Thận trọng khi dùng Xuyên tâm liên hỗ trợ điều trị COVID-19

Theo Công văn số 5967/BYT-YDCT ngày 26/7, Bộ Y tế nêu ra lý do thu hồi công văn 5944/BYT-YDCT ngày 24/7/2021 là 12 sản phẩm nêu trên không phải là danh mục thuốc, sản phẩm chỉ định cho dự phòng, điều trị, mà chỉ là danh mục các sản phẩm do các đơn vị tài trợ, ủng hộ cho phòng dịch.

Một trong các loại thuốc được nêu ra trong văn bản là Xuyên tâm liên, vốn là 1 loại thuốc từng quen thuộc với người dân Việt Nam trong một thời gian dài, như một loại thuốc trị bách bệnh, trong giai đoạn đất nước còn khó khăn thiếu thốn.

Cậu hỏi được đặt ra là Xuyên tâm liên có công dụng thế nào và có thực sự hiệu khi được sử dụng hỗ trợ phòng chống COVID-19 hiện nay hay không.

Tác dụng mới chỉ chứng minh trong phòng thí nghiệm

Cụ thể, theo TS.DS Nguyễn Thành Triết (Cơ sở 3 Bệnh viện Đại học Y Dược TPHCM), Xuyên tâm liên có thành phần hóa học chính chứa các hợp chất nhóm diterpen lacton, tiêu biểu như: andrographolid, neoandrographolid, sndrographisid và các diterpen dạng dimer như bisandrographolid A, B, C, D. Ngoài ra, trong xuyên tâm liên còn chứa các dẫn xuất flavonoid nhóm flavon, có thể kể đến như andrographin, panicolin…

Gần đây, nhiều nghiên cứu tại Ấn Độ, Trung Quốc và Thái Lan kết luận rằng loại dược liệu này có tiềm năng trong tác dụng kháng khuẩn cũng như kháng virus, đặc biệt là một số chủng virus như Influenza A, EBV, HIV, Ebola.

Andrographolid, hoạt chất chính của xuyên tâm liên đã được tiến hành nghiên cứu nhiều trên việc ức chế virus SARS-CoV-2 cả trên việc mô phỏng hóa học và sinh học bằng các công cụ hóa và sinh tin học (Bio and Chem-Informatics). Tại Thái Lan và Đức người ta cho bệnh nhân Covid-19 uống thử nghiệm (liều 60mg hoặc 100mg, 3 lần mỗi ngày) cao chiết từ Xuyên tâm liên đã có tác dụng cải thiện một số triệu chứng, đặc biệt là ho và một số triệu chứng nặng thường gặp cũng như làm giảm đáng kể việc tăng sinh số lượng virus ở phổi sau 5 ngày sử dụng. Tuy nhiên, chưa có kết quả chi tiết về các giai đoạn thử nghiệm lâm sàng.

Tại Việt Nam, ông Trần Minh Ngọc - Phó Cục trưởng Cục Quản lý Y, Dược cổ truyền (Bộ Y tế) khẳng định rằng: “Tác dụng diệt virus SARS-CoV-2 của xuyên tâm liên mới được chứng minh trong phòng thí nghiệm, và đang trong các bước thử nghiệm trên lâm sàng đánh giá khả năng điều trị Covid-19. Đến nay chưa có đầy đủ kết quả để khẳng định tác dụng điều trị Covid-19 của Xuyên Tâm Liên”.

Cũng theo ông Ngọc, để hỗ trợ điều trị Covid-19 có thể sử dụng rất nhiều vị thuốc khác, nhiều bài thuốc khác như Ngân kiều tán, Ngọc bình phong tán, Ma Hạnh Thạch Cam thang… cũng như khuyến cáo các biện pháp phòng chống Covid-19 của Bộ Y tế. Vì vậy, người dân không nên tự ý mua thuốc Xuyên Tâm Liên để sử dụng, đặc biệt với mục đích phòng ngừa Covid-19. Chỉ sử dụng thuốc Xuyên tâm liên theo chỉ dẫn của các thầy thuốc.

