T.T.T. (Long An) vừa qua tuổi 15 thì phát hiện nhiễm HIV. Cậu đã sốc khi cầm kết quả xét nghiệm dương tính trên tay. T là đồng giới nam, cách đây chưa lâu, cậu đã quan hệ tình dục với một người đàn ông lớn tuổi. Khi các cán bộ tiếp cận cộng đồng ở tỉnh Long An gặp được T., họ đã tư vấn cho cậu đi xét nghiệm vì bạn tình của T. đã nhiễm HIV. T. còn quá trẻ để nhận “hung tin”, em đã vô cùng tuyệt vọng khi nghĩ mình không còn sống được bao lâu nữa.
Nhiều khách hàng đến tư vấn về HIV/AIDS còn rất trẻ
Bước đi trên con đường lệch lạc
Theo anh Huỳnh Minh Phong - cán bộ tiếp cận cộng đồng - vì T. chưa đến tuổi thành niên nên cần phải có chữ ký giám hộ của gia đình để thực hiện các xét nghiệm. Cán bộ y tế phải giấu cha mẹ cậu chuyện T. là người đồng tính, để gia đình đồng hành cùng T. trên con đường chữa bệnh sau này. Thời gian đầu T. rất suy sụp, cậu bé nghĩ mình có thể chết trong nay mai, tương lai trở nên tăm tối. Huỳnh Minh Phong động viên, tư vấn T. uống thuốc kháng virus ARV đều đặn, sức khỏe cậu đã dần khá hơn.
Chưa đến tuổi 20 nhưng N.T.C. (Long An) phát hiện mình có H.. Cậu cũng định tìm đến cái chết khi biết mình mang bệnh. Từ nhỏ, mẹ C.đã bỏ đi biệt xứ, cậu ở với bà ngoại. Nhà nghèo nhưng có gì ngon bà đều dành cho đứa cháu côi cút. Do thiếu sự quan tâm, giáo dục của cha mẹ, C đã sớm bước đi trên con đường lệch lạc. Sau nhiều lần quan hệ đồng giới ,C. đã nhiễm HIV. Ngày biết kết quả, C. đi lang thang, khi dừng lại bên một con sông, cậu đã định nhảy xuống. Trong giây phút nghĩ quẩn đó, C. đã gọi cho Huỳnh Minh Phong. “Tình huống lúc đó rất cấp bách, em phải “đánh” vào điểm yếu của C. là bà ngoại. Em nói với cậu ấy, phải nghĩ đến bà ngoại chứ, nếu em chết đi bà biết nương tựa vào ai. Trong khi HIV có thuốc, uống đều đặn vẫn sống được vài chục năm. C. đã thức tỉnh và không tìm đến cái chết nữa”, Phong kể lại.
Theo ông Nguyễn Ngọc Linh, Phó giám đốc Trung tâm Kiểm soát bệnh tật (CDC) Long An, nếu như giai đoạn năm 2018, tỷ lệ lây HIV qua tiêm chích ma túy tại tỉnh cao thì đến năm 2021, 95% ca nhiễm HIV lây qua đường tình dục. Đặc biệt, số nhiễm HIV là nam giới tăng nhiều, trung bình trong 100 người có 92 trường hợp là nam giới. Tỷ lệ đồng nhiễm của nhóm cộng đồng nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) là khoảng 70%.
Đặc biệt, số ca nhiễm HIV tại Long An ngày càng trẻ hóa, có học sinh phổ thông, sinh viên đại học. Khi nhiễm HIV, các bạn bị mất phương hướng và dễ nghĩ tới cái chết. “Những trường hợp này, mình phải tác động vào điều họ quan tâm nhất trong cuộc đời còn lại để giúp họ có thêm niềm tin vào cuộc sống. Nhờ vậy mà mình đã cứu giúp được nhiều mạng sống. Các bạn đều đang điều trị rất tích cực, sức khỏe đều ổn định”, Phong nói.
Theo thông tin từ Phòng Dự phòng lây nhiễm HIV, Cục Phòng chống HIV/AIDS, không chỉ Long An, mà nhiều tỉnh, thành phố có không ít học sinh cấp 2, cấp 3 nhiễm HIV do quan hệ tình dục đồng giới. Đây là một thực trạng rất đáng báo động. Nguyên nhân khiến các em mắc căn bệnh thế kỷ là do bị lạm dụng tình dục. Có em ở Hà Nội chia sẻ, họ bị các “ông già” đồng tính dụ dỗ khi vào công viên chơi. Những người này không dám lộ diện như các đồng tính trẻ là sử dụng mạng xã hội để tìm bạn tình. Để che đậy giới tính, họ thường ra công viên tìm bạn tình, hoặc dụ dỗ các em nhỏ. Có em học sinh ở một tỉnh miền núi, bị lạm dụng tình dục đồng tính nhiều lần nhưng không khai báo vì bị đe dọa…
Sốc tâm lý
Tham gia Chương tình Tiếp cận cộng đồng của dự án EPIC (can thiệp hiệu quả trong quần thể người nguy cơ cao nhằm ngăn chặn tỷ lệ lây truyền HIV trong nhóm cũng như ra cộng đồng), các cán bộ cộng đồng gặp rất nhiều trường hợp phát hiện bệnh muộn, chuyển sang giai đoạn AIDS. Ở cộng đồng MSM, hàng trăm trường hợp sau khi được tư vấn đưa vào điều trị đã bị rối trí, suy kiệt. Có nhiều ca lúc mới vào bị sốc tâm lý, sợ hãi, chỉ muốn kết thúc cuộc sống.
