PGS.TS Nguyễn Tiến Dũng, nguyên trưởng khoa Nhi (Bệnh viện Bạch Mai), thời tiết nồm ẩm của Hà Nội và miền Bắc những ngày này là điều kiện lý tưởng để virus sinh sôi phát triển, nhiều trẻ mắc các bệnh lý về đường hô hấp, trong đó ho rất phổ biến.
Những ngày này thời tiết miền Bắc nồm ẩm, tường, sàn "đổ mồ hôi" ướt nhẹp.
Với những cơn ho do Covid-19, hầu hết bệnh nhân đều có triệu chứng này, nhưng đó cũng không phải là một điều đáng ngại. Một F0 đau rát họng, ho nhiều, có sốt nhưng đáp ứng thuốc hạ sốt, 1-2 ngày cắt sốt, chỉ số SpO2 bình thường, toàn trạng vẫn ăn uống, ngủ nghỉ được, những cơn ho nghe rất sốt ruột nhưng không gây nguy hiểm.
"Các bệnh viêm đường hô hấp thường gây triệu chứng ho, ho dữ dội theo cơn, ho như cuốc kêu dễ khiến bố mẹ hoảng sợ. Nhiều người khi đưa con đến khám chỉ mong mỏi bác sĩ "kê cho cháu thuốc gì bớt ho", "nghe con ho mẹ thắt hết cả ruột", "bác sĩ kê giúp cháu thuốc gì đỡ ho vì cứ ho nhiều là dễ nôn trớ"… Đây là tâm lý khó tránh, nhưng lại là sự nóng vội sai lầm của các bà mẹ", PGS Dũng nói.
Trong khi đó, nhiều cơn ho thực sự lại có lợi cho bệnh lý của trẻ, giúp tống ra ngoài dịch nhầy, đờm… giúp trẻ nhanh khỏi bệnh hơn. Vì thế, PGS Dũng đưa ra lời khuyên cha mẹ cần bình tĩnh trước cơn ho của trẻ, không tìm mọi cách giúp trẻ hết ho.
Những cơn ho này khiến người lớn lo lắng, nhưng với trẻ lại không phải vấn đề phiền phức, kể cả cơn ho gây nôn. "Trẻ đang nằm ngủ có thể một cơn ho ập đến, khiến trẻ thức dậy, nôn sạch, nhưng khi thay đồ xong lại ngủ một mạch đến sáng, cơn ho đó không đáng ngại", PGS Dũng cho biết.
Nhận diện cơn ho của trẻ để xử lý đúng
PGS Dũng cho biết, mỗi cơn ho ở các bệnh lý khác nhau lại có các biểu hiện khác nhau và thầy thuốc sẽ là người ra quyết định trẻ dùng loại thuốc gì.
Ho do cảm lạnh, virus, nhiễm khuẩn hô hấp trên:
Lúc này, nhóm thuốc ho thảo dược, long đờm được nghĩ đến dù những cơn ho do tác nhân trên, dù không dùng thuốc, cơn ho sẽ "hết lúc nào không biết" sau vài ngày hoặc 1 - 2 tuần.
Nếu quá sốt ruột với những cơn ho của trẻ, có thể cho trẻ uống thuốc ho đông y, hoặc các loại thuốc ho tự chế từ thảo dược như mật ong ngâm chanh đào, lá hẹ, vỏ quýt hấp mật ong, hoa hồng hấp đường phèn…
Bệnh nhân Covid-19 cần kiểm soát tình trạng SpO2 để theo dõi dấu hiệu chuyển nặng.
Ho do mắc Covid-19 cũng là ho do tình trạng nhiễm virus gây ra. Bệnh nhân Covid-19 ngoài ho còn có tình trạng ngạt mũi, đau rát họng, sốt. Lúc này theo nguyên tắc xuất hiện triệu chứng nào sẽ xử lý triệu chứng đó. Bệnh nhân có sốt cần uống thuốc hạ sốt theo cân nặng (thường bệnh nhân chỉ 2-3 ngày hết sốt), ngạt mũi cần xịt rửa mũi, đau rát họng cần súc miệng bằng nước muối ấm, xịt thuốc kháng viêm tại chỗ, dùng các thuốc ho thảo dược, ngậm gừng...
