippines đã đăng ký đi bỏ phiếu, mức cao lịch sử tại quốc gia này.

Giới phân tích Mỹ nhận định, ông Marcos Jr. có lập trường tương tự với Tổng thống sắp mãn nhiệm Rodrigo Duterte, và không quyết liệt trong việc thực hiện phán quyết năm 2016 của Tòa trọng tài ở La Haye về tranh chấp ở Biển Đông.

Greg Poling, chuyên gia về Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và quốc tế (CSIS), bình luận rằng ông Marcos chưa thực sự cương quyết trong việc phản bác những lập luận phi pháp của Bắc Kinh trong vấn đề Biển Đông.

Bản thân ứng cử viên Marcos Jr. từng tuyên bố sẽ không thay đổi lộ trình chính sách đối ngoại đáng kể nếu chiến thắng, và về cơ bản sẽ tiếp tục các chính sách của Tổng thống Duterte.

Thêm nữa, bà Sara Duterte-Carpio, con gái của Tổng thống Duterte, liên danh tranh cử với ông Marcos Jr., tranh ghế phó tổng thống, đã nhấn mạnh sẽ tiếp nối di sản của nhà lãnh đạo sắp mãn nhiệm.

Giới học giả cho rằng, bà Robredo nếu đắc cử sẽ có lập trường cứng rắn hơn với Bắc Kinh trong các vấn đề hàng hải.

Theo chuyên gia Poling, trong khi ông Marcos Jr. không có nhiều quan điểm rõ ràng vấn đề Biển Đông, thì bà Robredo tuyên bố sẽ thực thi phán quyết của Tòa trọng tài năm 2016, theo đó phủ nhận toàn bộ yêu sách của Trung Quốc tại Biển Đông.

Phó Tổng thống Robredo cũng nhiều lần nhấn mạnh, vùng biển thuộc Vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Philippines thuộc về Philippines và bà “sẽ chiến đấu vì điều đó”. Thậm chí, bà Robredo còn đưa ra ý tưởng mà chính quyền Tổng thống sắp mãn nhiệm Duterte chưa từng ủng hộ: Dựa vào phán quyết để xây dựng một liên minh gây áp lực cho Trung Quốc.

Chuyên gia Poling cho rằng về tư tưởng bà Robredo không hẳn là ủng hộ Mỹ hay “vận động mạnh mẽ cho liên minh”, song bà sẵn sàng kêu gọi các đồng minh hỗ trợ trong các tranh cãi hàng hải kéo dài suốt nhiều năm.

Ông Poling khẳng định, bà Robredo là một người quyết liệt trong vấn đề Biển Đông bởi bà từng tuyên bố Trung Quốc là một mối đe dọa và vi phạm luật pháp quốc tế ở Biển Đông. Nếu bà thắng cử, liên minh Mỹ-Philippines sẽ được củng cố.

Liên minh với Mỹ luôn được coi trọng

Cả hai ứng cử viên đều được giới chuyên gia nhận định là không có nhiều kinh nghiệm về chính sách đối ngoại, và trong cuộc bầu cử năm nay, vấn đề đối ngoại hay Biển Đông không phải là yếu tố được dự định là có quá nhiều sức nặng để tác động đến cán cân.

Về đối nội, nền kinh tế Philippines mới chỉ bắt đầu đà phục hồi sau khi nước này là một trong số các quốc gia duy trì các biện pháp phong tỏa kéo dài nhất vì dịch Covid-19.

Ông Andrew Yeo, nhà nghiên cứu tại Viện Brookings, cho rằng chính sách đối ngoại “không phải là vấn đề quan trọng trong các cuộc bầu cử… Vấn đề lớn nhất chính là phục hồi hậu đại dịch”.

Theo ông Andrew Yeo, mối quan hệ với Mỹ khó có khả năng xấu đi nếu ứng cử viên Marcos Jr. đắc cử vì “quân đội Philippines rất ủng hộ liên minh với Mỹ và giới hoạch định chính sách đối ngoại lâu năm cũng có chung quan điểm này…

Ông Marcos Jr. sẽ phải thận trọng định hình các chính sách bởi ông ấy cần dựa vào quân đội cũng như giới hoạch định chính sách kỳ cựu khi vạch ra đường hướng trong tương lai".

Về ứng cử viên Robredo, nhà nghiên cứu của Viện Brookings cho rằng, rõ ràng có thể thấy được Phó Tổng thống đương nhiệm sẽ ủng hộ liên minh với Mỹ, một liên minh tôn trọng các quy định luật pháp và tự do hàng hải.

Vy Anh