5 năm có đủ để Tổng thống Pháp Emmanuel Macron thực hiện 'giấc mơ lớn'?

Tổng thống Pháp Emmanuel Macron. (Nguồn: Bloomberg)

Tầm nhìn về một "chủ thể địa chính trị lớn"

Ông Emmanuel Macron đã tái đắc cử tổng thống Pháp trong cuộc bầu cử vừa qua và hiện là chính trị gia quyền lực nhất châu Âu.

Tổng thống Macron sẽ nắm quyền thêm 5 năm nữa và sẽ sử dụng quyền lực đó để biến đổi không chỉ nước Pháp mà cả châu Âu.

Nếu Tổng thống Macron thực sự thành công, nhiệm kỳ thứ hai và cũng là cuối cùng của ông sẽ chứng kiến Liên minh châu Âu (EU) nổi lên như chủ thể địa chính trị lớn, ngang hàng với Trung Quốc và Mỹ. Bối cảnh khu vực và quốc tế đang mang đến cho Tổng thống Macron cơ hội tốt nhất từ trước đến nay để thúc đẩy tầm nhìn này.

Trong nhiệm kỳ tổng thống đầu tiên, ông Macron thường xuyên bị lu mờ bởi Thủ tướng Đức Angela Merkel. Tuy nhiên, bà Merkel hiện đã nghỉ hưu và người kế nhiệm bà, ông Olaf Scholz, thiếu sức hút và có một khởi đầu không chắc chắn.

Tổng thống Macron, với uy tín được nâng cao nhờ tái đắc cử, sẽ tìm cách đưa ra ý tưởng và thúc đẩy sự năng động của EU.

Châu Âu đang hội nhập ngày càng sâu rộng hơn. Đại dịch Covid-19 đã thúc đẩy EU phát hành nợ chung để tài trợ cho các chương trình của khối. Ông Macron chính là người đi đầu trong sáng kiến này. Việc tiếp tục phát triển thành tựu đó sẽ giải phóng nguồn tài chính mới cho các dự án chung khác của châu Âu và nâng cao vai trò toàn cầu của đồng Euro.

Cuộc chiến ở Ukraine cũng dẫn đến các cam kết tăng chi tiêu quốc phòng trên toàn châu Âu, trước hết là Đức. Chi tiêu quân sự cao hơn là điều không thể thiếu nếu châu Âu muốn đạt được "quyền tự chủ chiến lược" khỏi Mỹ mà Tổng thống Macron đã lập luận từ lâu.

Tầm nhìn của Tổng thống Macron đối với nước Pháp và đối với châu Âu luôn không thể tách rời. Sau cả hai chiến thắng trong cuộc bầu cử tổng thống (vào năm 2017 và vào đêm 24/4 vừa qua), ông đã bước lên sân khấu trong tiếng nhạc quốc ca EU "Ode to Joy" của Beethoven.

Trong phần lớn nhiệm kỳ đầu, các kế hoạch của tổng thống Pháp đối với châu Âu được đón nhận lạnh nhạt tại Berlin. Tuy nhiên, bước đột phá phát hành nợ chung của châu Âu cuối cùng đã được thực hiện. Điều này sẽ khuyến khích Tổng thống Macron tin rằng ông có thể giành chiến thắng trong vòng tranh luận tiếp theo về hội nhập châu Âu.

Tổng thống Pháp có một số "đồng minh" quan trọng ở EU. Chủ tịch Ủy ban châu Âu Ursula von der Leyen có cùng mong muốn như Macron về một châu Âu "địa chính trị".

Ông Macron cũng có quan hệ tốt với Thủ tướng Italy Mario Draghi, Thủ tướng Hy Lạp Kyriakos Mitsotakis. Hy Lạp và Pháp gần đây đã ký một hiệp ước quốc phòng, phản ánh mối quan tâm chung của hai nước về Thổ Nhĩ Kỳ.

Cần sự kiên nhẫn và đồng cảm

Tuy nhiên, vẫn còn nhiều trở ngại lớn để ông Macron đạt được tầm nhìn này. Nhiệm kỳ đầu tiên của ông được đánh dấu bằng những tranh cãi ngoại giao ồn ào.

Năm 2019, Pháp đã rút Đại sứ khỏi Italy để phản đối các tuyên bố được cho là "kỳ quặc" của các bộ trưởng Italy. Trong chiến dịch tranh cử gần đây, ông Macron gắn mác "người cực hữu bài Do Thái” cho Thủ tướng Ba Lan Mateusz Morawiecki.

Việc các nhà lãnh đạo EU công kích lẫn nhau bằng những lời lẽ như vậy là rất bất thường. Điều này gây ra nghi ngờ lớn về khả năng của ông Macron trong việc thống nhất 27 thành viên EU.

Mối quan hệ của Tổng thống Pháp với các đồng minh bên ngoài EU cũng căng thẳng. Năm 2021, Pháp đã rất nhanh chóng rút đại sứ khỏi Mỹ và Australia sau lễ ký Hiệp ước an ninh ba bên giữa Mỹ, Anh và Australia (AUKUS), khiến Pháp mất một thỏa thuận vũ khí lớn. Tại London, ông Macron được coi là nhà lãnh đạo EU thù địch nhất với Anh.

Trái ngược với mối quan hệ đôi khi căng thẳng với các nhà lãnh đạo của các quốc gia đồng minh, ông Macron đã thực hiện chiến dịch tăng cường quan hệ với Nga nhằm xây dựng quan hệ với Tổng thổng Vladimir Putin, song thất bại. Trong những năm trước khi Nga thực hiện chiến dịch quân sự đặc biệt vào Ukraine, Pháp đã thúc đẩy một nỗ lực đơn phương và không thành công nhằm nối lại mối quan hệ hữu nghị với Moscow.

Những chia rẽ về vấn đề Nga-Ukraine hiện nay chính là trở ngại lớn nhất đối với tầm nhìn châu Âu của Tổng thống Macron.

Tại phần lớn Bắc và Trung Âu, Pháp được coi là quá thù địch với Mỹ trong khi quá nhiệt tình hòa giải với Nga.

Ông Ben Judah tại Hội đồng Đại Tây Dương lập luận rằng, do cuộc chiến ở Ukraine, nhiều nước EU đang "quan tâm hơn bao giờ hết đến việc giữ Anh và Mỹ trong phòng họp" khi thảo luận về an ninh châu Âu.

Vì vậy, các quốc gia này cảnh giác với việc Pháp nói về "quyền tự chủ chiến lược" của EU. Việc Phần Lan và Thụy Điển (cả hai đều là thành viên EU) mới đây bày tỏ sự quan tâm tới việc gia nhập Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) cho thấy vai trò quan trọng trở lại của liên minh này.

Tổng thống Macron có cơ hội lớn để xây dựng châu Âu trong vòng 5 năm tới. Tuy nhiên, thành công có thể đòi hỏi không chỉ sự tài giỏi và năng lượng, mà cả những phẩm chất của sự kiên nhẫn và đồng cảm.

Vy Anh