BMP-1AM Basurmanin: Sự “hồi sinh” của dòng xe chiến đấu bộ binh huyền thoại

Theo Bộ Quốc phòng Nga, trong tháng 2-2022, các đơn vị súng trường cơ giới của Quân khu phía Đông ở vùng Amur sẽ nhận được các mẫu trang bị mới. Theo đó, xe chiến đấu bộ binh BMP-1AM “Basurmanin” sẽ thay thế những chiếc BMP-1 có trong biên chế.

Trước đó, quá trình hiện đại hóa loại xe chiến đấu bộ binh BMP-1 do Liên Xô chế tạo đã hoàn thành. Những ưu điểm của phiên bản mới BMP-1AM “Basurmanin” đã được xác nhận qua các đợt thử nghiệm cấp nhà nước.

Xe chiến đấu huyền thoại

Sau Chiến tranh Vệ quốc vĩ đại, Liên Xô vẫn dẫn đầu thế giới về khả năng sản xuất xe tăng, nhưng tụt hậu so với các nước phương Tây về số lượng sản xuất xe bọc thép.

Tuy nhiên, thay vì chạy đua vào sản xuất số lượng xe bọc thép chở quân, tổ hợp công nghiệp quốc phòng Liên Xô đã phát triển một loại phương tiện mới, có nhiệm vụ vận chuyển nhanh chóng đơn vị bộ binh ra chiến trường.

Xe chiến đấu bộ binh đầu tiên trên thế giới BMP-1 do Pavel Isakov thiết kế, thực hiện các chức năng tương tự như xe bọc thép chở quân, đồng thời nó được trang bị tốt hơn và có lớp giáp chắc chắn hơn.

Mẫu đầu tiên của BMP-1 được chế tạo vào năm 1966 tại Nhà máy Chelyabinsk. Xe có trọng lượng 12. 600 kg, chiều dài 6,4–6,7m, chiều rộng 2,9m, chiều cao 2m. Xe có thể chở từ 3-8 người.

Từ năm 1966-1983, ngành công nghiệp quốc phòng Liên Xô đã sản xuất tổng cộng khoảng 20.000 nghìn xe theo mẫu đầu tiên. Một lượng lớn BMP-1 này đã được xuất khẩu sang Trung Quốc, Mông Cổ, các nước Trung Đông, châu Âu và châu Phi.

Hiện nay, phương tiện do Liên Xô chế tạo đang phục vụ trong quân đội Syria. Một số mẫu đã hơn 40 năm tuổi, nhưng vẫn tham gia hiệu quả vào các trận chiến chống lực lượng khủng bố. Tại Nga, BMP-1 vẫn đang được sử dụng trong quân đội và Bộ Quốc phòng Nga vẫn chưa loại bỏ khỏi biên chế.

Theo các chuyên gia, bộ phận quan trọng nhất trong BMP-1 là khoang bọc thép. Nếu không bị hư hại về mặt vật lý, nó có thể phục vụ ít nhất 50 năm. Bên trong có thể lắp đặt các thiết bị điện tử hiện đại, động cơ và hệ thống truyền động mới,... Kết quả là, với khoản chi phí khá khiêm tốn, quân đội có được một phương tiện chiến đấu hiệu quả cao, hỗ trợ đắc lực cho các hoạt động tác chiến.

Xe chiến đấu bộ binh BMP-1AM “Basurmanin” của quân đội Nga. Ảnh: TASS

Quá trình nâng cấp

Trong những năm 1970, các nhà thiết kế Liên Xô được giao nhiệm vụ trang bị cho dòng xe chiến đấu này những vũ khí mới, mạnh hơn. Năm 1979, sau quá trình hiện đại hóa, phiên bản BMP-1P đã được chuyển giao cho quân đội Liên Xô. Nó được trang bị hệ thống tên lửa 9K111 Fagot hiện đại nhất lúc bấy giờ, và một súng phóng lựu sử dụng đạn khói.

Vào thời điểm cuộc chiến ở Afghanistan bắt đầu, một phiên bản khác là BMP-1D đã được phát triển, trang bị cho các đơn vị đặc biệt. BMP-1D có khả năng bảo vệ tăng cường, nhưng không trang bị tên lửa và không thể bơi dưới nước.

Quá trình hiện đại hóa xe chiến đấu bộ binh huyền thoại này tiếp tục diễn ra vào những năm 1990. Sau khi Liên Xô tan rã, trước sự suy giảm khả năng quốc phòng của đất nước, một số doanh nghiệp quân đội đã đưa ra các phương án của riêng mình để nâng cấp BMP-1. Các dự án nhằm cải thiện các đặc tính hoạt động và cung cấp phương án thay thế vũ khí mới.

Năm 1997, phiên bản BMP-1-30 “Razbezhka” ra đời. Thay vì sử dụng tháp pháo cổ điển với súng máy Grom, phiên bản mới được trang bị phương tiện chiến đấu đường không BMD-2.

