Định vị Ấn Độ trong căng thẳng Nga-Ukraine và mối quan hệ với Mỹ

Quan hệ đối ngoại của Ấn Độ luôn được định hình bởi cam kết tự chủ chiến lược, và quan hệ của New Delhi với Nga và Mỹ cũng không phải ngoại lệ. (Nguồn: Kaumudi)

Trong một bài bình luận đăng tải mới đây trên tạp chí The National Interest, tác giả Don McLain Gill* đã chỉ ra vai trò của Ấn Độ trong cuộc khủng hoảng Nga-Ukraine và xu hướng quan hệ Mỹ-Ấn.

Trong bối cảnh xung đột Nga-Ukraine, Mỹ và nhiều đồng minh phương Tây đã áp đặt một loạt biện pháp trừng phạt nhằm vào Moscow, đồng thời hỗ trợ quân sự cho Kiev.

Tuy nhiên, cách tiếp cận khác biệt của New Delhi, một đối tác quốc phòng lớn của Washington, đã khiến một số nhà quan sát đặt câu hỏi về giá trị và tính bền vững của quan hệ đối tác chiến lược Mỹ-Ấn Độ.

Mặc dù đang theo đuổi những con đường khác nhau, nhưng cả hai nước đều có chung một đích đến là hòa bình và ổn định tại Ukraine.

Trước thực tế trên, Mỹ cần thừa nhận rằng cấu trúc địa chính trị và lịch sử độc đáo của Ấn Độ ảnh hưởng đến việc ra quyết định của quốc gia này. Đây là nhận thức đóng vai trò quan trọng trong việc mở đường cho quan hệ đối tác song phương chủ động, mạnh mẽ và hiệu quả hơn trong tương lai.

Giải mã vai trò của Ấn Độ

Ấn Độ thừa nhận trách nhiệm của mình trong việc duy trì an ninh và ổn định trên toàn hệ thống quốc tế với tư cách là nền dân chủ lớn thế giới, quốc gia hàng đầu tại khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương và là trụ cột của Bộ tứ (Quad), gồm Mỹ, Nhật Bản, Australia và Ấn Độ.

Liên quan đến cuộc xung đột Ukraine, Ấn Độ từng nhận một số lời chỉ trích vì đã bỏ phiếu trắng trong một cuộc bỏ phiếu của Liên hợp quốc về việc lên án Nga và từ chối thông qua các biện pháp trừng phạt Moscow.

Trong khi nhiều quốc gia bỏ phiếu ủng hộ các nghị quyết của Liên hợp quốc, mặc dù duy trì lập trường cân bằng, trung lập, Ấn Độ đã tìm cách vượt ra khỏi sự mơ hồ đó bằng cách công khai đóng vai trò là vùng đệm giữa các bên tham chiến và trở thành “đường dẫn” cho ngoại giao.

Suy cho cùng, Tổ chức Hiệp ước Bắc Đại Tây Dương (NATO) đã từ chối can thiệp trực tiếp hay thiết lập vùng cấm bay, cho đến cả Tổng thống Ukraine Volodymyr Zelensky cũng nhấn mạnh vai trò của các cuộc đàm phán trong việc giải quyết xung đột. Điều này cho thấy đích chung của các nước trong cuộc khủng hoảng này.

Khi xét đến các lệnh trừng phạt, các nhà quan sát từng cho rằng Ấn Độ coi thường các giá trị dân chủ khi không sẵn sàng từ bỏ quan hệ đối tác với Nga.

Trong khi một số quốc gia tiếp tục cung cấp viện trợ quân sự cho Ukraine, New Delhi đã bác bỏ chiến lược này và cho rằng, việc hỗ trợ quân sự sẽ chỉ khiến tình hình Ukraine xấu đi.

Thay vào đó, Ấn Độ đã chọn cách tác động tới cả Nga và Ukraine, nhấn mạnh sự cần thiết của việc chấm dứt bạo lực và tầm quan trọng của các cuộc đàm phán và đối thoại.

Điều thú vị là Israel, một đồng minh quan trọng của phương Tây, cũng có lập trường tương tự về cuộc xung đột đang diễn ra.

Đáng chú ý, Tổng thống Zelensky gần đây cũng tái khẳng định lập trường này khi tuyên bố rằng, chỉ có các cuộc đàm phán giữa Nga và Ukraine mới có thể đưa cuộc chiến này kết thúc.

Trên thực tế, bằng cách tiếp cận lấy con người làm trung tâm, quan điểm của Ấn Độ không hề đi chệch khỏi các giá trị dân chủ.

Quan hệ giữa Nga và Ấn Độ còn cần phải được nhìn nhận qua lăng kính lịch sử. Từ trước đến nay, Nga luôn đứng về phía Ấn Độ, ủng hộ nước này trên các diễn đàn quốc tế và trong nhiều vấn đề.

