Từ trung tâm TX.Ba Đồn (Quảng Bình) đi ngược lên hướng tây, băng qua cây cầu ở địa phận xã Quảng Hòa nằm êm đềm bên dòng Gianh, du khách đặt chân đến vùng quê đang lưu giữ những món bánh quê trứ danh như bánh xèo, bánh đúc gạo lứt.
Món bánh xèo trứ danh làm từ gạo lứt của bà con Quảng Hòa.
Đến chợ Hòa Ninh (xã Quảng Hòa), vào gian nhà nằm ở ngay trung tâm chợ, du khách đã thấy "nức mũi" bởi mùi thơm của bánh xèo đang được đổ ở những căn bếp củi. Khói bốc lên cùng tiếng "xì xèo" khi bánh chín khiến nhiều người không cưỡng được, phải dừng chân ghé lại thưởng thức.
Có hơn 40 năm đổ món bánh xèo, bà Hoàng Thị Hà (70 tuổi, thôn Vĩnh Phú, xã Quảng Hòa) cho biết món bánh xèo gạo lứt tồn tại ở đây từ lâu và giờ đã trở thành món ăn đặc sản của người dân Quảng Hòa.
Bà Hà đã có 40 năm làm món bánh "xì xèo". Theo bà, nhiều địa phương cũng làm món này, nhưng để đậm đà hương vị nhất chỉ có ở Quảng Hòa. Mỗi ngày, bà Hà có thể bán được 15-20 kg bánh xèo.
"Tôi nghe bà nội kể lại, món này được các cụ sáng tạo ra ở thời điểm khó khăn, không có thịt, tôm, cá để ăn. Trong nhà chỉ có gạo nên "chế" tạm một món ăn cho lạ miệng, dễ mang đi ra đồng ăn cả ngày. Ngờ đâu, sau này lại thành đặc sản", bà Hà nói.
Bánh xèo Quảng Hòa được cuốn với giá đỗ, rau thơm luộc rồi chấm với nước mắm.
Bánh xèo ở đây đặc biệt hơn cả vì làm từ gạo lứt xay nhuyễn. Gạo ngâm nước 2-3 giờ cho mềm. Sau khi xay nhuyễn thì trộn với lá hành, lá hẹ. Vậy là đã có nguyên liệu để làm ra những chiếc bánh xèo mang màu đỏ hồng bắt mắt.
Có dịp ghé chợ Hòa Ninh thưởng thức món bánh xèo độc lạ này, anh Nguyễn Thái Hòa (H.Tuyên Hóa, Quảng Bình) cho biết, bánh xèo Quảng Hòa có cách ăn lạ lẫm hơn, hương vị cũng rất đậm đà.
"Bánh xèo được cuốn ăn với giá đỗ, rau thơm luộc rồi trộn vào với nhau. Bánh cũng không chấm với nước lèo, mắm nêm cầu kỳ mà chấm với nước mắm bình thường. Món ăn nom qua giản dị, nhưng hương vị đáng phải thưởng thức nhiều lần", anh Hòa chia sẻ.
Những chảo bánh xèo thơm lừng khiến nhiều người thổn thức khi ghé chợ Quảng Hòa.
Tại gian chợ Quảng Hòa, hiện có 3 - 4 lò bếp củi lúc nào cũng nghi ngút khói để đổ bánh xèo. Ở những quầy bánh này còn có thêm món bánh đúc gạo lứt, làm cùng nguyên liệu với bánh xèo.
Bánh đúc, một món ăn khác làm từ gạo lứt của bà con xã Quảng Hòa.
"Bánh đúc cũng làm từ gạo lứt, nhưng thời gian làm ra bánh đúc khá lâu nên chúng tôi phải dậy sớm rồi làm sẵn chứ không thể mang ra chợ chế biến được. Bánh đúc chỉ cần xé nhỏ ra ăn với mắm nêm, nước mắm là đã đậm đà hương vị", bà Trần Thị Lan (50 tuổi, thôn Thanh Tân, xã Quảng Hòa), một người bán bánh tại chợ Quảng Hòa, chia sẻ.
Bánh xèo, bánh đúc là món ăn giúp bà con xã Quảng Hòa kiếm sống suốt hàng chục năm qua.
Mỗi chiếc bánh đúc làm ra được lót bên dưới tấm lá chuối bình dị, bán với giá 5.000 đồng/cái, bánh xèo được bán 30.000 đồng/kg. Món ăn dân dã không đắt nhưng lại là nơi kiếm gạo nuôi con, nuôi cháu của những người như bà Hà, bà Lan suốt mấy chục năm qua.
Giá đỗ luộc kèm rau thơm được ăn kèm với bánh xèo gạo lứt.
Bà Hà khoe với tôi: "Món bánh ni (này) Việt kiều ở bển về họ ưa dữ lắm. Khi mô (nào) về, họ cũng đặt tôi làm mấy ký. Nhiều người ghé qua ăn thử cũng mua có khi cả chục ký để mang theo làm quà".
Đến Quảng Bình, du khách nhất định phải ghé chợ Hòa Ninh để thưởng thức hai món bánh đặc sản làng quê.
Món bánh xèo, bánh đúc Quảng Hòa tồn tại trăm năm. Từ món ăn đậm đà hương vị đồng đất quê hương, nay đã trở thành món gây thương nhớ, đi vào danh mục những món ăn đáng thưởng thức khi đặt chân đến Quảng Bình.
