Nhập khẩu vaccine: Doanh nghiệp kêu khó

Thời gian qua, việc tiếp cận và nhập khẩu vaccine phòng, chống virus SARS-CoV-2 của các doanh nghiệp tại Việt Nam đang gặp nhiều khó khăn.

Doanh nghiệp muốn nhập khẩu vaccine gặp khó

Vừa qua, Phó Thủ tướng Vũ Đức Đam yêu cầu cần công khai chủ trương: Tất cả các vắc xin đã được WHO cấp phép dù nhà sản xuất chưa làm thủ tục xin cấp phép, cấp số đăng ký tại Việt Nam cũng vẫn được tiến hành nhập khẩu. Đối với những vaccine WHO chưa cấp phép nhưng đã được các nước cấp phép sử dụng thì khi có đơn vị nào tiếp cận được, Bộ Y tế cũng tiến hành cấp phép ngay.

Hiện nay, vaccine COVID-19 được một số quốc gia sản xuất như Anh (AstraZeneca), Nga (Sputnick V), Mỹ (Pfizer), Ấn Độ (Sputnick), Trung Quốc (Sinovac) cung cấp theo hai hình thức: Cấp quốc gia và cấp doanh nghiệp. 36 doanh nghiệp Việt Nam trong danh sách là những doanh nghiệp được Bộ Y tế chứng nhận đủ điều kiện nhập khẩu, kinh doanh vaccine COVID-19 đã được WHO công nhận và Bộ Y tế kiểm duyệt.

Công ty CP Vacxin Việt Nam (VNVC) là đơn vị đầu tiên mang 30 triệu liều vaccine phòng COVID-19 của AstraZeneca về nước. Cho đến nay, VNVC đã nhận lô thứ 2 với 287.600 liều, nâng tổng số vaccine đã về Việt Nam theo hợp đồng này là 405.200 liều.

VNVC hiện đang là đơn vị duy nhất tại Việt Nam sở hữu hệ thống dây chuyền bảo quản lạnh (Cold chain) đạt tiêu chuẩn GSP ở tất cả hơn 50 trung tâm tiêm chủng trên toàn quốc, trang bị đầy đủ các thiết bị theo dõi nhiệt độ tự động hiện đại, hệ thống cảnh báo kịp thời khi nhiệt độ vượt ra khỏi ngưỡng cho phép, hệ thống xe lạnh vận chuyển vaccine đảm bảo tiêu chuẩn đúng yêu cầu của nhà sản xuất.

Một số doanh nghiệp chia sẻ, việc Thủ tướng và Bộ Y tế có chủ trương mở các cơ hội nhập vaccine về Việt Nam là một quyết định đúng đắn và sáng suốt. Tuy nhiên, nhập khẩu vaccine là một việc làm không dễ trong thời điểm này, bởi nhu cầu sử dụng vaccine của các quốc gia quá lớn, trong khi nguồn cung có hạn. Ngoài ra, điều kiện để nhập vaccine vô cùng ngặt nghèo, hạn sử dụng của vaccine lại ngắn, tính từ thời điểm sản xuất chỉ trong vòng 6 tháng. Trong khi để vận chuyển về đến Việt Nam có thể đã mất 1,5 tháng; khâu kiểm định, thủ tục cho vaccine mất nửa tháng. Nếu triển khai tiêm chủng chậm có thể dẫn đến hết hạn vaccine.

Bên cạnh đó, điều kiện để doanh nghiệp nhập vaccine cũng vô cùng ngặt nghèo. Cụ thể, doanh nghiệp cần phải chứng minh các năng lực về nhập khẩu, bảo quản, vận chuyển, triển khai tiêm chủng và cam kết bình đẳng, chống gian lận, phá giá, tăng giá trong triển khai tiêm chủng...Hàng loạt vấn đề đang tồn tại này khiến doanh nghiệp gặp trở ngại không nhỏ khi muốn nhập khẩu vaccine.

