Tiết lộ hệ thống điện thoại tối mật của Tổng thống Ukraine

Tổng thống Ukraine Zelensky đang gọi điện. (Nguồn: Ukrainian Presidential Press)

Đôi nét về Văn phòng Tổng thống Ukraine

Năm 2019, ông Volodymyr Zelensky trúng cử và trở thành Tổng thống thứ 6 của đất nước Ukraine kể từ khi nước này giành được độc lập vào năm 1991.

Với tư cách là Tổng thống, ông Zelensky được hỗ trợ bởi Văn phòng Tổng thống Ukraine (tức Cơ quan quản lý hành chính Tổng thống) nằm trong một tòa nhà khổng lồ tọa lạc trên phố Bankova ở giữa trung tâm thủ đô Kiev.

Nơi ở theo nghi lễ của Tổng thống Ukraine là tòa cung điện Mariinskyi nằm ở quận Pechersk thuộc thủ đô Kiev. Những dinh thự khác của Tổng thống Ukraine còn bao gồm Phủ Chimaeras và Phủ Weeping Widow. Cả hai tòa nhà này đều mang kiến trúc tân nghệ thuật, và được dùng để tiếp kiến chính thức các đại diện quốc tế đến thăm Ukraine.

Với tư cách là Tổng thống Ukraine, ông Zelensky làm việc trong tòa nhà Văn phòng Tổng thống Ukraine, nơi đây ông thường xuất hiện trong 2 văn phòng làm việc. Hai nơi này đều được trang trí tinh xảo, một căn phòng có trải thảm màu xanh lá cây và bàn làm việc có trang bị máy tính để bàn và ghế ngồi bọc da màu xanh; văn phòng còn lại được ốp gỗ, máy tính để bàn và ghế ngồi bọc da nâu.

Chức năng của 2 phòng làm việc này có lẽ cũng tương tự như phòng làm việc của Tổng thống Nga trong Điện Kremlin, ở đó cũng có một văn phòng làm việc lớn được trang trí công phu để đón tiếp các nguyên thủ nước ngoài, và một phòng làm việc nhỏ hơn, trang trí ít cầu kỳ hơn dùng để Tổng thống điện đàm với các vị khách trong nước cùng quan chức trong chính phủ.

Một điểm tương đồng khác trong văn phòng làm việc của nguyên thủ Nga và Ukraine là hệ thống điện thoại. Trong Điện Kremlin, hệ thống liên lạc gồm có một số bộ điện thoại trắng kiểu cũ không có nút bấm, và bộ điện thoại khác có vẻ mới hơn có lắp bàn phím, cũng như một thiết bị điện thoại lớn màu xám với nhiều nút bấm trực tiếp gọi cho các quan chức chính phủ, nhà lập pháp, cũng như người đứng đầu những tập đoàn lớn...

Mỗi máy điện thoại trắng cũ đều kết nối với một mạng riêng biệt cùng với những số thuê bao đã được chọn. Chúng khá khác biệt so với hệ thống điện thoại của bộ máy hành chính Nga, song chúng cũng có thể được nhìn thấy trong văn phòng tổng thống của nhiều quốc gia từng thuộc Liên Xô cũ, chẳng hạn như cựu Tổng thống Kazakhstan Nursultan Nazarbajev.

Văn phòng Tổng thống Ukraine có chiếc điện thoại trắng to. (Nguồn: Reuters)

Hệ thống điện thoại phức tạp

Trong văn phòng Tổng thống Ukraine, đập vào mắt là một chiếc điện thoại lớn, màu trắng ngà, màn hình khá nhỏ, ước tính đã hơn 20 "tuổi".

Bên trái điện thoại có vài phím chức năng và một số nút trực tiếp, trong khi đó bàn phím quay số nằm ở phần màu đen trung tâm, trong đó còn có thứ trang trí màu vàng có thể là hình đinh ba từ quốc huy Ukraine. Bên phải điện thoại có 80 nút bấm trực tiếp, nhờ đó Tổng thống Ukraine có thể thực hiện điện đàm cho rất nhiều n người chỉ bằng một nút bấm.