Trong khi đó, theo lương y Đinh Công Bảy, Tổng thư ký Hiệp hội dược liệu TP.HCM, các nghiên cứu khuyến cáo rằng, phụ nữ có thai và cho con bú, hoặc nam giới và phụ nữ muốn sinh con, nên thận trọng không dùng xuyên tâm liên lâu dài hoặc liều lượng nhiều chế phẩm từ andrographolide.

Những người đang dùng thuốc chữa cao huyết áp, chống đông máu warfarin và aspirin giảm đau, không được dùng phối hợp xuyên tâm liên. Với những bệnh nhân đái tháo đường đang dùng thuốc hạ đường huyết hoặc những người có vấn đề về thận, gan thì tốt nhất không nên dùng xuyên tâm liên.

Nhiều bài thuốc Đông Y có thể hiệu quả trong điều trị bệnh về hô hấp

Theo các tài liệu y học cổ truyền, một số phương thuốc sau được cho là có hiệu quả trong việc điều trị các bệnh về hô hấp và viêm phổi. Tuy nhiên, người dân không nên tự ý sử dụng mà cần có chỉ dẫn của thầy thuốc.

Thứ nhất: Ma Hạnh Thạch Cam thang (theo sách Thương Hàn Luận). Thành phần: Ma hoàng: 4-12 gram, Hạnh nhân 12gram, Thạch cao: 40-80 gram, Cam thảo 4 gram. Liều dùng: Sắc uống mỗi ngày 1 thang, chia 2 lần uống. Nếu sốt cao có thể gia thêm các vị như: Ngân hoa, Liên kiều, Hoàng cầm, Sơn chi, Ngư tinh thảo. Nếu thở quá gấp có thể gia thêm Địa long, Tang bạch bì. Đai tức ngực gia thêm: Bạch giới tử. Bệnh nặng có thể uống 1 ngày/2 thang. Phương thuốc này được cho là phương kinh điển của Trương Trọng Cảnh chuyên trị chứng cảm mạo vào đường hô hấp, viêm phổi, viêm khí quản cấp và mãn tính.

Thứ 2: Bổ phế a giao thang (theo sách Tiểu nhi dược chứng trực quyết). Thành phần: A giao 12 gr, Mã đậu linh 8 gr, Ngưu bàng tử 12 gr, Chích thảo 4gr, Hạnh nhân 12gr, Gạo nếp 40 gr. Sắc uống ngày 1 thang, chia 2 lần. Phương thuốc này có thể trị các chứng ho khan, khí cấp khó thở, họng rát và đỏ. Nếu ho nhiều có thể gia thêm Tang diệp, Bạc hà, Tang bạch bì, Tì bà diệp.

Thứ 3: Ngân kiều tán (theo sách Ôn bệnh điều biện), Thành phần Liên kiều 8-12g, Cát cánh 5-12g, Trúc diệp 6-8gr, Kinh giới 4-6gr, Đạm đậu xị 8-12gr, Ngưu bàng tử 8-12gr, Kim ngân hoa 8-12gr, Bạc hà 8-12 gr, Cam thảo 4gr.

Ngoài ra, theo các tài liệu uy tín về dược liệu, bên cạnh Xuyên tâm liên các loại thảo dược khác như: Kim ngân hoa, Ngư tinh thảo, Bồ công anh, Xích thược, Thanh đại, Thanh cao, Đậu xanh, Rau sam, Liên kiều, Bạch hoa xà thiệt thảo, Xạ can, Mã sỉ hiện, Mần tưới, Thất diệp nhất chi hoa, Mã tiền thảo, Hoàng liên, Hoàng cầm… cũng là những vị thuốc có tác dụng thanh nhiệt giải độc, có thể sử dụng liều lượng phù hợp để phòng và hỗ trợ các bệnh liên quan đến hô hấp và ho sốt do nhiệt.

(Theo Sức khỏe Đời sống, Lao động, Thanh Niên)

Đình Bảo (Tổng hợp)