Một ngày tháng 1 lạnh lẽo năm 1965, Cơ quan tình báo Syria đột kích nhà Kamel Amin Tsa’abet (Thaabet), nhân vật thứ ba trong danh sách kế nhiệm chức vụ Tổng thống Syria. Người dẫn đầu lực lượng làm nhiệm vụ đặc biệt này không ai khác là Giám đốc Cơ quan tình báo Syria, Đại tá Ahmed Su’edani.
 |
| Chỉ đến khi bị bắt và kết án tử hình, người ta mới biết đến tên thật của Eli Cohen. Ảnh: Jewishunpacked. |
Bị bắt quả tang khi đang dùng máy điện báo truyền tin về Israel, Kamel Amin Tsa’abet bị kết tội làm gián điệp cho Israel và bị xử tử vào tháng 5-1965. Chỉ đến khi đó người dân Syria và Israel mới biết đến tên thật của một điệp viên luồn sâu, leo cao của Mossad - Eli (Eliahu) Cohen.
Từ Aleppo tới Tel Aviv, Buenos Aires và Damascus
Năm 1960, Giám đốc Cơ quan tình báo quốc gia Israel (Mossad) Mosad Meir Amit tình cờ thấy cái tên Eli Cohen trong tập hồ sơ các ứng viên bị loại khỏi vị trí đặc vụ thâm nhập chính trường Syria. Vào thời điểm đó, không có điệp viên đang hoạt động nào của Mossad đáp ứng được yêu cầu. Mosad Meir Amit liền cho kiểm tra đánh giá lại Eli Cohen trong 2 tuần và cho rằng ông là điệp viên lý tưởng cho nhiệm vụ khó khăn này. Ngay sau khi được tuyển, Cohen tham gia một khóa học chuyên sâu dài 6 tháng. Sau đó, ông được giao nhiệm vụ đóng giả một doanh nhân Syria trở về quê hương sau một thời gian sinh sống ở Argentina.
Để tạo bình phong, năm 1961, Eli Cohen chuyển đến ở Buenos Aires. Trở về từ Argentina vào tháng 1-1962, Cohen lên một chuyến tàu du lịch khởi hành từ Genoa, Italy tới cảng Beirut. Trên tàu, ông gặp Majeed Sheikh al-Ard, nhân vật sau này sẽ theo suốt hành trình 3 năm Cohen ở Damacus. Trong câu chuyện bình phong của mình, Cohen nói với Majeed Sheikh al-Ard về mong muốn được về quê hương Syria để khảo sát cơ hội đầu tư làm ăn. Majeed Sheikh al-Ard ngay lập tức gợi ý khi cập cảng Beirut, ông ta sẽ đưa Cohen cùng vượt biên giới từ Lebanon vào Syria.
Theo những tài liệu đã được CIA giải mật, Majeed Sheikh al-Ard cũng là một nhân vật quan trọng trong lưới tình báo của Mỹ và nhân vật này từng nhận tiền để gửi thông tin cho CIA từ năm 1951 đến 1959. Majeed Sheikh al-Ard nói với Cohen rằng ông ta có bạn ở Syria có khả năng giúp Cohen vượt qua biên giới vào nước này một cách dễ dàng chỉ với một khoản tiền tương đương 400 bảng Syria. Và như vậy, việc của Cohen chỉ là ngồi uống cà phê và chờ đợi. Việc chuyển hành lý, trong đó những phương tiện và công cụ hỗ trợ hoạt động gián điệp, cũng như đưa Cohen thâm nhập Syria đều do Majeed Sheikh al-Ard định liệu. Eli Cohen đã vượt qua biên giới vào Syria và tới Damascus một cách êm thấm như vậy.
 |
| Eli Cohen ở Damascus. Ảnh: Times of Israel. |
Từ tháng 2-1962, dưới bí danh Kamel Amin Tsa’abet, Cohen nhanh chóng xây dựng quan hệ với nhiều chính trị gia, quan chức cấp cao trong giới quân sự Syria và các nhà ngoại giao nước ngoài. Phương thức hoạt động của Eli rất đơn giản: Ông thường ghé các quán cà phê nơi những nhân vật có tầm ảnh hưởng thường xuyên lui tới, kết bạn với họ và tổ chức tiệc tùng cho những người bạn mới tại nhà của mình. Từ những mối quan hệ tự mình gây dựng lên, Eli Cohen dần thâm nhập và thăng tiến trên chính trường Syria.
Eli Cohen thăng tiến nhanh trên chính trường Syria nhờ một phần rất lớn vào một yếu tố quan trọng: Bố Eli Cohen là người Aleppo nên ông phát âm tiếng Ả Rập như người bản địa, mặc dù ông không sinh ra ở đó. Gia đình Eli Cohen rời Aleppo tới Ai Cập trước khi ông sinh ra vào năm 1924. Ông lớn lên ở Ai Cập nhưng tuổi thơ lại thấm đẫm những câu chuyện về Aleppo. Sau này, những câu chuyện đó đã giúp sức đắc lực cho ông trong việc xây dựng vỏ bọc của mình.
Luồn sâu, leo cao
Trong vai Amin Tsa’abet, một doanh nhân Ả Rập giàu có luôn thể hiện lòng trung thành tuyệt đối với Syria và đảng Ba’ath cầm quyền, Cohen thường xuyên tổ chức các bữa tiệc xa hoa cho giới tinh hoa Syria ở nhà riêng của mình. Tại đây, các quan chức cấp cao thường bàn luận công việc, trong đó có cả các kế hoạch quân sự và những thông tin tình báo tuyệt mật. Trong những bữa tiệc đó, Eli Cohen luôn thể hiện rằng ông thực sự mong mỏi trở về, đóng góp cho sự phát triển của chính quyền và làm suy yếu các đối thủ của Syria.
