Gần đây, xu hướng thiết kế tối giản hoá không gian nội thất ngày càng được các hãng xe chú trọng. Loại cần số dạng thẳng được thay thế bằng các loại núm xoay chuyển số, phím bấm và lẫy sau vô lăng,... Trong đó, núm xoay chuyển số có vẻ được nhiều hãng ô tô áp dụng cho các sản phẩm của mình.
Trước kia, hai thương hiệu Anh Quốc - Jaguar và Land Rover đã đi tiên phong sử dụng loại kiểu núm xoay chuyển số này. Về sau, các thương hiệu ô tô Trung Quốc bắt đầu "học theo" và trang bị trên những mẫu xe giá rẻ của mình, đơn cử như Joyte Z8 từng xuất hiện tại Việt Nam.
Hiện nay, một số mẫu xe phổ thông đang bán ở Việt Nam đã trang bị núm chuyển số như: Ford Territory, KIA Sorento, KIA Carnival, VinFast VF e34, Haval H6 HEV,...
Trong khi các hãng xe phổ thông bắt đầu áp dụng núm xoay chuyển số thì những hãng xe cao cấp đã dần loại bỏ kiểu chuyển số này, thay vào đó sử dụng cần số dạng thẳng nhưng cách điệu hơn.
Vậy, núm chuyển số có những ưu nhược điểm nào quan trọng mà người sử dụng ô tô cần biết?
Ưu điểm: Thẩm mỹ và tinh gọn
Một trong những ưu điểm nổi trội của núm xoay chuyển số nằm ở tính thẩm mỹ cao cho tổng quan không gian nội thất, đặc biệt là khu vực điều khiển trung tâm. Đa phần núm xoay chuyển số sẽ được làm bằng kim loại hoặc mạ kim loại, mang lại sự sang trọng, tinh tế phù hợp với xu hướng thiết kế tối giản.
Ngoài tính thẩm mỹ, núm xoay chuyển số giúp tiết kiệm không gian trên ô tô. Với thiết kế nhỏ gọn, núm xoay giúp giải phóng không gian trên bảng điều khiển trung tâm hoặc khu vực bệ tỳ tay trung tâm, làm khu vực này gọn gàng hơn.
Không gian trống này có thể được sử dụng cho các mục đích khác, chẳng hạn như tích hợp các ngăn lưu trữ tiện dụng hoặc lắp đặt các thiết bị điện tử bổ sung như sạc không dây, hệ thống giải trí, điều khiển chức năng giải trí,... Việc loại bỏ sự cồng kềnh của cần số truyền thống cũng giúp tăng cảm giác rộng rãi và thoải mái cho người lái và hành khách hàng ghế trước.
Ngoài ra, núm xoay chuyển số sẽ dễ sử dụng hơn, giúp người lái xe thao tác chuyển số một cách nhanh chóng và thuận tiện. Với thiết kế đơn giản, người lái chỉ cần xoay núm điều khiển để chọn chế độ P, R, N và D, thay vì phải đẩy hoặc kéo như trên cần số truyền thống. Các thao tác chuyển số nhờ đó trở nên dễ dàng hơn.
Nhược điểm: Dễ gây nhầm lẫn, giảm phản hồi xúc giác
Mặc dù có nhiều ưu điểm liên quan tới tính thẩm mỹ và tinh gọn nhưng núm xoay chuyển số vẫn còn tồn đọng nhiều nhược điểm mà người sử dụng ô tô có trang bị này cần phải biết và để ý khi sử dụng.
So với cần số dạng thẳng truyền thống, việc chuyển số bằng núm xoay sẽ khó cảm nhận bằng xúc giác hay phản hồi lực, khiến người sử dụng thiếu an tâm và tin tưởng sự chính xác trong mỗi lần xoay núm, nhất là với những "tài" mới lái. Với núm xoay, người lái chỉ cảm nhận được một phần nhỏ lực tác động khi vào số, một số dòng xe sẽ không phát ra âm thanh báo chuyển số thành công, điều này đòi hỏi người lái phải có những phản ứng nhanh chóng trong tình huống nguy hiểm.
Việc thiếu phản hồi xúc giác cũng khiến việc chuyển số trở nên ít trực quan hơn, đôi khi khiến người lái phải nhìn xuống để chắc chắn rằng họ đã chọn đúng chế độ lái. Do đó, mặc dù núm xoay mang lại nhiều ưu điểm về thiết kế và tiện ích, nhưng nó vẫn tồn tại một số hạn chế về trải nghiệm sử dụng.
Với một số mẫu xe có nhiều núm xoay trên bảng điều khiển như chuyển chế độ lái, điều khiển âm lượng hay media,...thì núm xoay chuyển số dễ khiến người sử dụng nhầm lẫn trong những tình huống cấp bách, căng thẳng.
Sự nhầm lẫn này không chỉ gây phiền toái mà còn có thể ảnh hưởng đến an toàn lái xe. Đơn cử, người lái có thể nhầm lẫn giữa việc chuyển số với các núm xoay chế độ lái hoặc tăng giảm âm lượng,... gây nguy hiểm trong quá trình lái xe.
Mới đây tại Mỹ, một người sử dụng chiếc Chrysler Pacifia đã xoay nhầm núm điều chỉnh âm lượng ở gần vị trí núm chuyển số, khiến xe tự trôi và dẫn đến đâm vào một chiếc xe khác.
Ngoài ra, núm xoay chuyển số còn đi kèm với nhược điểm về chi phí sửa chữa và các sự cố kỹ thuật. Hệ thống điện tử phức tạp của dạng chuyển số này có thể đắt đỏ hơn khi sửa chữa hoặc thay thế so với cần số truyền thống. Khi gặp sự cố, việc chẩn đoán và sửa chữa thường yêu cầu các thiết bị chuyên dụng và kỹ thuật viên có tay nghề cao, dẫn đến chi phí tăng cao.
Bên cạnh đó, các sự cố kỹ thuật như lỗi phần mềm hoặc hỏng hóc cơ khí có thể xảy ra, gây ra phiền toái và làm ảnh hưởng trải nghiệm lái xe. Những sự cố này không chỉ ảnh hưởng đến khả năng chuyển số mượt mà mà còn có thể ảnh hưởng đến an toàn khi lái xe.
Nhận định chung
Để an toàn hơn trong việc vận hành xe có núm xoay chuyển số, người lái cần quan sát và chắc chắn trong việc vào số, tránh bị nhầm lẫn với các núm chuyển chế độ khác, gây nguy hiểm khi điều khiển ô tô. Ngoài ra, cần thường xuyên kiểm tra, bảo dưỡng để xử lý kịp thời những hư hỏng, trục trặc phát sinh.
