Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc tạo môi trường cho nghệ sỹ sáng tạo

Tuy nhiên hiện nay, nạn xâm phạm quyền tác giả âm nhạc vẫn đang diễn ra trên nhiều lĩnh vực và ngày càng phức tạp, tinh vi hơn, với những“chiêu trò” khó lường, vừa gây thiệt thòi về vật chất, vừa ảnh hưởng đến tinh thần và sức sáng tạo nghệ thuật của các nghệ sỹ.

Muôn hình vạn trạng xâm phạmbản quyền

Thời gian gần đây, một số ca sỹ phản ánh tình trạng ca khúc, MV đăng tải trên nền tảng số đột nhiên bị đánh dấu vi phạm bản quyền, mà khi hỏi các nhạc sỹ - chủ sở hữu của tác phẩm, thì các nhạc sỹ cho biết, họ không ủy quyền cho bất cứ tổ chức/cá nhân nào xử lý vi phạm bản quyền tác giả nếu chưa xin phép, trả tiền tác quyền sử dụng tác phẩm. Điều này đã gây khó khăn không nhỏ về mặt pháp lý cũng như thời gian để các ca sỹ lấy lại các sản phẩm của mình.

Một tình trạng khác là một số nhạc sỹ vô tình có những hợp đồng ủy quyền không nên có làm ảnh hưởng tới quyền lợi của chính mình, đồng thời gây khó khăn cho đơn vị đã được ủy quyền quản lý và bảo vệ quyền tác giả, quyền liên quan để xử lý những vấn đề liên quan đến tác phẩm ở tất cả các lĩnh vực, các nền tảng phát hành. Như trường hợp của nhạc sỹ Bảo Chấn mới đây là một ví dụ.

Nhạc sỹ Bảo Chấn đã ký hợp đồng ủy quyền quản lý toàn bộ các tác phẩm cho Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam (VCPMC). Tuy nhiên, đầu tháng 3/2021, ông lại ký Hợp đồng ủy quyền với một đơn vị khác là Công ty Cổ phần Thương mại và dịch vụ truyền thông Bihaco (BH Media). Tuy nhiên, khi phát hiện BH Media không thực hiện đúng những gì đã thỏa thuận với ông, nhạc sỹ Bảo Chấn đã quyết định hủy hợp đồng ủy quyền với đơn vị này, đồng thời gửi thư đến VCPMC xác nhận rằng ông vẫn liên tục và tiếp tục ủy quyền quản lý quyền tác giả toàn bộ các tác phẩm của ông cho VCPMC. Nhạc sỹ Bảo Chấn cũng đề nghị và ủy quyền cho VCPMC thực hiện các biện pháp cần thiết để bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của ông nếu có bất cứ tổ chức hay cá nhân nào cố ý mạo nhận là đơn vị được ông ủy quyền hoặc chuyển giao.

Cũng liên quan đến bản quyền tác phẩm âm nhạc, ông Hoàng Tùng, con trai cố nhạc sỹ Hoàng Phương cho biết: “Cha tôi có 4 người vợ, khi ông qua đời, việc hưởng thụ quyền tài sản thuộc về tất cả những người vợ và các con của ông. Tuy nhiên, một trong những người thân đã đem bán một số tác phẩm của ông cho BH Media và hưởng lợi một mình, khiến cho việc phân chia tác quyền theo quyền thừa kế bị ảnh hưởng. Gia đình chúng tôi đã phải gửi đơn lên tòa án để xử lý vụ việc. Hiện chúng tôi đã yêu cầu bên Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả âm nhạc Việt Nam bảo hộ quyền tác giả và phân chia quyền tài sản theo tỷ lệ mà tòa án đã phán quyết”.

Nên thận trọng trước khi ký hợp đồng

Quyền tác giảlà quyền của tổ chức, cá nhân đối với tác phẩm do mình sáng tạo ra hoặc sở hữu, bao gồm quyền nhân thân và quyền tài sản. Pháp luật vềquyền tác giảđã trao cho tác giả quyền thực hiện độc quyền đối với các quyền này.

Ở Việt Nam quyền tác giả là một lĩnh vực phức tạp, còn mới mẻ nhưng các quy định pháp luật Việt Nam và các điều ước mà Việt Nam tham gia về quyền tác giả cơ bản đã đáp ứng được yêu cầu bảo hộ quyền tác giả nói chung và quyền tác giả âm nhạc nói riêng.