Cần những động thái tích cực hơn từ Bộ Y tế

Ngày 31/5/2021, Thứ trưởng Bộ Y tế Trần Văn Thuấn đã ký ban hành văn bản số 4433/BYT-QLD gửi UBND các tỉnh, thành phố trực thuộc Trung ương; các doanh nghiệp sản xuất, xuất nhập khẩu thuốc; các doanh nghiệp, tổ chức có nguồn cung vaccine phòng COVID-19, trong đó có nội dung, thực hiện chủ trương của Bộ chính trị, chỉ đạo của Chính phủ, Thủ tướng, Bộ Y tế đã có các công văn 406/QLD-KD ngày 27/01/2021- Văn bản số 1438/QLD-KD ngày 23/02/2021- Văn bản số 2511/QLD-KD ngày 22/03/2021 khuyến khích các Tập đoàn, doanh nghiệp nhanh chóng tiếp cận vaccine phòng COVID-19’.

Để tạo điều kiện cho các đơn vị trong việc nhập khẩu vaccine phòng COVID-19 phục vụ nhu cầu cấp bách, Bộ Y tế đề nghị trong quá trình đàm phán, ký kết hợp đồng với cơ sở sản xuất hoặc cung ứng vaccine, các đơn vị lưu ý: Với các vaccine đã được Tổ chức Y tế thế giới (WHO) phê duyệt sử dụng trong tình trạng khẩn cấp, Bộ Y tế sẽ xem xét phê duyệt trong thời gian 5 ngày làm việc khi nhận đủ hồ sơ hợp pháp, hợp lệ và kèm theo ủy quyền chính thức của cơ sở sản xuất vaccine phòng COVID-19.

Với các vaccine đã được các quốc gia khác phê duyệt nhưng chưa được WHO phê duyệt sử dụng trong tình trạng khẩn cấp, Bộ Y tế sẽ xem xét phê duyệt trong thời gian 10 ngày làm việc khi nhận đủ hồ sơ hợp pháp, hợp lệ và kèm theo ủy quyền chính thức của cơ sở sản xuất vaccine phòng COVID-19.

Thế nhưng, theo thứ trưởng Bộ Y tế Trương Quốc Cường cho biết, thời gian qua, Bộ Y tế đã ghi nhận hàng chục đơn vị xin nhập khẩu các loại vaccine như Moderna, Pfizer..., cung cấp giấy tờ khẳng định đã tiếp cận được vaccine, nêu cụ thể số lượng có thể nhập khẩu. Tuy nhiên, sau khi Bộ Y tế kiểm tra đối chiếu, xác minh thông tin từ các hãng vaccine thì tất cả đều là giấy tờ "rởm".

Riêng vaccine Moderna, theo Thứ trưởng Bộ Y tế, sau khi xác minh thì được biết tháng 5/2021, hãng Moderna chỉ duy nhất cho phép Zuellig Pharma (TP.HCM) phân phối 5 triệu liều.

"Tôi xin nhấn mạnh là chỉ là phân phối, không phải là bán. Nghĩa là họ có thể bán cho một đơn vị nào đó rồi Zuellig Pharma sẽ bảo quản và phân phối. Vậy mà các giấy tờ đề nghị cấp phép nhập khẩu vaccine của một số đơn vị còn khẳng định nhập khẩu được 20 triệu liều, 40 triệu liều... Vậy, họ lấy đâu ra vaccine để nhập khẩu vào Việt Nam?”, ông Cường nói.

Theo quy định tại Khoản 10, Điều 91, Nghị định số 54/2017/NĐ-CP ngày 08/05/2017 của Chính phủ quy định chi tiết một số điều và biện pháp thi hành Luật dược: “Các cơ sở có quyền nhập khẩu nhưng không được thực hiện quyền phân phối thuốc, nguyên liệu làm thuốc tại Việt Nam không được thực hiện các hoạt động liên quan trực tiếp đến phân phối thuốc, nguyên liệu làm thuốc tại Việt Nam, trừ thuốc và nguyên liệu làm thuốc do chính cơ sở sản xuất tại Việt Nam".

Theo nội dung quy định trên, các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tại Việt Nam chỉ có quyền nhập khẩu nhưng không thực hiện quyền phân phối thuốc nguyên liệu làm thuốc tại Việt Nam.

Rõ ràng, những yêu cầu hết sức khắt khe cũng khiến các doanh nghiệp gặp khó khăn khi muốn nhập khẩu vaccine. Và để quá trình nhập khẩu vaccine diễn ra thông suốt, doanh nghiệp đang rất cần những động thái tích cực hơn từ Bộ Y tế.