Các vấn đề của mạng xã hội lớn hàng đầu thế giới này đã được giới nghiên cứu truyền thông phát hiện từ khá lâu. Trên thế giới, nhiều nước đang đưa vấn đề kinh doanh mạng xã hội này ra trước Quốc hội để điều trần. Việc gần nhất và cũng “ồn ào” nhất, là CEO TikTok, ông Chew Shou Zi, điều trần trước Lưỡng viện Quốc hội Mỹ về chiến lược kinh doanh và thuật toán.
Mạnh nhờ… “phát triển nóng”
Có lẽ nhiều người ở các thế hệ “tiền gen Z” (sinh năm 1995 trở về trước) vẫn còn khá bỡ ngỡ trước sự phát triển nhanh chóng của TikTok. Ra đời từ giữa những năm 2010, đến nay, TikTok đã có hơn một tỷ người dùng trên toàn cầu, giúp Bytedance đạt doanh thu khoảng 80 tỷ USD trong năm 2022, ngang ngửa với Tencent, tập đoàn công nghệ đối thủ ở Trung Quốc đại lục.
Có được sự phát triển thần kỳ trong thời “người khôn kẻ khó” như hiện nay, ít nhiều là nhờ vào sự lựa chọn chiến lược mạng xã hội của TikTok.
Ở đây, mạng xã hội này đã cho thấy việc vi phạm các tiêu chuẩn đạo đức thông thường trở nên… bình thường! Không cần phải là những chuyên gia về tin giả hay truyền thông, người dùng thông thường cũng dễ thấy các nội dung khoe thân, thử thách phản cảm hay các clip livestream bán hàng thiếu kiểm chứng đang tràn lan trên mạng xã hội này.
Những thuật toán nhằm mở rộng chiếc bánh thị phần bất chấp ảnh hưởng tiêu cực đến sự phát triển của giới trẻ, thậm chí đảo lộn các chuẩn mực về nội dung đã được giới truyền thông “chính thống” thiết lập lâu nay, đã giúp Tiktok có sự lấn sân nhanh chóng vào những thị trường tiềm năng, đồng thời đẩy mạnh mảng shoppertainment - vừa mua hàng vừa giải trí qua mạng xã hội bằng các hình thức tiêu thụ sản phẩm nghe nhìn, đặc biệt là livestream.
Vì chọn lối đi khá mạo hiểm khi bước chân vào vùng xám của kinh doanh, nơi ranh giới giữa đạo đức và phi chính thống khá nhập nhằng, việc Big tech này bị cơ quan chức năng nhiều nước cảnh báo và ra mức xử phạt là chuyện không thể tránh khỏi.
Kinh doanh mạng xã hội không dễ
Vấn đề ở đây là vì sao không chỉ riêng TikTok, các mạng xã hội lại hay gặp nhiều “va chạm” với chính quyền như vậy?
Ở đây nói đi cũng cần nói lại, các mạng xã hội khác, có “xuất xứ” từ các nước phương Tây cũng bị xử phạt khá nhiều và khá lao đao vì thu thập data của khách hàng mà chưa được người dùng cho phép. Vài năm trước, dưới thời tổng thống D. Trump, CEO Facebook đã có cuộc điều trần trước Lưỡng viện Mỹ, tình hình cũng căng thẳng không kém cuộc gần đây là bao.
Gần đây, 2 gã khổng lồ công nghệ Mỹ là Apple và Meta cũng đã “va chạm” toé lửa về chiến lược kinh doanh, khi Apple quyết tâm khoá các thuật toán có thể ngầm giúp Facebook thu thập dữ liệu chân dung khách hàng.
Kinh doanh mạng xã hội tất nhiên không dễ chút nào. Mô hình “mạng xã hội” (social network) đã ra đời gần 30 năm nay, trong đó chỉ có khoảng 10-15 cái tên được biết đến rộng rãi, trở thành thương hiệu toàn cầu (global brand) và hái ra tiền tỷ USD cho các nhà tài phiệt công nghệ, như LikedIn, Facebook, instagram, Medium hay TikTok. Còn lại, có hằng hà sa số những mạng xã hội đã ra đời và âm thầm… ra đi không để lại dấu vết vì không thể chen chân vào một thị trường đã quá chật chội.
TikTok lẽ ra là một điểm sáng, một sự phá cách rất đáng khen ngợi khi mở ra vùng đất mới của việc sản xuất nội dung video theo định dạng 9:16 của điện thoại di động, phá đi góc nhìn sự vật có phần cũ mòn của khung 16:9. Chỉ cần thêm một chút thận trọng trong phát triển thuật toán để mọi thứ không sa vào mất kiểm soát, từ đó mạng xã hội tìm được tiếng nói chung với các chính quyền và các thế hệ phụ huynh của gen Z và Alpha, tôi nghĩ câu chuyện của TikTok vẫn còn dài và đáng để kỳ vọng.