Bảng điều khiển điện thoại này rất có thể là một phần của mạng điện thoại nội bộ của Văn phòng Tổng thống Ukraine, và có thể dùng cho tất cả những cuộc gọi thông thường (gồm bảo mật và không bảo mật). Nhưng vì điện thoại có lẽ được sản xuất tùy chỉnh nên nó cũng có thể cung cấp quyền truy cập cho các đường dây bảo mật, giống như các bảng điều khiển điện thoại nhỏ hơn nhưng ấn tượng hơn của Mạng chuyển mạch đỏ quốc phòng Mỹ (DRSN).

Trong những thông điệp video gần đây của Tổng thống Zelensky được quay ở văn phòng của ông, chiếc điện thoại trắng khổng lồ dường như bị loại bỏ. Điều này hơi kỳ lạ vì một trong những chức năng của nó là tượng trưng cho quyền chỉ huy và kiểm soát của Tổng thống.

Thêm nữa, Tổng thống Ukraine cũng có một bộ điện thoại đời cũ không có trang bị bàn phím, nó tương tự với loại đang dùng ở Điện Kremlin.

Tại Ukraine, điện thoại này là một phần của một mạng đặc biệt chuyên cung cấp các đường dây trực tiếp cho một nhóm các quan chức chính phủ cấp cao nhất như Tổng thống, Thủ tướng, và Nghị trưởng Verkhovna Rada của Quốc hội Ukraine.

Tháng 11/2019, ông Dmytro Dubilet, Bộ trưởng trẻ trong Nội các bộ trưởng, đã đề xuất hủy hệ thống điện thoại Liên Xô cũ (nó được quản lý bởi Cục bảo vệ thông tin và truyền thông đặc biệt dịch vụ nhà nước (SSSCIP) vì nó tiêu tốn ngân sách nhà nước mà thời điểm đó ước tính ít nhất là 40 triệu USD.

Ông Dmytro Dubilet đề xuất rằng thay vì “những chiếc điện thoại bảo mật cố định cổ lỗ sĩ này”, các nhà lãnh đạo đất nước nên được cung cấp điện thoại thông minh tùy chỉnh với ứng dụng đặc biệt có thể mã hóa giọng nói và liên lạc văn bản thông qua những thuật toán mã hóa hậu lượng tử. Những điện thoại này nên truy cập mạng điện thoại không dây bảo mật.

Giải thích việc hệ thống điện thoại cũ có thể kéo theo sự tụt hậu của liên lạc quân sự, ông Dubilet cho rằng sẽ hiệu quả hơn khi thực hiện mã hóa ngang hàng (không có máy chủ chuyển tiếp). Đồng thời, ông cũng đề xuất mã hóa dữ liệu bằng hai thuật toán, đảm bảo bí mật ngay cả khi một trong hai bị xâm phạm.

Không rõ đề xuất của ông Dubilet có được hiện thực hóa hay không nhưng vào năm 2020, SSSCIP đã bắt đầu hiện đại hóa hệ thống liên lạc của chính phủ. Điều này bao gồm việc mở rộng chức năng của Mạng viễn thông quốc gia (NTN) nhằm “đảm bảo tích hợp những hệ thống liên lạc đặc biệt hiện có, và thống nhất các liên lạc điện tử bảo mật của nhiều cơ quan chính phủ trong một mạch bảo mật chung sử dụng các công nghệ kỹ thuật số hiện đại”. Một vấn đề khác đáng lưu tâm, đó là vào năm 2016, SSSCIP đã phát triển một hệ thống hội nghị truyền hình bảo mật mới.

Hiện Tổng thống Volodymyr Zelensky đang sử dụng cả hệ thống hội nghị truyền hình thương mại Cisco DX80 lẫn thiết bị an toàn được chế tạo tùy chỉnh bao gồm cả thiết bị cồng kềnh. Đây là một hệ thống tấm khiên Tempest ngăn chặn sự phát thải điện từ.

Ngoài ra, ông Zelensky còn dùng một loại hội nghị truyền hình khác là những địa chỉ ảo được gửi tới các nghị trường quốc hội nước ngoài bao gồm Quốc hội Anh và Mỹ.

