Khoa học đầy thú vị, khi các chuyên gia vừa quyết định kết hợp một nhân vật truyện tranh gây tranh cãi với tổ tiên Triceratops - chi khủng long 3 sừng - từ 78 triệu năm trước. Lokiceratops rangiformi là cái tên mới được đưa vào từ điển khoa học.
Loài khủng long mới được phát hiện này có một đặc điểm rất đặc biệt: kiểu trang trí trên đầu độc đáo, với cặp sừng lớn nhất từng thấy. Tên loài, được công bố trên tạp chí khoa học PeerJ, có nghĩa là “Khuôn mặt có sừng trông giống tuần lộc của Loki”.
Con khủng long này được tìm thấy, xác định và đặt tên bởi Joseph Sertich tại Đại học bang Colorado và Mark Loewen, thuộc Đại học Utah. Cả hai tác giả đều đặt tên cho loài mới dựa trên những chiếc gạc hình lưỡi dao khác thường của nó ở phía sau lớp lông xù - tấm chắn xương ở phía sau hộp sọ - và những chiếc gạc không đối xứng khác gợi nhớ đến những chiếc gạc của tuần lộc ngày nay.
Sự đặc biệt này cũng gợi đến hình ảnh trên mũ của Loki, kẻ lừa đảo lôi cuốn trong truyện tranh và phim Marvel, nhân vật được truyền cảm hứng từ một vị thần cùng tên trong thần thoại Bắc Âu.
Dấu tích hóa thạch được tìm thấy vào năm 2019 tại khu đất tư nhân gần biên giới với Canada, thuộc bang Montana (Mỹ). Việc tái tạo mà những người khám phá tham gia được làm từ những mảnh vỡ có kích thước bằng chiếc đĩa ăn, hoặc thậm chí nhỏ hơn. Sau khi lắp ráp được hộp sọ, họ nhận ra rằng đó là một loài mới.
Công việc tái tạo và nhận dạng này được các tác giả mô tả là thách thức lớn nhất. Nhà cổ sinh vật học Joseph Sertich giải thích: “Việc mô tả hộp sọ, một trong những tài liệu chi tiết nhất từng được viết và so sánh với các loài khủng long có sừng khác trên khắp lục địa, phải mất thêm một năm nữa”.
Người ta tin rằng Loki sống cách đây khoảng 78 triệu năm và dài khoảng 6,7 mét, nặng khoảng 5 tấn. Trong suốt thời gian tồn tại - khoảng 12 triệu năm trước họ hàng nổi tiếng hơn của nó, Triceratops - quê hương của loài này là một lục địa đảo có tên Laramidia, hiện nay là vùng Bắc Mỹ.
Một số mẫu vật thuộc họ Ceratopsidae - gồm Triceratops và Styracosaurus - đã được tìm thấy ở đó.
Sertich cho biết: “Đây là khoảng thời gian đầu tiên mà năm loài khủng long có sừng được tìm thấy sống cùng một địa điểm và thời gian”.
Phát hiện này mang đến những đặc điểm mới cho nghiên cứu tiến hóa, vì nó chỉ ra rằng một nhóm có thể tiến hóa nhanh chóng từ một tổ tiên chung trong một khu vực nhỏ. “Đây là một điều hoàn toàn bất ngờ”, đồng tác giả chỉ ra.
Bí mật về sừng khủng long
Những chiếc sừng cho chúng ta biết điều gì về khủng long? Tán tỉnh và chiến đấu. Đây là hai chức năng chính mà sừng khủng long có. Việc hiển thị các thuộc tính này nhằm thu hút sự chú ý của các đối tượng tiềm năng, giống như hình thức quảng cáo về sức mạnh và sức khỏe.
Các giả thuyết khác chỉ ra rằng chúng được sử dụng để đối đầu với các cá thể khác cùng loài, hoặc để bảo vệ những động vật ăn cỏ này khỏi sự tấn công của động vật ăn thịt.
Một số nghiên cứu cho thấy rằng Triceratops đã chiến đấu với nhau bằng cách sử dụng hộp sọ của chúng, giống như hươu, dê và linh dương ngày nay.
Loài có sừng mà mẫu vật mới thuộc về, Centrosaurus (chủ yếu tại Canada ngày nay), được biết đến với việc đeo những đồ trang trí bắt mắt. Tuy nhiên, Loki sở hữu một số đặc điểm độc đáo, ví dụ như không có sừng trên mũi, những lưỡi dao cong khổng lồ ở phía sau đầu và một chiếc chóp không đối xứng ở giữa.
Sertich cho biết chúng được sử dụng nhiều cho việc trưng bày hơn là để phòng ngự. Đây là loài khủng long có sừng lớn nhất vào thời đó.
Đồng tác giả giải thích, khu vực nơi Lokiceratops sống và nơi nó được tìm thấy thường là một đồng bằng ven biển cận nhiệt đới ẩm theo mùa, được bao phủ bởi những khu rừng tươi tốt xen lẫn với vùng đất bụi rậm và đầm lầy.
Những kết hợp này là môi trường hoàn hảo cho những loài động vật này trong gần 20 triệu năm, với năng suất thực vật hỗ trợ ít nhất năm loài khủng long có sừng cùng một lúc, cùng với các loài động vật ăn cỏ mỏ vịt có kích thước tương tự.
Ông nhấn mạnh: “Các đồ trang trí trên hộp sọ là một trong những chìa khóa để mở ra sự đa dạng của chúng và chứng minh rằng sự chọn lọc tiến hóa để có những màn trình diễn sặc sỡ đã góp phần tạo nên sự phong phú của hệ sinh thái kỷ Phấn trắng”.
Sertich giải thích, sau khi được phát hiện, nhiều hóa thạch được bán cho các bảo tàng vì giá trị thẩm mỹ của chúng như những mảnh lịch sử tự nhiên tuyệt đẹp. Hài cốt của Loki hiện đang được trưng bày tại Bảo tàng Tiến hóa ở miền nam Đan Mạch.
“Địa điểm này xem trọng khoa học và nghiên cứu ngang hàng với các cuộc triển lãm. Điều cực kỳ quan trọng là những khám phá như thế này sẽ được chuyển đến các viện bảo tàng quan tâm đến khả năng tiếp cận của công chúng với các bộ sưu tập và khả năng tiếp cận các hóa thạch để nghiên cứu”, Sertich hào hứng kết luận.
