Hình ảnh vệ tinh do Maxar công bố hồi cuối tháng 2 cho thấy đoàn xe quân sự Nga áp sát thủ đô Kiev, Ukraine (Ảnh: Reuters).
Theo WSJ, sau khi Nga mở chiến dịch quân sự nhằm vào Ukraine, số lượng và mức độ tinh vi hiện đại của các vệ tinh giám sát thương mại, với hàng trăm vệ tinh đang trên quỹ đạo, mọc lên ngày càng nhiều.
Các lực lượng quân đội Ukraine săn lùng xe tăng Nga và theo dõi hành trình chuyển quân đều được các công ty tư nhân hỗ trợ hình ảnh lấy được từ một số vệ tinh do thám thương mại trên khắp lãnh thổ nước này.
Các quan chức của các công ty cho biết, một số bán dữ liệu cho các chính phủ và cơ quan truyền thông phương Tây, trong khi số khác gửi trực tiếp cho chính phủ ở Kiev để hỗ trợ họ trong việc đẩy lùi lực lượng Nga, cũng như cho các nhóm nhân đạo để giúp họ lập bản đồ di chuyển và sơ tán dân thường.
Ngay cả trước khi quân đội Nga "động binh", các hình ảnh vệ tinh đã phần nào thể hiện kế hoạch của Điện Kremlin. Khi Moscow nói quân đội Nga tập trung ở biên giới đang trở về căn cứ, các vệ tinh cho thấy điều ngược lại, và rằng Nga đã xây một cây cầu từ Belarus để xe tăng vượt sông vào Ukraine.
Will Marshall, đồng sáng lập kiêm giám đốc điều hành của Planet Labs PBC vốn đang làm việc với Lầu Năm Góc và các lực lượng quân đội khác, cho biết họ có thể phát hiện ra cây cầu trên vì khoảng 200 vệ tinh quét toàn bộ Ukraine một lần mỗi ngày.
Hình ảnh mà các vệ tinh thu được có độ phân giải cao, có thể phát hiện những thay đổi trên mặt đất.
Ngoài ra, dữ liệu từ các tàu vũ trụ thương mại có thể không có chất lượng cao như những vệ tinh do thám mới nhất của Mỹ nhưng chúng cũng có thể dễ dàng được chia sẻ mà không gặp trở ngại do các hạn chế bảo mật.
Các quan chức an ninh quốc gia cấp cao của Mỹ và các giám đốc điều hành ngành cho biết các vệ tinh cho thuê với giá cả phải chăng đã làm thay đổi cuộc chiến, khiến Nga khó che giấu các hành động quân sự.
Vì quá nhiều thông tin đã được công khai, nó cũng giúp các cơ quan tình báo Mỹ giải mật và chia sẻ một số bí mật của riêng họ một cách dễ dàng hơn.
Planet Labs PBC và HawkEye 360 đang theo dõi các hoạt động di chuyển của quân đội Nga và chuyển tiếp thông tin này cho Lầu Năm Góc. MDA, một công ty công nghệ không gian, cho biết họ đang làm việc với một số công ty khác để cung cấp hình ảnh cho chính phủ Ukraine. Trong khi đó BlackSky, công ty theo dõi tín hiệu vô tuyến, được cho là đang cung cấp dữ liệu cho những khách hàng giấu tên.
"Dữ liệu không gian địa lý thương mại liên quan đến cuộc chiến ở Ukraine, GPS là điều quan trọng đối với chiến dịch Bão táp sa mạc cách đây 30 năm", John Serafini, Giám đốc điều hành của HawkEye 360, cho hay, đề cập đến việc quân đội Mỹ sử dụng định vị vệ tinh cho các hoạt động chính xác trong Chiến tranh Vùng Vịnh năm 1991.
Xe tăng Nga bị phá hủy gần Irpin, Ukraine ngày 6/5 (Ảnh: Reuters).
Vai trò của các vệ tinh do thám có từ những ngày đầu của cuộc chạy đua không gian.
Nhiều tháng sau khi Liên Xô phóng vệ tinh nhân tạo đầu tiên, Sputnik, truyền tín hiệu vô tuyến, Tổng thống Mỹ khi đó là Dwight D. Eisenhower đã phê duyệt kế hoạch để Mỹ phát triển và phóng vệ tinh do thám.
Bốn thập niên độc quyền của chính phủ Mỹ bắt đầu thay đổi với việc phóng vệ tinh Ikonos vào năm 1999, một tàu vũ trụ chụp ảnh trái đất cung cấp cho người dùng độ phân giải tốt.
Stephen Wood, giám đốc cấp cao của công ty vệ tinh Maxar, cho biết công ty có thể bố trí lại các camera trên bo mạch để thu thập hình ảnh về những gì đang xảy ra trên mặt đất trên một khu vực rộng lớn hơn, bao gồm cả các vùng biên giới với Ukraine.
Trong khi các cơ quan tình báo của các nước từng nghi ngại các vệ tinh do thám thương mại, thì giờ đây họ lại rất hào hứng.
Các vệ tinh do thám của chính phủ Mỹ có giá hàng tỷ USD mỗi vệ tinh và có thể mất nhiều năm để xây dựng và triển khai. Trong khi đó, các vệ tinh do thám thương mại tương đối rẻ và có thể dễ dàng lấp đầy khoảng trống đó.
Lầu Năm Góc đã từ chối cung cấp thông tin chi tiết về "các dịch vụ hình ảnh vệ tinh thương mại" nằm trong gói viện trợ an ninh cho Ukraine được công bố vào ngày 14/4.
Nhiều công ty cũng từ chối tiết lộ cụ thể về cách họ đang hỗ trợ Ukraine vì sợ rằng có thể bị coi là tham gia trực tiếp vào cuộc xung đột. Tuy nhiên, một số công ty tỏ ra cởi mở hơn về những đóng góp của họ đối với Ukraine.
Nga chưa bình luận về việc Kiev và phương Tây sử dụng vệ tinh do thám tư nhân ở Ukraine. Tuy nhiên, Điện Kremlin gọi các lô hàng vũ khí của phương Tây đến Ukraine là "mục tiêu hợp pháp" và đã phá hủy một số lô hàng bằng tên lửa.
