UBND tỉnh Hà Tĩnh đã có Quyết định 2219/QĐ-UBND ngày 28/10/2022, công nhận nghề truyền thống sản xuất kẹo cu đơ cầu Phủ (phường Đại Nài, TP Hà Tĩnh).
Món kẹo cu đơ là món ăn truyền thống được nhiều địa phương ở Hà Tĩnh duy trì, phát triển. Kẹo gồm 3 nguyên liệu chính là lạc (đậu phộng), bánh tráng và mật mía. Đây là đặc sản nổi tiếng của Hà Tĩnh, được người dân nhiều địa phương yêu thích.
Riêng nghề sản xuất kẹo cu đơ cầu Phủ (ở tổ dân phố 4, phường Đại Nài, TP Hà Tĩnh) đã xuất hiện từ 53 năm trước. Hiện nay, trên địa bàn tổ dân phố có 15 hộ tham gia sản xuất, chiếm 10% tổng số hộ dân. Đây cũng là sản phẩm chủ yếu tại tổ dân phố 4, phường Đại Nài.
Giống như nhiều đặc sản khác của Hà Tĩnh, cu đơ cũng được làm từ chính những sản phẩm nông nghiệp trên địa bàn. Đó là mật mía, lạc, gừng, gạo, vừng (bánh đa). Ở Hương Sơn - nơi được cho là nguồn gốc của kẹo cu đơ, nhiều nhà vẫn tự sản xuất các nông sản ấy để nấu kẹo. Với lợi thế ven sông Ngàn Phố, hầu như nhà nào cũng có dăm ba thửa đất để trồng mía, trồng lạc. Đến mùa thu hoạch, họ sẽ kéo mật cất trữ để nấu kẹo.
Nguyên liệu gần gũi với tập quán sản xuất nông nghiệp và cách nấu khá đơn giản, cu đơ được sản xuất ở rất nhiều nơi.
Có những cơ sở trước đây tự sản xuất nguyên liệu để nấu kẹo, nay không sản xuất nữa thì họ vẫn đặt mua của những hộ trong xã. Với họ, chẳng thứ lạc nào vượt qua được lạc sen trồng trên bãi sông Ngàn Phố và chẳng có loại mật nào ngọt đậm như mật mía Sơn Thọ (Vũ Quang).
Sau Tết, nhiều người dân Hà Tĩnh trước khi trở lại các tỉnh, thành làm việc, học tập đều chọn mua kẹo cu đơ làm món quà quê gửi tặng cho bạn bè, đồng nghiệp. Vào thời gian này, có cơ sở trung bình mỗi ngày bán ra khoảng 20.000 chiếc, tăng so với ngày thường.
Nguyên liệu gần gũi với tập quán sản xuất nông nghiệp và cách nấu khá đơn giản, cu đơ được sản xuất ở rất nhiều nơi. Tuy nhiên, để tạo nên những dấu ấn riêng thì mỗi lò kẹo đều có cho mình những bí quyết riêng. Những lò kẹo nổi tiếng ở Hương Sơn cũng như ở thành phố đều có những nét độc đáo riêng khiến khách hàng đã ăn là nhớ mãi. Cùng là sự quyện lẫn của mật mía, lạc sen, gừng và bánh đa vừng nhưng chỗ thì cho dầu chuối, chỗ chỉ cho một ít vỏ chanh. Cũng là thứ mật mía được kéo che tại gia và lạc sen vỏ thẫm, giòn ngọt nhưng kẹo mỗi nhà lại có độ cứng, độ dẻo khác nhau. Và khách hàng, tùy vào khẩu vị của mình sẽ lựa chọn loại phù hợp.
Bình thường, kẹo cu đơ Hà Tĩnh có giá dao động từ 8.000 – 17.000 đồng/chiếc tùy loại. Mỗi cơ sở sản xuất có bí quyết riêng nhưng hầu hết, kẹo vẫn được làm bằng hạt lạc, mật mía, gừng, mạch nha; bên ngoài được gói bằng 2 lớp bánh tráng.
Các cơ sở sản xuất đều ứng dụng công nghệ đóng gói hút chân không, bao bì nhãn mác đẹp nên kẹo cu đơ càng thích hợp để người dân lựa chọn làm quà biếu.
Một mẻ kẹo cu đơ ngon hội tụ rất nhiều yếu tố từ khâu lựa chọn nguyên liệu đến quá trình nấu. Hạt lạc phải chắc mẩy, có màu hồng tơi, bên trong trắng ngà; mật mía phải vàng óng, không có tạp chất; bánh tráng có màu vàng rộm, không nấm mốc, nhiều hạt vừng... Quá trình nấu phải đủ nhiệt độ, thời gian, nguyên liệu theo đúng tỉ lệ.
Cu đơ ngon nhất khi thưởng thức cùng với nước trà xanh.
Hiện nay, trên địa bàn Hà Tĩnh có hàng trăm cơ sở sản xuất đặc sản kẹo cu đơ. Riêng địa bàn TP Hà Tĩnh có hơn 100 gia đình chuyên sản xuất kẹo cu đơ. Ngày nay, các cơ sở sản xuất đều ứng dụng công nghệ đóng gói hút chân không, bao bì nhãn mác đẹp nên kẹo cu đơ càng thích hợp để người dân lựa chọn làm quà biếu.
