Bác sĩ chuyên khoa 2 Huỳnh Tấn Vũ, Đơn vị Điều trị Ban ngày, Bệnh viện Đại học Y Dược TP.HCM Cơ sở 3, hiện nhiều chất màu tổng hợp bị cấm hoặc hạn chế sử dụng trong thực phẩm vì có bằng chứng liên quan đến khả năng gây ung thư và các tác động xấu đến sức khỏe. Vì vậy, việc lựa chọn chất tạo màu tự nhiên được khuyến khích sử dụng hơn hết.
Lá cẩm được sử dụng làm chất tạo màu phổ biến ở Việt Nam, để thay thế màu tổng hợp trong các loại thực phẩm truyền thống như bánh khoai môn, xôi, bánh tét, bánh bao.
Ngoài hình thức tạo màu đẹp, bền khi bảo quản lâu dài, nhiều nghiên cứu cho thấy được tính an toàn có tác dụng chữa một số bệnh cũng như đặc tính kháng khuẩn, chống viêm của những chiết xuất từ lá cẩm.
4 loại cẩm ở Việt Nam
- Cẩm đỏ: Lá hình bầu dục, gốc lá thon, lá màu xanh đậm nhiều lông, mặt trên lá không có đốm trắng.
- Cẩm tím: Lá to hình trứng, gốc lá tròn, lá mỏng màu xanh nhạt có vài lông tơ, vết trắng lớn dọc theo gân lá.
- Cẩm màu đỏ tươi: Lá hình bầu dục, gốc lá tròn hoặc thuôn nhọn, lá dày màu xanh đậm, có vài lông tơ, vài đốm trắng dọc theo gân lá.
- Cẩm vàng: Lá hình bầu dục, gốc lá thuôn nhọn, đầu lá thuôn nhọn, hai mặt lá rải rác nhiều lông, phiến lá thường nhăn nheo, nhất là mép lá.
Hiện nay, cẩm đỏ và cẩm tím được trồng. Cẩm vàng còn mọc hoang ngoài tự nhiên nên nó còn được gọi là cẩm dại.
Theo Y học cổ truyền, lá cẩm có vị đắng, tính bình, tác dụng thanh nhiệt, chỉ huyết, tiêu thũng, giải độc. Lá chủ trị bong gân, lao phổi, khái huyết, viêm phế quản cấp tính, nôn và ho ra máu, lỵ, ổ tụ máu. Ngoài ra, còn dùng lá cẩm làm nước tắm trị rôm sẩy hay mụn nhọt ở trẻ nhỏ.
Sắc lá cẩm để uống, tán bột hoặc nấu thành nước tắm hoặc hỗ trợ bệnh tiêu hóa.
Trong y học hiện đại nhiều nghiên cứu chứng minh rằng chiết xuất lá cẩm được đánh giá cao về mặt lợi ích sức khỏe. Dịch chiết lá cẩm có thể được sử dụng làm chất bảo quản tự nhiên cho thực phẩm và thuốc trong điều trị các bệnh liên quan đến rối loạn đường ruột do vi sinh vật gây hại gây ra.
Bốn loài sinh vật liên quan đến hư hỏng thực phẩm như Bacillus subtilis, Staphylococcus aureus (vi sinh vật Gram dương), Pseudomonas aeruginosa và Escherichia coli (vi sinh vật gram âm) cũng được xử lý bằng chiết xuất Etanolic của lá và thân cây lá cẩm. Kết quả cho thấy tất cả các vi khuẩn cũng bị ức chế với nồng độ thấp của cả dịch chiết lá và thân cây cẩm.
Một số nghiên cứu đã chỉ ra rằng chiết xuất lá cẩm có thể có hoạt tính kháng khuẩn cao, hoạt tính chống lại Caldida albicans của chiết xuất thực vật trong Metanol.
Một số bài thuốc từ lá cẩm
- Trị viêm phế quản: Dùng cành và lá cẩm 40g, cát cánh, mạch môn và tang bạch bì mỗi thứ 20g. Đem sắc uống giúp tiêu đờm và chữa viêm phế quản.
- Trị mụn trứng cá: 1 bó lá cẩm, 1,5l nước. Rửa sạch bó lá cẩm bằng nước sạch, đổ 1,5l nước sạch đun sôi rồi vặn nhỏ lửa cho âm ỉ khoảng 10 phút sau tắt bếp. Đợi nước ấm gạn lấy 1 lượng nước vừa đủ để rửa mặt như bình thường mà không cần phải rửa lại bằng nước sạch, số nước còn lại có thể để vào để tủ lạnh và dùng dần trong 3, 4 ngày.
Lá cẩm không chỉ có ích cho sức khỏe con người nhờ các hoạt chất sinh học mà còn có lợi trong chế biến thực phẩm nhờ chất tạo màu của nó. Tuy nhiên cần tham khảo ý kiến bác sĩ về tính hiệu quả của bài thuốc từ lá cẩm trước khi sử dụng. Tránh trường hợp áp dụng bài thuốc không hiệu quả khiến bệnh không cải thiện và tiếp tục tiến triển theo chiều hướng xấu.