Bệnh do virus không có thuốc đặc trị, các triệu chứng sẽ dần thoái lui sau 7-10 ngày nhiễm bệnh. Khi thấy dấu hiệu ho tăng lên, khó thở, sốt không dứt, chỉ số SpO2 giảm, nhịp thở nhanh... là những cần thông báo với bác sĩ.
Ho do viêm phổi, viêm phế quản:
Có rất nhiều nhóm thuốc ho, trong đó nhóm thuốc ho long đờm với Acetylcystein có tác dụng tiêu chất nhày, làm giảm độ đặc quánh của đờm ở phổi bằng cơ chế kích thích để bệnh nhân dễ ho tống đờm ra ngoài.
Đây là lý do mà "sao uống thuốc ho trẻ vẫn ho", nhưng thực tế lại lợi cho trẻ khi ho vì viêm phế quản, viêm phổi.
Hay với thuốc ho có hoạt chất carbocysteine cũng có tác dụng làm loãng chất tiết phế quản, giảm độ quánh và đặc của đờm làm cho bệnh nhân dễ dàng ho, bật ra đờm nhưng lại chỉ dùng trong bệnh lý hô hấp nhưng có hiện tượng khó khạc đờm như các bệnh nhiễm khuẩn đường hô hấp trên và dưới ở thể nhẹ và vừa.
Ho do viêm mũi dị ứng:
PGS Dũng cho biết, có bệnh nhi đến khám sau cả 1 - 2 tháng đi khám nhiều nơi vì trẻ cứ ho không dứt. Nghe cơn ho của trẻ, bác sĩ lại nhận ra vấn đề từ…. mũi. Do trẻ bị viêm mũi dị ứng (dù không tiết dịch) nhưng lại kích thích gây ra những cơn ho đặc trưng dai dẳng.
Lúc này, xịt thuốc chữa dị ứng mũi sẽ làm giảm cơn ho. Hoặc dùng thuốc có Clopheniramine, thuốc Diphenhydramin sẽ mang lại tác dụng chữa ho do viêm mũi dị ứng.
Thuốc thường được phối hợp với một số chế phẩm khác để điều trị ho và cảm lạnh.
"Đặc biệt chú ý loại thuốc này lại không dùng được cho bệnh nhân ho do viêm phế quản, viêm phổi hoặc trong cơn hen phế quản cấp vì có thể làm quánh niêm mạc dịch, dễ dẫn đến suy thở hoặc có tác dụng phụ như: gây khô miệng, buồn ngủ hoặc làm một số trẻ ăn kém hơn. Đây là lý do tôi luôn nhấn mạnh, dùng thuốc ho loại nào cần có chỉ định của thầy thuốc", PGS Dũng nói.
Ho kích ứng:
Nhóm thuốc ho có thuốc phiện và dẫn chất như Dextromethorphan được bác sĩ kê cho các trường hợp ho kích ứng, do nó có tác dụng lên trung tâm ho ở hành não.
Thuốc ho này có công dụng giảm ho nhất thời đối với các trường hợp ho do kích thích nhẹ ở phế quản, thường gặp trong ho cảm lạnh thông thường. Thuốc không có tác dụng long đờm. Mặc dù độc tính thấp nhưng nếu dùng liều cao có thể gây ức chế hô hấp do ức chế hệ thần kinh trung ương.
Với loại thuốc ho này lại cần thận trọng không nên dùng cho trẻ dưới 2 tuổi và những trường hợp bệnh nặng có ứ đọng nhiều đờm dãi.
