Tiệc mừng Giáng sinh của một gia đình Ukraine tị nạn ở Ba Lan (Ảnh Reuters).
Trong những tuần sau khi Nga mở chiến dịch quân sự đặc biệt ở Ukraine, phóng viên của báo Guardian đã hỏi chuyện những người Ukraine tị nạn trên khắp châu Âu.
Và khi những gia đình này chuẩn bị đón Giáng sinh đầu tiên trong ngôi nhà mới, họ mô tả những cung bậc cảm xúc khi bắt đầu một năm mới mà không có những người thân yêu, giữa những bộn bề lo lắng cho người thân còn đang vật lộn với xung đột ở quê nhà và đối mặt với cuộc sống mới đầy khó khăn.
Tây Ban Nha
Vì những lý do hiển nhiên và không thể tránh khỏi, Giáng sinh này sẽ khác đối với Faig Budagov, người vợ Olga, con gái Alisa và mẹ vợ anh, bà Katerina.
Cuộc xung đột ở quê nhà đã buộc gia đình Budagov phải chạy đến Tây Ban Nha và giờ đây đang chào đón một lễ Giáng sinh xa nhà đầu tiên với những buồn vui lẫn lộn.
Budagov và gia đình dự định dành thời gian nghỉ lễ trong hai căn phòng thuê trọ ở thành phố Segovia của Tây Ban Nha, và cùng đón mừng năm mới với khoảng 20 gia đình Ukraine khác trong khu vực.
"Tôi chưa bao giờ tưởng tượng những người xa lạ lại có thể thân thiết đến thế. Thông thường, ngày lễ này được tổ chức tại một bàn tiệc sang trọng với nhiều món ăn, đồ ăn nhẹ và món tráng miệng, kèm theo nhiều đồ uống", anh Budagov nói.
Nhưng năm nay thì khác. "Chúng tôi sẽ tổ chức lễ Giáng sinh này mà không cần gì nhiều, vì ở đây đơn giản là chúng tôi không có cơ hội và điều kiện để tổ chức lễ theo như cách chúng tôi đã làm ở Ukraine".
Sẽ không có kutia - một món ăn giống như cháo gồm lúa mì luộc, các loại hạt xắt nhỏ, hạt anh túc nghiền nát và mật ong - vốn không thể thiếu trong dịp Giáng sinh, anh cho biết thêm.
Nhưng sẽ có các cuộc gọi Skype và tin nhắn WhatsApp cho bạn bè và gia đình ở Ukraine, cũng như trò chuyện với những người bạn Tây Ban Nha mà họ đã kết bạn.
Mặc dù buộc phải chạy trốn khỏi Kiev, Budagov và gia đình biết rằng họ may mắn như thế nào.
"Chúng tôi rất vui khi còn có thể mừng Giáng sinh ở đây. Rất nhiều người còn đang vật lộn với xung đột đang diễn ra rất khốc liệt ở Ukraine... Người dân ở hầu hết các vùng của Ukraine đón Giáng sinh này mà không có năng lượng, điện và nước".
Người Ukraine thường tổ chức lễ Giáng sinh vào ngày 7/1 giống người Nga. Tuy nhiên, sau khi chiến tranh bùng nổ, nhà thờ Chính thống giáo của Ukraine cho biết giờ đây các giáo đoàn cũng có thể cử hành lễ Giáng sinh vào ngày 25/12 giống đa số các nước châu Âu khác.
Những người Ukraine tị nạn ở Tây Ban Nha đã ủng hộ điều này kể từ khi đến đây hồi tháng 3.
Trong 5 tháng đầu tiên, họ sống trong ngôi nhà của anh Eduardo ở một thị trấn nhỏ cách Madrid một giờ lái xe về phía tây bắc. "Lòng hiếu khách, lòng khoan dung và lòng tốt mà mọi người đã thể hiện với chúng tôi ở Tây Ban Nha đã chạm đến tận sâu thẳm tâm hồn chúng tôi", anh Budagov nói.
Dù luôn biết ơn Eduardo và gia đình anh ấy, những người Ukraine tị nạn ở đây đã chuyển đến Segovia vào cuối tháng 8 vì họ nhớ sự nhộn nhịp và tiện nghi của một thành phố lớn. Họ đã yêu Segovia sau lần đầu tiên đến thăm thành phố vào tháng 4.
Cô bé Alisa, tròn 4 tuổi vào mùa xuân 2023, đã được đến trường học còn Budagov và vợ đang học tiếng Tây Ban Nha.
"Tiếng Tây Ban Nha thực sự rất khó đối với chúng tôi", Budagov, người nói được tiếng Nga, tiếng Ukraine và tiếng Azerbaijan, cũng như một số tiếng Pháp và Thổ Nhĩ Kỳ, cho biết. "Nhưng chúng tôi mong muốn học vì tôn trọng Tây Ban Nha - nơi đã che chở cho chúng tôi - và những người bạn Tây Ban Nha mới của chúng tôi".
Trong tương lai gần, Tây Ban Nha - nơi đã tiếp nhận hơn 155.000 người Ukraine cho đến nay - là quê hương thứ hai của rất nhiều gia đình; một ngôi nhà mà họ vô cùng biết ơn.
Bồ Đào Nha
Alina Levchenko đến Lisbon cùng mẹ, Valentina, chị gái Kateryna và cháu trai Seva vào đầu tháng 3. Họ đã ở chung một phòng nhỏ trong vài tháng và cố gắng thích nghi với cuộc sống mới ở Bồ Đào Nha.
Levchenko cuối cùng đã tìm được một công việc và chuyển đến một căn hộ mới cùng mẹ, trong khi chị gái và cháu trai của cô đã chuyển đến một ngôi nhà riêng gần đó.
