Khó chứng minh nhìn gợi tình là quấy rối tình dục

Bộ LĐ-TB&XH phối hợp cùng Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam, Liên đoàn Thương mại và Công nghiệp Việt Nam (VCCI) vừa hoàn thiện Dự thảo Bộ Quy tắc ứng xử về phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc.

Dự thảo này đang được dư luận quan tâm về tính khả thi khi áp dụng vào thực tế, bởi các khái niệm như nhìn gợi tình, nháy mắt, dùng cử chỉ ngón tay... cũng được coi là quấy rối tình dục tại nơi làm việc.

Trả lời PV VTC News, Tiến sĩ, luật sư Đặng Văn Cường, Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp, Đoàn luật sư TP Hà Nội, cho rằng, đây không phải bộ quy tắc mới, dự thảo này đã được đưa ra từ năm 2015 nhưng chưa được thông qua. Luật sư Cường cho rằng, việc ban hành Bộ quy tắc ứng xử phòng, chống quấy rối tình dục tại nơi làm việc là cần thiết, bởi Việt Nam đang thiếu những quy định và quy tắc để phòng, chống bạo lực tình dục.

"Tôi cho rằng quy định như vậy là khá đầy đủ, cụ thể, có tính bao quát. Đây không phải là văn bản quy phạm pháp luật, chỉ là quy tắc ứng xử, làm cơ sở để xem xét đến tư cách đạo đức của người lao động, đánh giá quan hệ ứng xử với đồng nghiệp, có thể làm cơ sở để xem xét xử lý kỷ luật, phòng ngừa các hành vi vi phạm pháp luật", ông Cường nói.

Luật sư Đặng Văn Cường phân tích hành vi quấy rối tình dục rất đa dạng, có thể ở dạng tiếp xúc hoặc không tiếp xúc cơ thể. Quấy rối tình dục dạng không tiếp xúc cơ thể có thể là hành vi sử dụng ánh mắt, lời nói, cử chỉ có tính chất tình dục, khiến nạn nhân cảm thấy xấu hổ, sợ hãi, lo lắng, buồn phiền, ảnh hưởng đến quyền tự do tình dục, quyền được bảo vệ danh dự, nhân phẩm của công dân.

"Vấn đề tiếp theo là muốn xử lý kỷ luật, xử phạt hành chính, trách nhiệm của cơ quan chức năng là phải chứng minh hành vi vi phạm. Bởi vậy, nếu hành vi quấy rối tình dục mà được các bên thừa nhận, có người làm chứng hoặc chứng cứ ghi âm, ghi hình sẽ là những căn cứ để xác định, xử lý đối với hành vi vi phạm", luật sư Cường phân tích.

Đồng tình với nội dung trong dự thảo, tuy nhiên ông Cường cũng chỉ ra rằng, hành vi quấy rối tình dục bằng ánh mắt, cử chỉ, dù pháp luật có quy định chặt chẽ đến đâu thì việc chứng minh cũng sẽ gặp khó khăn. Bởi vì những hành vi đó không để lại chứng cứ, trừ trường hợp là có hình ảnh, ghi hình sắc nét và có chứng cứ cho thấy những ánh mắt, cử chỉ đó có tính chất tình dục và khiến cho nạn nhân tổn thương tâm lý, gây ra những xấu hổ, lo lắng, sợ hãi.

Theo Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp, hành vi quấy rối tình dục bằng tiếp xúc cơ thể như sờ mó, đụng chạm, bóp, véo, nắn, dâm ô, cưỡng dâm, hiếp dâm dễ chứng minh hơn vì có thể để lại những dấu vết, chứng cứ vật chất mà cơ quan chức năng dễ dàng thu thập được. Hậu quả của hành vi này cũng nguy hiểm hơn là hành vi quấy rối tình dục phi tiếp xúc.

Hành vi quấy rối tình dục khác với khen ngợi, động viên hoặc các hoạt động, hành động không có chủ đích, không có tính chất tình dục. Hành vi này nạn nhân không chờ đợi, không mong muốn và gây ra những tác động tiêu cực đối với nạn nhân.

