Dự án thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang (huyện Vũ Quang, Hà Tĩnh) được khởi công tháng 6/2009, với tổng mức đầu tư trên 7.857 tỷ đồng. Dự án do Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng thủy lợi 4 (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) làm chủ đầu tư. Dự án hoàn thành vào năm 2017.
Để thực hiện dự án Ngàn Trươi - Cẩm Trang, đã có hơn 600 hộ dân, 20 nhà thờ và nơi thờ tự và 3.000 ngôi mộ của 2 xã Hương Quang và Hương Điền phải di chuyển đến vùng đất mới để nhường lại mặt bằng cho vùng lòng hồ thủy lợi. Xã Hương Quang sáp nhập vào xã Hương Thọ thành Quang Thọ, xã Hương Điền sáp nhập vào Sơn Thọ thành xã Thọ Điền. Dự án thực hiện chặn dòng con sông Ngàn Trươi, con sông vô cùng hiểm trở, lắm thác ghềnh.
Kỳ vỹ Ngàn Trươi - hồ thủy lợi có đập đất cao nhất Việt Nam (Video: Xuân Sinh).
Hạng mục hồ chứa nước Ngàn Trươi có dung tích 775 triệu mét khối nước. Đây là công trình có dung tích hồ chứa lớn thứ 3 toàn quốc, chỉ sau Cửa Đạt (Thanh Hóa) và Dầu Tiếng (Tây Ninh).
"Ngoài là hồ chứa lớn thứ 3 Việt Nam, hồ chứa nước Ngàn Trươi với hạng mục đập chính có cao trình đỉnh đập 57,8m, chiều cao tối đa 64,8m, dài 363m, đây là đập thủy lợi bằng đất cao nhất Việt Nam. Trong đó, phần lưu vực của hồ chứa này có diện tích vào khoảng 408km2", đại diện Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng thủy lợi 4 (Bộ Nông nghiệp) cho biết.
Đại diện Ban Quản lý Đầu tư và Xây dựng thủy lợi 4 cũng chia sẻ thêm, công trình là một kỳ tích, được thực hiện trong điều kiện hết sức khó khăn, phải bạt núi ngăn sông. Nhưng bằng sự quyết tâm, sau hơn 8 năm, công trình đã hoàn thành. Đây có thể coi là kỳ tích của ngành thủy lợi nói riêng và đất nước nói chung.
Nhiệm vụ của công trình thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang là cắt giảm lũ cho hạ du, đặc biệt là vùng rốn lũ Hương Khê, Vũ Quang, Đức Thọ. Bên cạnh đó, công trình còn cấp nước tưới cho 32.585ha ở các huyện Hương Sơn, Vũ Quang, Đức Thọ, Can Lộc, Nghi Xuân, Thạch Hà, Hồng Lĩnh.
Hệ thống kênh dẫn nước là một trong 3 hợp phần công trình thủy lợi Ngàn Trươi - Cẩm Trang gồm 2 hạng mục chính: Đập dâng Vũ Quang và hệ thống kênh mương dài hơn 16km.
Điểm đặc biệt của kênh chính Ngàn Trươi là vắt qua nhiều khu vực trong hành lang thoát lũ của hạ du hồ Ngàn Trươi. Để đảm bảo không chặn đường thoát lũ, gây nguy hiểm cho các khu vực dân cư lân cận trong mùa mưa, thay vì làm kênh chìm với chi phí rẻ hơn, các cơ quan chức năng đã nghiên cứu và thống nhất phương án làm kênh nổi. Cụ thể, ở những đoạn cắt qua hành lang thoát lũ sẽ làm hệ thống móng bê tông, đưa mương nước lên khỏi mặt đất, không chặn dòng chảy trong mùa mưa.
Nằm ngay dưới chân đập chính của hồ Ngàn Trươi là nhà máy thủy điện được thi công đầu năm 2019, có công suất 25,5MW. Đến nay dự án đã cơ bản hoàn thành và đang trong quá trình vận hành thử. Dự kiến, Nhà máy thủy điện Ngàn Trươi này khi đi vào hoạt động sẽ cung cấp trung bình mỗi năm khoảng 73,71 triệu kWh điện cho hệ thống điện quốc gia.
Tại đập chính có 2 hệ thống xả nước điều hòa mực nước lòng hồ Ngàn Trươi.
Hệ thống đèn điện chiếu sáng được lắp đặt trên đập chính.
Phía dưới lòng hồ có thuyền cứu hộ, tuần tra của các lực lượng chức năng.