Nhà lãnh đạo Ukraine phát đi bài diễn văn từ một địa điểm bí mật. (Nguồn: DPA)

Điện đàm với các lãnh đạo nước ngoài

Hồi tháng 2, khi căng thẳng với Nga leo thang, Tổng thống Zelensky đã thực hiện hàng loạt cuộc gọi với các nhà lãnh đạo nước ngoài nhằm thúc giục họ áp đặt các lệnh trừng phạt với Nga, và đề nghị trang bị vũ khí cho Ukraine.

Để thực hiện những cuộc điện đàm này, ông Zelensky đã sử dụng bảng điều khiển điện thoại màu trắng (hoặc loại điện thoại hội nghị thương mại Avaya B149). Ví dụ như bức ảnh ông Zelensky hội đàm với Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte, vào ngày 23/2.

Tổng thống Zelensky điện đàm với Thủ tướng Hà Lan Mark Rutte, ngày 23/2. (Nguồn: Instagram)

Đáng chú ý, ông Zelensky cũng vài lần điện đàm với Tổng thống Mỹ Joe Biden thông qua một bộ điện thoại khác biệt là Cisco 7975G Unified IP Phone. Đây là điện thoại điều hành cao cấp thông thường, và nó cũng được dùng cho mạng điện thoại bảo mật của Nhà Trắng cho đến khi bị thay thế bởi một mô hình mới hơn từ chuỗi Cisco's 8800 vào năm 2017.

Trong bức ảnh Tổng thống Zelensky điện đàm với người đồng cấp Mỹ Biden ngày 27/1, nhìn kỹ vào điện thoại Cisco có thể thấy hình nền của màn hình là ảnh Nhà Trắng. Điều đó khẳng định điện thoại Cisco chỉ dùng cho các cuộc gọi với Tổng thống Mỹ.

Hãng CNN cũng từng đưa tin: “Sự kết nối giữa văn phòng Tổng thống Zelenksy và Nhà Trắng có lẽ đã được chuyển tiếp bởi Đại sứ quán Mỹ ở Kiev, giống như những liên lạc bảo mật khác giữa người Ukraine và các quan chức Mỹ”.

Hồi tháng 2, lo ngại căng thẳng Nga-Ukraine leo thang thành xung đột, Mỹ đã lên phương án sẵn sàng sơ tán Đại sứ quán ở Kiev, đồng thời cung cấp cho chính phủ Ukraine một loại điện thoại vệ tinh bảo mật nhằm duy trì liên lạc thường xuyên với Tổng thống Zelensky, người mà giờ đây đang di chuyển qua nhiều địa điểm khác nhau trong thủ đô với sự bảo vệ chặt chẽ bởi lực lượng an ninh hùng hậu.

Ngày 5/3, Tổng thống Zelensky dùng loại điện thoại vệ tinh này cho cuộc điện đàm dài 35 phút với người đồng cấp Mỹ nhằm tranh thủ kêu gọi sự ủng hộ đối với Ukraine. Một loại điện thoại tương tự cũng được cung cấp cho Ngoại trưởng Ukraine Dmytro Kuleba để liên lạc với phía Mỹ.

Theo CNN, những loại điện thoại vệ tinh dạng này cần dùng điện, và có thể hoạt động bằng máy phát điện hoặc điện từ ô tô nếu cần.

Tổng thống Zelensky còn có một chiếc điện thoại thông minh mà ông thường dùng để ghi âm các thông điệp cho người dân Ukraine. Đây có thể là chiếc điện thoại ông Zelensky dùng để thông báo rằng ông chưa từng rời khỏi Kiev, và có thể vẫn đang ở trong căn phòng nào đó của tòa nhà Văn phòng Tổng thống Ukraine trên phố Bankova.

Đối với ông Zelensky và các quan chức chính phủ Ukraine khác, điện thoại thông minh đang tiềm ẩn nguy cơ bị tấn công mạng và theo dõi. Tuy nhiên, với trường hợp của ông Zelensky, giới học giả quân sự giả định rằng bên cạnh một số biện pháp bảo mật khác, chiếc điện thoại đó chỉ liên kết với trạm căn cứ bảo mật, hoặc một bộ định tuyến mạng không dây an toàn chỉ cung cấp quyền truy cập vào mạng nội bộ được bảo mật.

Tổng thống Ukraine trong cuộc điện đàm dài tới 35 phút với Tổng thống Mỹ Joe Biden, ngày 27/1. (Nguồn: Ukrainian Presidential Press)

Thanh Hải