Cùng với việc đảng Ba’ath cầm quyền ngày càng gia tăng sức mạnh trên chính trường, Tsa’abet cũng ngày càng tiếp cận được nhiều hơn với các quan chức cao nhất Syria, đến mức họ thường đề nghị ông đưa ra lời khuyên cho những vấn đề gai góc. Tsa’abet sau đó trở thành nhân vật dân sự duy nhất được phép có mặt ở các địa điểm quân sự tuyệt mật trên cao nguyên Golan, được giao trọng trách lớn và rất được giới chức cao nhất của Syria tin dùng. Tsa’abet còn được xem là một đảng viên đảng Ba’ath trung thành và được tham gia các phiên họp kín của chính phủ. Những nội dung từ cuộc họp này sau đó được chuyển về cho Mossad bằng điện đài hoặc thư tín. Đôi lúc ông trực tiếp mang tin về Israel.
 |
| Eli Cohen trong một lần tháp tùng Tổng thống Syria Amin Hafiz. Ảnh: Times of Israel. |
Nỗ lực luồn sâu, leo cao vào chính phủ Syria đã giúp Eli Cohen trở thành cố vấn cao cấp của Bộ trưởng Bộ Quốc phòng Syria. Đáng chú ý nhất là tình bạn thân thiết của ông với Amin al-Hafiz suýt giúp ông trở thành Thứ trưởng Bộ Quốc phòng khi Amin al-Hafiz trở thành Thủ tướng và sau đó là Tổng thống Syria. Thậm chí đã có những đồn đoán cho rằng Amin al-Hafiz đã chọn Eli Cohen làm người kế vị.
Thông tin hiệu quả
Ảnh hưởng của Eli Cohen trên chính trường Syria là rất lớn trong giai đoạn từ đầu 1962 đến cuối 1964. Về phía Israel, những thông tin tình báo ông gửi về Tel Aviv đã giúp nước này trong nhiều vấn đề quan trọng, đặc biệt là trong “Cuộc chiến sáu ngày” với liên quân Ai Cập, Syria, và Jordan, đem lại chiến thắng và mở rộng lãnh thổ cho Israel thêm 7.099km2.
Cao nguyên Golan là một phần quan trọng trong các chiến lược phòng thủ của Syria, vì rất khó để Israel có thể phát hiện ra hệ thống phòng thủ ở đây. Khi đó, chỉ những quan chức quân đội cấp cao của Syria mới được phép tiếp cận các tuyến phòng thủ đó. Thế nhưng, Cohen đã thành công trong việc đặt chân tới và tìm hiểu mọi ngóc ngách các vị trí phòng thủ của Syria ở đây. Có lẽ đóng góp nổi tiếng nhất của Cohen cho tác chiến phòng thủ chiến lược của Israel là đề xuất với nhà chức trách Syria trồng nhiều cây xanh để tạo bóng mát cho các điểm đóng quân trên cao nguyên Golan. Việc làm này của Cohen đã phát huy hiệu quả trong “Cuộc chiến sáu ngày” khi Israel đã xác định chính xác vị trí các điểm phòng thủ của Syria nhờ vào những cụm cây xanh. Kết quả là Israel đã dễ dàng chiếm được cao nguyên Golan chỉ trong 2 ngày. Những hàng cây của Eli Cohen ngày đó giờ vẫn tỏa bóng mát trên cao nguyên Golan.
 |
| Một đơn vị thiết giáp của Israel trong "Cuộc chiến 6 ngày". Ảnh: Văn phòng Báo chí Chính phủ Israel (GPO). |
Eli Cohen cũng thực hiện một số chuyến khảo sát tới khu vực biên giới phía Nam, nhờ đó cung cấp cho Mossad hình ảnh và phác thảo các vị trí đóng quân của Syria. Cohen còn tiếp cận được thông tin về một kế hoạch bí mật của Syria, xây dựng hệ thống công sự và hỏa lực cối liên hoàn 3 lớp. Một lần nữa, thông tin của Eli Cohen lại hữu dụng bởi trước đó Israel cho rằng phía Syria chỉ có hệ thống phòng thủ một lớp. Cohen thậm chí còn gửi về Mossad thông tin chi tiết từng loại vũ khí mới của Syria và nhiệm vụ cụ thể tấn công Israel của Không quân nước này. Hoạt động gián điệp của Cohen năm 1964 cũng giúp phá sản kế hoạch nắn dòng chảy đầu nguồn sông Jordan, có thể cắt đứt nguồn nước cung cấp cho Israel. Nếu kế hoạch này thành công, hậu quả của nó là vô cùng lớn bởi phần lớn người dân Israel phụ thuộc vào nguồn nước từ sông Jordan.
Chỉ trong 4 năm ngắn ngủi, Cohen đã gửi về Israel nhiều thông tin tình báo, hiệu quả tới mức ngay cả khi ông cảm nhận được nguy hiểm đang tới gần và muốn kết thúc nhiệm vụ của mình vào tháng 11-1964, Mossad vẫn yêu cầu ông quay lại Syria thêm một lần nữa.
HỮU DƯƠNG