Huỳnh Minh Phong chia sẻ câu chuyện của một nam giới song tính đã có vợ con. Anh này khi phát hiện nhiễm HIV thì đã ở giai đoạn cuối, gần chuyển sang AIDS. Trong thời gian chung sống với vợ, anh đã có quan hệ với bạn tình cùng giới. Là một công chức nhà nước, anh giấu giếm những quan hệ song tính của mình. Khi phát hiện nhiễm HIV, anh đã bị sốc. Giai đoạn đầu mắc bệnh, anh sụt cân nhanh chóng, chỉ còn hơn 30kg. Ban đầu để giấu kín danh tính, anh tìm đến phòng khám tư nhân, nhưng bị từ chối điều trị. Nếu tiếp tục kéo dài, sinh mệnh có thể không giữ được. Giữa sự sống và cái chết, anh theo tư vấn của Phong, vào điều trị tại Bệnh viện đa khoa Long An. Từ một người suy yếu, giờ anh đã khỏe mạnh nhờ điều trị thuốc ARV.
Trong quá trình tư vấn, Phong gặp một nam sinh với gương mặt hoang mang, sợ hãi. Chàng trai trốn gia đình đi gặp Phong xin tư vấn làm thế nào để vượt qua nỗi đau và nguy cơ nhiễm bệnh khi bị chính anh trai xâm hại. Gia đình quản thúc cậu bé bằng camera, nhưng cậu bé lại bị anh ruột xâm hại ngay trong trong chính ngôi nhà của mình.Cậu bị khủng hoảng tinh thần khi phải sống trong sự căm phẫn và u tối. “Chúng tôi tư vấn cho em làm xét nghiệm, động viên tâm lý và điều trị dự phòng nguy cơ lây nhiễm HIV”, Phong cho biết.
Khi tiếp cận cộng đồng MSM, Huỳnh Minh Phong và nhiều cán bộ khác đã trở thành người bạn đồng hành của nhiều bạn trẻ. Nhiều trường hợp đồng giới có nguy cơ cao nhiễm HIV đã được nhóm tiếp cận, tư vấn điều trị dự phòng chống phơi nhiễm bằng thuốc kháng virus (PrEP). Nhóm tuổi MSM tại Long An bị nhiễm HIV, đưa vào điều trị dự phòng PrEP chủ yếu là các bạn trẻ dưới 25 tuổi, là lao động tự do.
Tình dục đồng giới: nguy cơ lớn
Theo PGS.TS Phạm Đức Mạnh, Phó Cục trưởng Cục Phòng, chống HIV/AIDS, qua công tác giám sát trọng điểm năm 2020 phát hiện tỷ lệ nhiễm HIV trong cộng đồng MSM tới 13,3%, ở một số tỉnh đặc biệt cao như: An Giang (13,5%), Kiên Giang và TP.HCM (14,7%), Cần Thơ (22,7%). Để hạn chế tình trạng này, thời gian qua Cục Phòng, chống HIV/AIDS đã triển khai nhiều dịch vụ phòng, chống HIV/AIDS như dịch vụ xét nghiệm HIV, điều trị dự phòng PrEP trước phơi nhiễm HIV, điều trị HIV, khám và điều trị các bệnh lây truyền qua đường tình dục… Tuy nhiên, vẫn không thể khống chế tình trạng lây nhiễm HIV trong cộng đồng MSM do cộng đồng này khó tiếp cận và sử dụng các dịch vụ phòng, chống HIV còn hạn chế.
Khách hàng chờ khám, tư vấn HIV/AIDS
Theo một cán bộ làm công tác dự phòng chống lây nhiễm HIV, các nhóm MSM thường thông qua một số app để hẹn hò tìm bạn tình. Nhóm này có nhu cầu tình dục rất cao, thường có từ 2-5 bạn tình, thậm chí còn nhiều hơn, hoặc còn quan hệ với cả nữ, nhưng lại rất thiếu kiến thức về tình dục an toàn. Hơn nữa, nhóm này còn sử dụng ma túy tổng hợp để tạo hứng phấn khi quan hệ, dẫn đến không kiểm soát được hành vi, không sử dụng bao cao su… nên nguy cơ lây nhiễm HIV rất lớn.
Bên cạnh đó còn nhóm mại dâm nam đồng tính, đây là nhóm có nguy cơ lây HIV cao nhất. Nhóm này tập trung ở lứa tuổi 18-35. Họ tìm bạn tình chủ yếu thông qua mạng xã hội; hoặc hoạt động núp dưới bóng các cơ sở massage, xông hơi, spa…
Theo cảnh báo của Bộ Y tế, tình hình dịch HIV tại Việt Nam có xu hướng tăng cao trong nhóm quan hệ tình dục đồng giới. Tỷ lệ nhiễm HIV trong nhóm cộng đồng nam quan hệ tình dục đồng giới (MSM) chiếm 13,3%, đặc biệt cao ở một số tỉnh như An Giang, Kiên Giang, TP.HCM, Cần Thơ.
