Theo báo cáo của Bộ GTVT gửi Ủy ban Kinh tế Quốc hội, đến hết tháng 8/2023, các dự án cao tốc Bắc-Nam giai đoạn 2021-2025 đã giải ngân được 36.104/54.995 tỷ đồng (đạt khoảng 65,6% kế hoạch giao), trong đó năm 2022 giải ngân 9.266/9.521 tỷ đồng (đạt 97% kế hoạch); năm 2023 giải ngân 26.838/45.747 tỷ đồng (đạt 59% kế hoạch).
Đến nay, các địa phương đã hoàn thành giải phóng mặt bằng và bàn giao 652,8/721,2km (đạt khoảng 90,5%); đã hoàn thành 42/147 khu tái định cư (đạt khoảng 28,5%), đang lập dự án và triển khai thi công 105 khu; đang triển khai di dời 77/143 vị trí đường dây 220-500kV, 562/1531 vị trí đường dây 110kV và đường dây trung, hạ thế.
Bộ GTVT đánh giá phần mặt bằng còn lại mặc dù không lớn nhưng tập trung chủ yếu tại khu vực đất ở (vướng mắc xác định nguồn gốc đất, đơn giá bồi thường, chưa hoàn thành khu tái định cư) và các công trình hạ tầng kỹ thuật chưa di dời (công tác di dời đường điện cao thế có kỹ thuật phức tạp, liên quan đến nhiều cơ quan đơn vị.)
“Để triển khai công tác giải phóng mặt bằng đáp ứng tiến độ đòi hỏi sự vào cuộc quyết liệt của chính quyền, huy động cả hệ thống chính trị và sự ủng hộ của người dân, cơ quan, đơn vị”, Thứ trưởng Lê Đình Thọ cho hay.
Theo Thứ trưởng Bộ GTVT Lê Đình Thọ, hiện nguồn vật liệu cung cấp cho những dự án hiện cũng đang còn khó khăn và vướng mắc, các mỏ vật liệu chưa khai thác cũng như chưa xác nhận bản đăng ký khối lượng khai thác đối với các dự án đoạn Hà Tĩnh-Khánh Hòa chủ yếu do việc thương thảo với chủ sở hữu đất về giá chuyển nhượng, thuê quyền sử dụng đất, nhận góp vốn bằng quyền sử dụng đất để sản xuất, kinh doanh gặp nhiều khó khăn; một số mỏ phải thực hiện các thủ tục chuyển mục đích sử dụng rừng, mục đích sử dụng đất.
“Thời gian đầu tiến độ thi công các dự án thành phần phụ thuộc vào nguồn vật liệu xây dựng cung ứng cho các dự án. Hiện nay các bộ, ngành, địa phương đang khẩn trương phối hợp giải quyết để hoàn thành các thủ tục cấp phép, khai thác các mỏ vật liệu trong năm 2023.
Đối với đoạn cao tốc Cần Thơ-Hậu Giang và Hậu Giang-Cà Mau có nhu cầu 9,1 triệu m3 cát đắp nền trong năm nay, tuy nhiên, ông Thọ thừa nhận việc triển khai các thủ tục nâng công suất mỏ, giao mỏ mới cho nhà thầu khai thác theo cơ chế đặc thù của các địa phương còn chậm, chưa đáp ứng tiến độ yêu cầu", Thứ trưởng Bộ GTVT cho biết.
Lãnh đạo Bộ GTVT khẳng định, sau 9 tháng khởi công, do khó khăn về thiếu nguồn vật liệu đắp nền đường, Bộ cũng đã chỉ đạo các đơn vị thi công tập trung triển khai các hạng mục có giá trị cao và không phụ thuộc vào nguồn đắp như cầu, hầm, cống, các đoạn tuyến đào, đắp sử dụng vật liệu điều phối... tổ chức thi công cuốn chiếu, có công địa đến đâu thi công đến đó. Đến nay, giá trị sản lượng hoàn thành khoảng 8.162,2 tỷ đồng (đạt khoảng 9,1% giá trị hợp đồng, chậm khoảng 1,39% so với kế hoạch), chủ yếu do nguyên nhân thiếu vật liệu đắp nền.