Tuy nhiên, từ việc Nga tăng cường quan hệ với Trung Quốc và cải thiện quan hệ với Pakistan, New Delhi đã nhận thức được những hạn chế của quan hệ đối tác Nga-Ấn. Bất chấp điều đó, hai nước đều duy trì tính linh hoạt thực dụng trong việc thúc đẩy quan hệ song phương.

Điều đáng chú ý là Ấn Độ nằm trong khu vực được cho là phức tạp nhất thế giới. Quốc gia này thường xuyên phải đương đầu với những thách thức từ bên ngoài khi bị kẹp giữa hai đối thủ chiến lược trang bị vũ khí hạt nhân, đồng thời đối mặt với các mối đe dọa khác như khủng bố.

Trong bối cảnh đó, Ấn Độ sẽ cần phải duy trì khả năng quân sự đáng kể để chống lại các mối đe dọa, và tổng lượng vũ khí nhập khẩu của nước này chủ yếu tới từ Nga.

Moscow sẵn sàng cung cấp một số hệ thống vũ khí nhanh nhạy và cần thiết nhất mà Ấn Độ yêu cầu để đối phó với các thách thức an ninh, chẳng hạn như tàu ngầm hạt nhân, tàu sân bay, xe tăng, súng, máy bay chiến đấu, hệ thống phòng không và tên lửa.

Do đó, việc yêu cầu Ấn Độ ngay lập tức ngừng nhập khẩu vũ khí Nga cũng khó tương tự việc châu Âu ngừng nhập khẩu năng lượng từ Moscow.

Nga là nguồn cung vũ khí lớn nhất của Ấn Độ, chiếm hơn 60% trong nhiều năm qua. (Nguồn: PTI)

Con đường phía trước

Mỹ và Ấn Độ sở hữu quan hệ đối tác quan trọng với các mục tiêu chung, và mối quan hệ này đã có những bước tiến đáng kể từ sau Chiến tranh lạnh.

Quốc gia Nam Á luôn đóng vai trò quan trọng trong chính sách Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ và Washington cũng thường xuyên bày tỏ sự ủng hộ đối với một New Delhi hùng mạnh hơn. Tương tự, Ấn Độ luôn xem Mỹ là một cường quốc ổn định trong hệ thống quốc tế.

Cả hai nước cùng tham gia hợp tác trên cơ sở đa phương với các quốc gia quan trọng khác ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương như Nhật Bản và Australia.

Dù vậy, quan hệ đối tác Mỹ-Ấn vẫn tồn tại những hạn chế bởi những khoảng trống cần phải lấp đầy để có thể phát huy tối đa tiềm năng của nó.

Ấn Độ luôn ủng hộ các lợi ích của Mỹ, ngay cả khi điều đó đồng nghĩa với việc gây tổn hại đến lợi ích của nước này. Một vài ví dụ phải kể đến như New Delhi từng quyết định ngừng nhập khẩu dầu từ Iran, dỡ bỏ lệnh cấm xuất khẩu đối với hydroxychloroquine trong thời kỳ cao điểm của đại dịch Covid-19, hay tăng cường nhập khẩu dầu từ Mỹ khi đối mặt với những lời chỉ trích của Nga.

Tất nhiên, Mỹ và Ấn Độ cũng còn nhiều vấn đề cần giải quyết khi đặt trong quan hệ với Pakistan, Trung Quốc

Những con đường mới giúp hai nước hợp tác hiệu quả hơn chỉ có thể được mở ra khi các vấn đề nói trên được giải quyết.

Mặc dù không phải là đồng minh của Mỹ, nhưng Ấn Độ vẫn là một đối tác quan trọng trong việc đảm bảo sự ổn định của khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương trước những thách thức ngày càng tăng từ Trung Quốc.

Bằng cách tăng cường hợp tác, đặc biệt trong lĩnh vực quốc phòng, Ấn Độ sẽ có thể tham gia hệ thống quốc tế ở một vị thế có lợi hơn, mà không bị phụ thuộc quá nhiều vào các quốc gia khác.

Hơn nữa, trong khi có sự khác biệt giữa một số quốc gia châu Á, châu Phi và Mỹ Latinh với phương Tây do những tranh cãi liên quan xung đột ở Ukraine, nhu cầu bảo đảm và tối đa hóa quan hệ đối tác Mỹ-Ấn là rất quan trọng.

Tuy nhiên, trong bối cảnh chính trị quốc tế đang có những chuyển biến ngày càng mạnh mẽ, quan hệ giữa hai nước cần phải có những chính sách chủ động, linh hoạt và thực dụng hơn.

* Ông Don McLain Gill là thành viên thường trú tại Tổ chức Hợp tác an ninh và phát triển quốc tế (IDSC) có trụ sở tại Manila (Philippines), đồng thời là nhà phân tích địa chính trị và tác giả nhiều bài viết về an ninh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.