Trong đề án tuyển sinh năm 2022, học phí của nhiều đại học tăng từ 30 - 70%. Ví dụ, học phí của Học viện Báo chí và Tuyên truyền tăng lần lượt gần 60% và hơn 70% so năm 2021. Với 143 tín chỉ trong bốn năm học, trung bình mỗi năm sinh viên cần nộp 15,75-47 triệu đồng. Đại học Y khoa Phạm Ngọc Thạch dự kiến thu mức từ 41 - 44,3 triệu đồng/năm, so với khi trường chưa tự chủ, mức thu này tăng gần ba lần. Học phí của Đại học Luật Hà Nội cũng tăng gấp đôi năm học trước.
Sinh viên, phụ huynh đang phải đối mặt áp lực học phí tăng cao của các trường ĐH. Ảnh: Trọng Tài
Với Nghị định mới của Chính phủ về học phí, các Đại học tự chủ được phép thu tối đa gấp từ 2 - 2,5 lần trường chưa tự chủ. Có điều, dù sau thời gian dài bị ảnh hưởng bởi dịch COVID-19, phần lớn các trường đều tăng học phí kịch trần.
Tại hội nghị Tự chủ đại học vừa qua, PGS.TS Nguyễn Ninh Thụy, Trưởng ban Ban Kế hoạch - Tài chính, Đại học Quốc gia TP.HCM, phát biểu học phí là nguồn thu lớn và quan trọng nhất. Để giảm bớt gánh nặng học phí, các trường cần đẩy mạnh hoạt động để tăng nguồn thu khác nhưng việc gia tăng các nguồn thu phụ thuộc vào quy định pháp luật cũng như cần thời gian lâu dài. Vì vậy, các trường buộc phải tăng học phí, nhưng việc này cũng có những mặt trái, nổi cộm là tạo áp lực lên vai người học.
Quan niệm sai về tự chủ
PGS Thụy dẫn nguồn số liệu Tổng cục Thống kê 2018 - 2020 cho biết, tổng chi cho giáo dục đại học chỉ chiếm 0,2% GDP năm 2018, năm 2019 giảm còn 0,19%, năm 2020 giảm tiếp, chỉ còn 0,18%. Bộ GD&ĐT nhìn nhận, khi các cơ quan chủ quản cắt giảm kinh phí, nhiều trường đã gặp rất nhiều khó khăn trong việc vận hành, đầu tư phát triển và giữ đội ngũ giảng viên giỏi.
Theo Bộ GD&ĐT cũng như các Đại học , nguyên nhân của vấn đề trên là do cách hiểu sai lầm của nhiều cơ quan có thẩm quyền về vấn đề tự chủ đại học. Quan điểm của Bộ GD&ĐT là Nhà nước cần khẳng định việc tiếp tục đầu tư tài chính từ ngân sách, chi đầu tư từ các bộ, ngành cho lĩnh vực giáo dục đại học mà bộ, ngành quản lý… để tự chủ không đồng nghĩa với cắt toàn bộ đầu tư nhà nước như giai đoạn thí điểm.
Tại Hội nghị Tự chủ đại học vừa qua, đại diện các trường đều cho rằng đừng xem tự chủ là Đại học tự lo về tài chính, hệ quả là các Đại học chỉ còn cách tăng thu học phí. Theo GS Trần Đức Viên, nguyên Chủ tịch Hội đồng trường Học viện Nông nghiệp Việt Nam, Việt Nam đang lấy tiêu chí “tự túc” về kinh phí chi thường xuyên và mức độ “tự lo” về chi đầu tư làm tiêu chí hàng đầu để cho phép một Đại học được tự chủ. Vì thế, tự chủ đại học đồng nghĩa với việc đánh đổi giữa “hy sinh” kinh phí cấp phát để lấy quyền tự quyết về một số lĩnh vực.
TS Lê Trường Tùng, Chủ tịch Hội đồng trường Đại học FPT, nhận định: “Nghịch lý tại Việt Nam hiện nay là nhấn mạnh yếu tố tự túc như điều kiện tiên quyết của tự chủ trong bối cảnh các nguồn thu khác hạn chế. Điều này sẽ dẫn đến một nền giáo dục đại học được xây dựng chủ yếu dựa trên học phí của người học. Chưa có một nền giáo dục đại học nào thành công theo mô hình tự túc”.