Với các khó khăn về nguồn vật liệu đắp nền đường, lãnh đạo Bộ GTVTkỳ vọng sẽ được các bộ, ngành, địa phương phối hợp giải quyết trong năm 2023, do vậy, sang đến năm 2024 các dự án sẽ có đủ điều kiện để triển khai thi công đồng loạt, đẩy nhanh, đáp ứng yêu cầu tiến độ hoàn thành dự án của Quốc hội và Chính phủ.
"Để tháo gỡ các khó khăn, vướng mắc trong việc khai thác nguồn vật liệu xây dựng thông thường cấp cho dự án, Bộ GTVT đề nghị Ủy ban Kinh tế báo cáo Ủy ban Thường vụ Quốc hội xem xét ban hành Nghị quyết hoặc nghiên cứu điều chỉnh một số Luật liên quan (Luật Khoáng sản, Luật Đất đai) theo hướng cho phép giao mỏ trực tiếp để khai thác phục vụ riêng cho dự án nhằm đơn giản hóa thủ tục cấp giấy phép khai thác khoáng sản và được phép thu hồi đất đối với các mỏ vật liệu nằm trong hồ sơ khảo sát mỏ vật liệu để phục vụ thi công công trình trọng điểm", Lãnh đạo Bộ GTVT kiến nghị.
Ngoài ra, Bộ GTVT kiến nghị Đoàn công tác của Ủy ban Kinh tế Quốc hội báo cáo Quốc hội cho phép kéo dài thời gian thực hiện cơ chế đặc thù trong khai thác khoáng sản làm vật liệu xây dựng thông thường đến hết năm 2024 do hầu hết các dự án đều đang gặp khó khăn về nguồn vật liệu, đặc biệt là nguồn cát đắp nền khu vực Đồng bằng sông Cửu Long.
Bộ GTVT đề nghị các địa phương tiếp tục thực hiện chuyển mục đích sử dụng rừng, đất rừng và đất lúa đối với phần diện tích tăng thêm và nằm ngoài phạm vi đã được Ủy ban Thường vụ Quốc hội thông qua tại Nghị quyết số 273/NQ-UBTVQH ngày 11/7/2022 đáp ứng tiến độ triển khai dự án.
Dự án Cao tốc Bắc-Nam phía Đông giai đoạn 2021-2025 gồm các đoạn Hà Tĩnh-Quảng Trị (267km), Quảng Ngãi-Nha Trang (353km) và Cần Thơ-Cà Mau (109km), tổng chiều dài khoảng 729km, quy mô đầu tư phân kỳ 4 làn xe, sơ bộ tổng mức đầu tư 146.990 tỷ đồng, đi qua địa phận 12 tỉnh, thành phố.
Dự án được chia thành 12 dự án vận hành độc lập, đầu tư theo hình thức đầu tư công, tiến độ cơ bản hoàn thành năm 2025 và đưa vào khai thác vận hành từ năm 2026.
Theo Bộ GTVT, khu vực ĐBSCL có 4 dự án trọng điểm với tổng chiều dài là 355km, tổng mức đầu tư khoảng 82.871 tỷ đồng. Tổng nhu cầu đá các loại khoảng 6,6 triệu m3, đất đắp khoảng 4,7 triệu m3, cát đắp nền khoảng 53,68 triệu m3. Đối với vật liệu đá, đất tại các mỏ đang khai thác trong khu vực đã cơ bản đảm bảo đủ trữ lượng, chất lượng đáp ứng nhu cầu theo tiến độ các dự án.
Tổng nhu cầu cát cho Dự án cao tốc Bắc - Nam phía Đông đoạn Cần Thơ - Cà Mau khoảng 18,1 triệu m3. Trong đó năm 2023 cần 9,1 triệu m3, năm 2024 cần 9,0 triệu m3. Đối với Dự án cao tốc Châu Đốc - Cần Thơ - Sóc Trăng, tổng nhu cầu cát đắp nền cho dự án khoảng 28,91 triệu m3. Trong đó năm 2023 cần 6,8 triệu m3, năm 2024 cần 13,16 triệu m3, năm 2025 cần 8,95 triệu m3.