Ngoài ra, thuốc ho có Codein cũng có tác dụng giảm ho do tác động trực tiếp lên trung tâm ho ở hành não. Tuy nhiên thuốc làm khô và quánh dịch tiết ở phế quản nên cũng không dùng cho các trường hợp nhiều đờm, không khuyến khích dùng cho trẻ dưới 5 tuổi
Kiểm soát nồm ẩm để ngăn chặn vi khuẩn, virus
Trời nồm ẩm là môi trường lý tưởng cho virus sinh sôi, phát triển, gây bệnh. Vì thế, nguyên tắc phòng bệnh, phải "làm sạch" vi khuẩn, nấm mốc trong môi trường sống thì trẻ sẽ giảm nguy cơ mắc bệnh.
"Có những nhà rèm cửa cả năm không giặt, gặp đúng những ngày trời nồm, vi khuẩn được đà phát triển như "vũ bão", hay những tấm thảm trải sàn có thể là cả "ổ" vi khuẩn. Chúng tôi không bao giờ khuyến cáo nhà có trẻ nhỏ dùng bởi bụi thảm dễ gây viêm mũi dị ứng, lên cơn hen. Trong thời tiết này, thảm lại thêm nấm mốc do ẩm ướt lại thêm một tác nhân gây bệnh cho trẻ", TS Dũng nói.
Bên cạnh đó, vi khuẩn, nấm mốc có thể có trong chính đồ dùng, quần áo của trẻ nhỏ do không khí ẩm, đồ giặt không khô. Vì thế, với trẻ em, khi thay đồ cho trẻ nên dùng bàn là quần áo, khăn tắm trước khi mặc cho trẻ. Nên sấy khô quần áo đề phòng nấm mốc.
Thời tiết ẩm, nên dọn dẹp phòng ốc, bỏ thảm trải sàn, giặt rèm cửa. Chú ý dưới gầm giường nhiều gia đình giường gầm thấp, gặp phải trời ẩm, sàn nhà đổ mồ hôi khi lật đệm lên thì cả ổ mốc xanh dưới đệm.
Làm giảm tình trạng nồm ẩm như thế nào?
Theo các chuyên gia, để ứng phó với thời tiết không hề đơn giản bởi độ ẩm không khí quá cao, nhưng vẫn có thể thực hiện các biện pháp giảm bớt sự nồm ẩm.
Theo đó, nên đóng kín cửa, tuyệt đối không mở cửa sổ, cửa nhà vì càng mở, trong nhà càng nồm ẩm. Dùng các khăn thấm hút nước tốt lau khô sàn nhà. Thay chăn ga thường xuyên để phòng ẩm, nấm mốc ở chăn ga có thể là dị nguyên gây bệnh cho trẻ. Tuyệt đối không được mặc quần áo ẩm cho trẻ mà phải sấy, là khô nhằm loại bỏ những dị nguyên có thể gây cơn hen phế quản cho trẻ.
Trong nhà nên xếp các đồ dễ bị ẩm mốc lên cao, không tiếp xúc trực tiếp với mặt đất. Để thoáng gầm giường, tủ… để tránh mọc nấm mốc không biết.
Trong phòng ngủ của trẻ nên dùng máy hút ẩm, quần áo khi mặc nên sấy, là khô lại nhằm loại bỏ những dị nguyên có thể gây cơn hen phế quản cho trẻ. Trong phòng cũng không nên sử dụng thảm trải sàn.
Tốt nhất dùng điều hòa hút ẩm sẽ thấy không còn sự "dinh dính", nhớp nháp trên sàn nhà, giúp không khí khô hơn, trẻ sẽ đỡ mắc bệnh. Bên cạnh đó cần tăng cường dinh dưỡng, cho trẻ ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, rau xanh, trái cây… để tăng sức đề kháng cho trẻ. Trong trường hợp bị bệnh, không tùy tiện dùng thuốc mà nên đi khám để được chẩn đoán, kê đơn phù hợp.