Cậu bé Seva, 7 tuổi được ghi danh vào trường học tiếng Bồ Đào Nha - nhanh chóng trở thành thành viên thông thạo ngôn ngữ bản địa nhất trong gia đình. Tại trường mới, khi được giáo viên yêu cầu viết một bức thư về ước mơ của mình, cậu bé đã viết về mong muốn được trở lại Ukraine.
Đối với gia đình, mọi thứ cuối cùng cũng ổn định, nhưng Levchenko nói, họ vẫn lo lắng về gia đình ở quê nhà. "Chúng tôi có rất nhiều cảm xúc lẫn lộn, chúng tôi không sao nhưng người thân, bạn bè đang đau khổ… Chúng tôi vẫn đọc tin tức mỗi sáng và mỗi tối và biết có những ngày họ không có điện, không có lò sưởi".
Sau nhiều tháng chờ đợi, chồng của Kateryna, Yehor, cuối cùng đã đến được Lisbon do anh bị chấn thương nên không thể thực hiện nghĩa vụ quân sự và được phép rời Ukraine.
Trong những ngày trước khi chồng đến, Kateryna muốn giữ điều bất ngờ với Seva, sợ rằng cậu bé sẽ quá hy vọng rồi lại thất vọng nếu cha không thể lên chuyến bay. Khi cùng mẹ đợi cha ở cổng đến sân bay và thấy cha, Seva đã nhảy cẫng lên vì "quá hạnh phúc và vui mừng". Tuy nhiên, chồng của Levchenko vẫn ở Kiev.
Đối với mẹ của họ, bà Valentina, vài tháng qua đặc biệt khó khăn. Gần đây, bà đã tham gia các lớp học tiếng Bồ Đào Nha, giúp bà đỡ buồn hơn khi có thêm nhiều bạn bè người Ukraine ở đây. "Suốt mùa hè, mẹ tôi không muốn ra khỏi căn hộ. Bà luôn cảm thấy căng thẳng, và nói rằng chẳng có ích gì khi ra ngoài… Tôi rất vui khi bà đã thay đổi, đó là một dấu hiệu tốt", cô Levchenko nói.
Trong những tuần tới, Levchenko và mẹ sẽ tới Rome, nơi một số thành viên gia đình định cư khắp châu Âu sẽ gặp nhau vào cuối tuần, lần đầu tiên sau gần một năm.
"Chúng tôi rất vui vì có được cơ hội này - đó sẽ là Giáng sinh của chúng tôi và không biết khi nào tất cả chúng tôi mới có thể gặp lại nhau", cô nói.
Pháp
Bà Liudmyla Abdo ngồi bên cửa sổ một quán cà phê ở quận 14, đội một chiếc mũ nồi và khăn quàng cổ màu tím rất hợp thời và trông giống một người Paris.
"Thỉnh thoảng khi tôi đang ở nơi làm việc, mẹ gọi cho tôi và nói: 'Mẹ đang ở tháp Eiffel!', và tôi òa lên: Ồ, mẹ đang làm gì ở đó?", con trai bà, Nidal, người đã sống ở Paris từ năm 2016 kể lại. "Mẹ muốn đi bộ, khám phá đường phố và con người".
Bà Abdo gần đây đã rời khỏi căn hộ một phòng ngủ nhỏ đang ở chung với người con trai Marsel và đến một căn hộ ở phía nam Paris để ở cùng một gia đình địa phương. Ở đó bà có nhiều không gian hơn và một cây đàn piano để chơi mỗi khi buồn.
Nhưng đây cũng chỉ là chỗ ở tạm thời và Nidal đang tìm kiếm một căn hộ để anh và mẹ có thể sống cùng nhau. Nhưng như bất kỳ ai đã từng thử thuê nhà ở Paris đều biết, rất khó để tìm được một nơi ở thích hợp tại thủ đô hoa lệ này.
Chín tháng sau những nỗ lực để đưa mẹ ra khỏi vùng chiến sự, Nidal cho biết gia đình vẫn đang sống từng ngày với ưu tiên hàng đầu là biết những gì xảy ra vào ngày mai, chứ không phải ăn mừng Giáng sinh hay năm mới.
Abdo đã được mời đến một bữa tối Giáng sinh, nơi những người di cư đến Paris có thể gặp nhau để tận hưởng kỳ nghỉ cùng nhau. Nó sẽ không giống như Giáng sinh ở Kiev: trước hết, nó diễn ra sớm hơn 2 tuần, vì Ukraine tổ chức theo lịch Chính thống. Tuy nhiên, bà hy vọng sẽ có cảm giác như ở quê nhà.
Với bà, Giáng sinh là dịp để "nấu nướng, quây quần bên gia đình, nhảy múa và hát những bài hát". Và nếu tháng 12 ở Paris lạnh giá bất thường thì Kiev, nơi năng lượng bị thiếu hụt nghiêm trọng, lại lạnh hơn nhiều. Bà Abdo có thể đo lượng điện bị cắt theo tần suất các cuộc gọi điện thoại thông thường với bạn bè ở quê nhà.
Xung đột giữa Nga vào Ukraine, hiện bước sang tháng thứ 10, đã giết chết hàng chục nghìn người, biến nhiều thành phố thành đống đổ nát và khiến hàng triệu người Ukraine phải rời bỏ nhà cửa. 4,5 triệu người tị nạn Ukraine đã di tản tới khắp châu Âu, theo dữ liệu từ cơ quan tị nạn của Liên hợp quốc.
Nhiều người đang nương nhờ ở các quốc gia có chung biên giới với Ukraine như Romania, Slovakia và Ba Lan cũng như các quốc gia lân cận như Bulgaria, Tây Ban Nha, Bồ Đào Nha, Pháp...