Tuy nhiên, thời gian qua, nhiều tổ chức, cá nhân đã lạm dụng những kẽ hở pháp lý, để biến mục đích phổ biến tác phẩm âm nhạc để phục vụ triệt để cho mục đích kinh doanh; khiến tác giả không chỉ thiệt thòi về vật chất mà còn ảnh hưởng đến tinh thần và sức sáng tạo. Thậm chí có tác giả, do sơ suất trong ký kết hợp đồng đã dẫn tới việc mất hẳn quyền sở hữu, quyền kiểm soát đối với chính tác phẩm của mình.

Với trên 4.600 chủ sở hữu tác phẩm trong nước và khoảng 3 triệu tác giả nước ngoài ủy quyền cho VCPMC, phần lớn các nhạc sỹ ủy quyền toàn bộ; cũng có những tác giả đã bán độc quyền, trao tặng… Vấn đề bán độc quyền hoặc chuyển nhượng sẽ khó chấm dứt và sẽ xảy ra thường xuyên, đặc biệt là tình trạng bán độc quyền cho các nhà sản xuất, ca sỹ. Vì vậy, VCPMC đã và đang kiểm soát và tư vấn cho tác giả để tránh gặp rủi ro về mặt pháp lý.

Trao đổi về vấn đề này, đại diện bộ phận pháp chế của VCPMC cho biết: Từ những nội dung phản ánh và đề nghị tư vấn của nhiều nhạc sỹ gửi đến cho thấy, thực tếđa phần các nhạc sĩ do chưa nắm rõ các điều khoản thỏa thuận và thuật ngữ pháp lý, nên khi ký kết đã không lường trước được những tình huống đầy rủi ro. Để bảo vệ cho thành viên của mình, Trung tâm cũng đã có những hỗ trợ pháp lý, tránh hiện tượng nhầm lẫn, không trung thực "tình ngay lý gian" hoặc cố tình lừa dối, làm sai lệch trong giao dịch dân sự, gây ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của tác giả - chủ sở hữu tác phẩm.

Trong trường hợp tác giả muốn thực hiện các giao dịch để chuyển giao quyền, VCPMC vẫn sẵn sàng hỗ trợ tư vấn, đàm phán, bảo đảm về phạm vi, thời hạn và các vấn đề bảo lưu quyền, cũng như đạt được giá trị, lợi ích kinh tế tốt nhất. Vì vậy, các nhạc sỹ khi có nhu cầu chuyển giao quyền, thì nên liên hệ với VCPMC để được các luật sư hỗ trợ và tư vấn, rà soát các bản hợp đồng thật cẩn thận trước khi ký, nhằm giảm thiệt hại cho các tác giả mà không tốn bất kỳ chi phí nào, tránh được rủi ro xảy ra với những thiệt hại rất lớn có thể bao gồm cả việc vĩnh viễn mất đi quyền lợi mà đáng ra phải thuộc về tác giả không chỉ trong suốt cuộc đời của họ mà còn để lại cho gia đình, con cháu được hưởng thừa kế 50 năm nữa.

Bảo vệ quyền tác giả là một lĩnh vực đặc thù, tạo môi trường tốt cho các nghệ sỹ sáng tạo ra nhiều tác phẩm có chất lượng và giá trị nghệ thuật, là “chìa khóa” then chốt để Chiến lược phát triển các ngành Công nghiệp văn hóa được thực hiện thành công.

Từ thực tiễn những vụ việc liên quan đến bản quyền tác phẩm âm nhạc trong thời gian gần đây, nhạc sỹ Đinh Trung Cẩn, Tổng Giám đốc VCPMC đưa ra khuyến nghị: “Theo Luật Sở hữu trí tuệ, thời gian bảo hộ quyền tác giả được thực hiện từ khi tác phẩm ra đời. Đơn vị ủy thác sẽ có trách nhiệm bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của tác giả, chủ sở hữu tác phẩm từ khi ký ủy thác cho tới 50 năm sau khi tác giả qua đời. Vì vậy, đừng vì một chút lợi nhỏ trước mắt mà các tác giả vội ký ủy thác cho một đơn vị khác khai thác, quản lý khi chưa nắm rõ về các thủ tục pháp lý cũng như những rủi ro gặp phải khi bán độc quyền hoặc chuyển nhượng tác phẩm”.