Ngày "vía Thần Tài" ảnh hưởng từ văn hóa Trung Quốc
Trong quan niệm của người Việt, ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch hàng năm là ngày vía Thần Tài. Vào ngày này, mọi người lại đổ xô đi mua vàng cầu may. Người ta tin rằng, vàng tượng trưng cho sự giàu sang, phú quý, "buôn may bán đắt" trong năm mới nên càng mua nhiều vàng trong ngày "vía Thần Tài" sẽ càng gặp may mắn, tài lộc cả năm.
Điều này khiến nhiều cửa hàng kinh doanh vàng trở nên quá tải. Ở nhiều nơi còn xảy ra tình trạng người dân xếp hàng dài, chờ đợi từ sáng sớm tinh mơ với mong muốn có thể mua được vàng trong ngày vía Thần Tài để năm mới phát tài, sung túc.
Theo chuyên gia Văn hóa, TS. Đinh Đức Tiến (khoa Lịch sử, Trường Đại học Khoa học xã hội và Nhân văn), ngày vía Thần Tài là truyền thống đã có từ xa xưa của người Việt, chịu ảnh hưởng từ Trung Quốc.
Trong quá khứ, ngày Thần tài trong phong tục truyền thống của người Việt không quá nổi trội, chỉ giới hạn ở giới thương nhân, lái buôn. Khoảng 20 năm trở lại đây, khi kinh tế, giao thương phát triển hơn, nhu cầu mua bán của người dân tăng cao nên ngày "vía Thần Tài" cũng nở rộ mạnh mẽ.
Người Việt quan niệm ngày mùng 10 tháng Giêng âm lịch hàng năm là ngày vía Thần Tài (Ảnh: H.D).
Vị chuyên gia này bày tỏ quan điểm, ngày "vía Thần Tài" là tín ngưỡng, văn hóa tốt đẹp, thể hiện sự đa dạng văn hóa, tôn trọng giá trị văn hóa của những nhóm người khác nhau trong xã hội. Tuy nhiên do tính chất thương mại hóa các hoạt động tín ngưỡng nên ngày nay, nhiều phong tục, tín ngưỡng đang dần bị biến tướng.
Mặt khác, câu chuyện về ngày "vía Thần Tài" thường được một số người làm kinh doanh (đặc biệt những người buôn vàng) tuyên truyền mạnh nhằm thúc đẩy việc bán hàng đầu năm, cầu "buôn may bán đắt".
Mua vàng để cầu may dịp đầu năm
Theo Tiến sĩ Đinh Đức Tiến, xét về góc độ tinh thần, việc mua vàng cầu may dịp đầu năm cũng đáp ứng nhu cầu rất chính đáng của con người, tạo động lực để họ phấn đấu trong năm mới. Tuy nhiên, không có lệ hay bắt buộc phải mua vàng trong ngày mùng 10 tháng Giêng để sung túc, tài lộc cả năm. Đây cũng chỉ là một quan niệm lưu truyền trong dân gian.
Tuy nhiên, không chỉ mang ý nghĩa tâm linh, việc mua vàng đầu năm cũng được coi là một hình thức tiết kiệm của nhiều người Việt. Trước đây, chỉ những người kinh doanh buôn bán mới mua vàng nhằm mục đích cầu năm mới nhiều tài lộc. Dần dần, người dân bắt đầu đổ xô đi mua vàng trong ngày "vía Thần Tài".
Trong tâm lý, thói quen của người Việt, vàng vẫn được coi là một thứ tài sản có giá trị bảo toàn và sinh lời nên nhiều người thường mua về tích trữ lâu dài, "giắt lưng" đề phòng khi cần chi tiêu.
Người dân đổ xô đến các tiệm vàng để mua vàng cầu may dịp đầu năm (Ảnh: H.D).
Cũng theo chuyên gia này, không bắt buộc phải mua vàng trong ngày "vía Thần Tài" để cầu may. Tùy điều kiện mỗi gia đình, nếu có nhiều thì mua nhiều, nếu không có thì không mua cũng không sao.
Theo TS. Nguyễn Ánh Hồng, không nên tin rằng cứ đi mua vàng cầu may là cả năm làm ăn phát đạt. Điều này dễ khiến con người cảm thấy u mê, dần sa vào mê tín dị đoan.
"Chúng ta không nên sa đà và quá thần thánh hóa, đẩy ngày này lên thành mê tín dị đoan. Đức năng thắng số, thành công phải dựa vào nỗ lực của bản thân chứ không phải do sự may rủi tạo nên", nữ tiến sĩ nói.
Trong ngày "vía Thần Tài", ngoài thói quen mua vàng, nhiều gia đình, cơ sở kinh doanh còn chuẩn bị mâm cúng để cầu mong tài lộc, việc làm ăn thuận buồm xuôi gió. Mâm cúng ngày này, ngoài thịt quay còn có thêm mâm cỗ "Tam Sên" gồm: 1 miếng thịt heo luộc, trứng luộc và tôm (hoặc cua) luộc.
Ở miền Nam, đa số người dân thờ chung ông Thần Tài với ông Thổ Địa nên còn chuẩn bị thêm cá lóc nướng để dâng lễ. Ngoài ra, tại những đô thị, thành phố lớn, người dân cũng đặt vàng lên bàn thờ để cầu năm mới may mắn, tài lộc. Có nơi còn làm đồ cúng bằng món xôi và chè trôi nước với hy vọng việc làm ăn, buôn bán trôi chảy.
