Nhớ nhớ, quên quên
Cụ bà N.T.N. (84 tuổi, ngụ tại Tiền Giang) nhập Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM vì cơ thể suy kiệt. Theo bệnh án, cụ N. rất hay quên, khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày và thường không dám ra ngoài một mình vì sợ bị ám hại.
Đáng chú ý, cụ N. ăn kém dần, không biết cách nhai thức ăn, không có cảm giác đói dẫn đến tình trạng suy kiệt cơ thể và phải nhập viện cấp cứu. Các bác sĩ chẩn đoán cụ N. bị sa sút trí tuệ giai đoạn trung bình và tiến hành điều trị kháng sinh đủ liều, cho tập các bài tập nhận thức, vận động tại bệnh viện.
Bên cạnh đó, người nhà người bệnh cũng được các bác sĩ và y tá hướng dẫn cách chăm sóc và chế độ dinh dưỡng phù hợp cho cụ N.
Trường hợp khác, bà cụ khoảng 70 tuổi được con gái đưa đến bệnh viện khám với lý do bà hay quên, triệu chứng quên tăng dần. Bà thường đi chợ rất lâu vì quên đường về nhà. Con cái trong nhà mới đầu cứ tưởng người già thì hay quên vậy.
Một ngày người bạn cùng chơi với bà, có triệu chứng quên giống bà đi lạc, gia đình người bạn của bà tìm mãi không thấy. Con cái của bà cụ này mới giật mình đưa mẹ đi khám xem có bệnh gì hay không thì được bác sĩ chẩn đoán bà mắc bệnh sa sút trí tuệ với những triệu chứng đã nặng.
Tình huống khác khi cụ ông phát hiện ra những bộ quần áo mới nhất, đẹp nhất đều không cánh mà bay, trong khi đồ đạc trong nhà vẫn y nguyên. Các con trong nhà thấy chuyện rất lạ nên cùng tìm hiểu thì phát hiện chính bà cụ đã lấy quần áo của cụ ông cất đi vì cho rằng cụ ông mặc đẹp ra ngoài sẽ có người thích.
Một số bà cụ được con đưa đến khám vì việc quên đã ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống như thường xuyên bật bếp nhưng lại quên tắt bếp.
Không phải là bệnh lý tự nhiên
BS CKII Nguyễn Thị Phương Loan - trưởng phòng tâm thần người cao tuổi, viện Sức khỏe tâm thần - cho biết Việt Nam đang bước vào giai đoạn già hóa dân số. Nước ta có 12 triệu người ở độ tuổi trên 65 tuổi và tuổi thọ trung bình là 75.
Già hóa dân số đồng nghĩa với việc chúng ta đang phải đối diện với các vấn đề bệnh tật của người cao tuổi, trong đó sa sút trí tuệ đang là một thách thức.
Sa sút trí tuệ là hội chứng lâm sàng được gây ra bởi tổn thương não với đặc trưng bởi các biểu hiện suy giảm các lĩnh vực nhận thức như: trí nhớ, định hướng, chú ý, ngôn ngữ, tri giác, suy luận, phán đoán, điều hành, khả năng thực hiện các nhiệm vụ liên tục … có thể gặp trong nhiều bệnh khác nhau trong đó phổ biến nhất là bệnh Alzheimer (chiếm 60 - 80% tổng số các bệnh nhân SSTT).
Đáng chú ý, những người bệnh sa sút trí tuệ thường nhập viện khi đã ở giai đoạn nặng của bệnh, có khi nằm liệt giường kèm nhiều biến chứng như loét tì đè, viêm phổi hít…
Nguyên nhân gây sa sút trí tuệ bao gồm di truyền, ảnh hưởng từ các bệnh lý như bệnh Alzheimer, đột quỵ não, Parkinson… và lạm dụng thuốc trong thời gian dài, đặc biệt là nhóm thuốc an thần, thuốc chống trầm cảm…
Bệnh sa sút trí tuệ của người già thường xuất hiện ở những đối tượng người cao tuổi nhưng thường hay bị gia đình bỏ sót, nếu có phát hiện thì thường là khi đã bước vào giai đoạn trung bình - nặng nên rất khó điều trị.
Bác sĩ Tống Mai Trang - Bệnh viện Đại học Y dược TP.HCM - cho biết sa sút trí tuệ không phải là hiện tượng lão hóa tự nhiên, các biểu hiện của hội chứng này đều mang tính chất bệnh lý. Để nhận biết sớm, người bệnh và người nhà người bệnh có thể dựa vào 10 dấu hiệu cảnh báo sau:
Giảm trí nhớ; Khó khăn khi thực hiện các công việc quen thuộc; Khó khăn trong việc sử dụng ngôn ngữ để biểu đạt ý; Mất định hướng về thời gian và nơi chốn; Giảm khả năng đánh giá tình huống; Thay đổi về thái độ và hành vi; Khó khăn trong việc hiểu thông tin về thị giác và không gian; Thu rút khỏi công việc và các hoạt động xã hội.
Tình trạng sa sút trí tuệ có thể được cải thiện nếu phát hiện sớm và can thiệp đúng cách, do đó cần nâng cao sự hiểu biết cũng như cách phòng ngừa sa sút trí tuệ trong cộng đồng.
Các bác sĩ khuyến cáo, đối với người cao tuổi, nên ăn uống cân bằng, đủ chất, tránh những thực phẩm chứa nhiều mỡ, đường và muối; tăng cường luyện tập thể thao, tham gia các hoạt động giao tiếp xã hội; luôn sống vui vẻ, lạc quan; chơi các trò chơi trí tuệ cùng con cháu: chơi cờ, chơi game...
Nên hạn chế các chất gây nghiện như rượu, bia, thuốc lá... và điều trị tốt các bệnh phối hợp như tăng huyết áp, đái tháo đường, rối loạn mỡ máu, parkinson, phòng ngừa đột quỵ...
