Lễ cúng Bàn Vương
Như nhiều dân tộc anh em cùng chung sống trên toàn quốc, đời sống văn hóa, tinh thần của người Dao ở huyện Ba Chẽ (Quảng Ninh) rất phong phú thể hiện qua các lễ hội cổ truyền, các phong tục tập quán lâu đời. Trong đó có nhiều lễ tục, diễn xướng dân gian được lưu truyền qua nhiều thế hệ. Tiêu biểu trong các là nghi lễ là: Lễ cúng Bàn Vương, Lễ Cấp sắc và Lễ hội Tết Nhảy.
Trong các nghi lễ cổ, lễ cúng Bàn Vương là một nghi lễ cổ truyền quan trọng trong đời sống tâm linh người Dao huyện Ba Chẽ. Với chủ đề “Tiếng gọi tổ tiên nơi cửa biển” nghi lễ cúng Bàn Vương tái hiện hành trình “vượt biển” của người Dao đến vùng đất mới để lập nghiệp.
| Nhiều nghi lễ của người Dao sẽ được tái hiện tại miếu Bàn Vương trong Lễ hội Bàn Vương |
| Hành trình “vượt biển” của người Dao được tái hiện lại trên sông Ba Chẽ |
Lễ hội nhằm tưởng nhớ công ơn Bàn Vương, thủy tổ của người Dao đã đưa con cháu mình đi tìm vùng đất mới. Khác với người Dao ở các huyện, thị khác trong tỉnh thường chỉ sống ở trên đồi cao và thông thạo việc rừng, người Dao ở Ba Chẽ lại thông thạo việc sông nước và cuộc sống của họ bám theo con sông Ba Chẽ.
Người Dao ở Ba Chẽ còn có nghi lễ múa ka dong, được thể hiện trong các lễ cấp sắc của người Dao. Xen lẫn trong màn múa là các hội thoại răn dạy con người, các bài học đạo đức, bài học ứng xử, kinh nghiệm trong lao động sản xuất và không quên thủy tổ Bàn Vương của mình.
Hành trình “vượt biển” của cha ông xưa được tái hiện lại trên sông Ba Chẽ. Bắt đầu từ bến thuyền khu vực Miếu Ông thuộc thôn Cái Gian, xã Nam Sơn, đi theo đường sông đến miếu Bàn Vương tại thôn Sơn Hải cũng thuộc xã Nam Sơn huyện Ba Chẽ. Theo truyền thuyết người Dao có 12 họ và cùng di cư đến các vùng đất mới để tìm cuộc sống bình yên, ấm no và hạnh phúc. Chương trình tái hiện hành trình “vượt biển” của người Dao ở Ba Chẽ cũng dùng 12 con thuyền rước, tượng trưng cho 12 dòng họ người Dao.
Miếu Bàn Vương và Nhà Truyền thống cộng đồng người Dao được xây dựng năm 2020 tại thôn Sơn Hải nhằm phục dựng và từng bước đáp ứng nhu cầu chiêm bái của cộng đồng người Dao trên địa bàn huyện Ba Chẽ và tỉnh Quảng Ninh.
Cũng trong khuôn khổ lễ cúng Bàn Vương, cộng đồng Dao còn diễn ra nhiều hoạt động như nghi lễ nhảy lửa, múa rùa, cùng với đó là các hoạt động thể thao như đẩy gậy, kéo co, bắn nỏ, đi guốc mộc khổng lồ, đi cà kheo.
Ba Chẽ cũng là nơi người Dao giữ gìn và phát huy tốt các phong tục tập quán lâu đời của mình. Chỉ trong mấy năm qua, một số nghi lễ một thời tưởng như không còn nay đã được phục hồi, như múa rùa, nghi lễ nhảy lửa. Năm 2020, xã Đồn Đạc đã thành lập CLB Bảo tồn và phát huy bản sắc văn hóa dân tộc Dao Thanh Phán, trong đó nghi lễ nhảy lửa được thể hiện chủ đạo.