BMP-1-30 cũng được lắp thêm pháo tự động 2A42 30 mm, súng máy PKT (súng máy của xe tăng), cùng với hệ thống tên lửa chống tăng Fagot hoặc Konkurs cho xe bộ binh. Ngoài ra, phương án thay thế động cơ UTD-20 bằng một động cơ mạnh hơn UTD-230 cũng được xem xét, giúp tăng tốc độ thêm 5–10 km/giờ.

Tuy nhiên, phiên bản BMP-1-30 “Razbezhka” không thể sản xuất hàng loạt, do ảnh hưởng của cuộc khủng hoảng tài chính trong nước. Hơn nữa, quân đội Nga lúc bấy giờ, theo nhận định của các chuyên gia, không mặn mà với việc tiếp tục vận hành dòng xe chiến đấu bộ binh đầu tiên của Liên Xô.

Các nỗ lực tiếp theo để “hồi sinh” dòng xe BMP-1 diễn ra vào cuối những năm 1990. Đó là các dự án từ phòng thiết kế Tula và Murom. Trong đó, có phương án đề xuất lắp đặt mô-đun chiến đấu Kliver, với hệ thống dẫn đường laser và máy ảnh nhiệt, cùng một khẩu pháo 30 mm, một súng máy và 4 tên lửa chống tăng Kornet.

Ngoài ra, phương án trang bị súng máy xe tăng nâng cấp, súng phóng lựu AGS-17 hoặc tên lửa Konkurs cũng được xem xét. Tuy nhiên, tương tự như trường hợp của BMP-1-30 “Razbezhka”, quân đội không có kinh phí để hiện đại hóa quy mô lớn trong nước.

Dự án “hồi sinh” BMP-1

Năm 2018, tại Diễn đàn Kỹ thuật Quân sự quốc tế (Army-2018), Tập đoàn nghiên cứu và sản xuất Uralvagonzavod đã giới thiệu một dự án hiện đại hóa xe chiến đấu bộ binh BMP-1AM “Basurmanin”.

Theo Tập đoàn nhà nước Rostec, một trong những phiên bản của dòng xe chiến đấu bộ binh BMP-1 huyền thoại đã được trang bị hệ thống vũ khí mới nhất, thiết bị điện tử hiện đại và một tổ máy phát điện mạnh mẽ, giúp cải thiện đáng kể hiệu suất chiến đấu.

BMP-1AM “Basurmanin" được trang bị mô-đun chiến đấu 30mm từ xe bọc thép BTR-82A, với pháo tự động, súng máy PKTM (súng máy Kalashnikov hiện đại hóa dành cho xe tăng) cỡ nòng 7,62mm.

Xe có hệ thống điều khiển hỏa lực kết hợp ngắm phòng không, trang bị thêm bộ ổn định vũ khí 2 mặt phẳng. Nó còn có hệ thống tên lửa chống tăng Metis và hệ thống Tucha hiện đại. Hiệu suất hoạt động của xe được cải thiện nhờ động cơ diesel mới UTD-20S1.

BMP-1AM “Basurmanin” được xem là thế hệ thứ 2 của dòng xe BMP-1 huyền thoại. Xe có động cơ mới, vũ khí mạnh hơn, giúp nâng cao đáng kể khả năng chiến đấu của xe thiết giáp.

Theo nhà sản xuất, đặc tính chiến đấu của súng 2A72 lắp trên BMP-1AM Basurmanin gần như giống với súng 2A42 được trang bị trên các trực thăng tấn công mới nhất của Nga là Ka-52 và Mi-28N.

Nhờ khoang chiến đấu thống nhất mới, BMP-1AM có thể tấn công hiệu quả các phương tiện bọc thép hạng nhẹ ở khoảng cách 2km, cũng như các mục tiêu bay thấp, bao gồm cả máy bay không người lái và trực thăng.

BMP-1AM được trang bị đài vô tuyến hiện đại R-168-25U-2, cho phép kết nối với các hệ thống điều khiển chiến đấu tự động hiện đại khác. Việc trao đổi thông tin diễn ra trên một kênh liên lạc an toàn, với khả năng bảo vệ tăng cường, có thể hoạt động trong điều kiện bị tấn công điện tử của đối phương.

Theo Bộ Quốc phòng Nga, trong tháng 2-2022, BMP-1AM “Basurmanin” sẽ được biên chế cho các đơn vị  súng trường cơ giới ở khu vực Amur. Số lượng chính xác xe chiến đấu bộ binh thế hệ mới này vẫn chưa được xác định, nhưng dự kiến sẽ rất lớn. Ngoài ra, các bước hiện đại hóa toàn bộ đội xe chiến đấu bộ binh đang được lên kế hoạch.

MINH TUẤN (Theo TASS)