Điều đáng chú ý là nếu hành vi có tính chất tình dục bằng ánh mắt, cử chỉ, thậm chí đụng chạm mà người bị tác động lại mong muốn, chủ động đón nhận theo kiểu bỡn cợt, đùa rỡn, cười tình với nhau, không gây ra xấu hổ, tổn thương, lo lắng, sợ hãi cho người khác, thì không bị xem là quấy rối tình dục.

Tiến sĩ Cường đánh giá khái niệm về quấy rối tình dục cũng như những đặc điểm, mô tả hành vi quấy rối tình dục trong bộ quy tắc ứng xử nêu trên phù hợp với quy định của bộ luật lao động, các khái niệm trong lĩnh vực tâm lý học, xã hội học.

Về mặt lý luận cũng như về nguyên tắc, những quy định trong bộ quy tắc như vậy là phù hợp khái niệm chung và trong bộ luật lao động hiện nay. Quy định này làm cơ sở để nhận diện hành vi nào có tính chất tình dục, hành vi nào là quấy rối tình dục, làm căn cứ để xác định hành vi vi phạm hay có phù hợp chuẩn mực đạo đức xã hội, pháp luật hay không. Nó cũng là căn cứ để xử lý kỷ luật, cũng như áp dụng các chế tài của pháp luật.

"Tôi cho rằng, dự thảo bộ quy tắc ứng xử lần này đưa ra khái niệm tương đối bao quát, đầy đủ và thống nhất với các khái niệm chung, thông dụng mà các quốc gia đang sử dụng hiện nay. Khái niệm về quấy rối tình dục trong lĩnh vực lao động như vậy là hợp lý để bảo vệ danh dự, nhân phẩm của người lao động, cũng như những người tham gia vào mối quan hệ lao động. Khái niệm này được hiểu một cách thống nhất đầy đủ sẽ tạo ra chuẩn mực trong ứng xử giao tiếp, ứng xử trong môi trường lao động", Trưởng Văn phòng luật sư Chính Pháp cho hay.

Theo dự thảo bộ quy tắc trên, quấy rối tình dục tại nơi làm việc là hành vi có tính chất tình dục của bất kỳ người nào với người khác tại công sở mà không được người đó mong muốn hoặc chấp nhận. Quấy rối tình dục tại nơi làm việc được phân chia dưới ba hình thức: Quấy rối bằng hành vi mang tính thể chất, quấy rối bằng lời nói, quấy rối tình dục phi lời nói.

Trong đó, quấy rối tình dục phi lời nói gồm dùng ngôn ngữ cơ thể, nhìn gợi tình, nháy mắt liên tục, biểu hiện không đứng đắn, dùng cử chỉ ngón tay… Hình thức này cũng bao gồm việc phô bày các tài liệu khiêu dâm, hình ảnh, vật, các tin nhắn liên quan tình dục.

Quấy rối bằng hành vi mang tính thể chất bao gồm hành động, cử chỉ, tiếp xúc, tác động vào cơ thể mang tính tình dục hoặc gợi ý tình dục như cố tình động chạm không mong muốn, sờ mó, vuốt ve, cấu véo, ôm ấp, hay hôn; tấn công tình dục, cưỡng dâm, hiếp dâm.

Quấy rối tình dục bằng lời nói là dùng lời nói trực tiếp, qua điện thoại, hoặc phương tiện điện tử có nội dung tính dục hoặc ngụ ý tình dục, có thể bao gồm những nhận xét không phù hợp về mặt xã hội, văn hóa và không được mong muốn.

Quấy rối tình dục bằng lời nói cũng được thể hiện bằng những ngụ ý về tính dục như truyện cười gợi ý về tình dục hay những nhận xét về trang phục, hay cơ thể của một người nào đó khi có mặt hoặc hướng tới họ; những lời đề nghị, yêu cầu không mong muốn hay lời mời đi chơi mang tính cá nhân, riêng tư một cách liên tục.

Minh Tuệ