Cục Đường sắt Việt Nam (ĐSVN) đang lấy ý kiến rộng rãi về dự thảo Báo cáo tổng kết Luật Đường sắt 2017, điểm đáng chú ý tại dự thảo này là đề xuất phân quyền UBND tỉnh đầu tư hạ tầng kết cấu hạ tầng (KCHT) đường sắt quốc gia.
Theo Cục ĐSVN, việc đầu tư xây dựng KCHT đường sắt hiện chủ yếu dựa vào nguồn ngân sách hạn hẹp của Nhà nước, từ khi Luật Đường sắt 2017 có hiệu lực (từ 1/7/2018) đến nay chưa có dự án đầu tư phát triển đường sắt quốc gia theo hình thức đối tác công - tư (PPP).
Giai đoạn 2016-2020, Bộ Giao thông vận tải (GTVT) thực hiện đầu tư 4 dự án cải tạo, nâng cấp tuyến đường sắt Hà Nội - TPHCM, gồm: Dự án cải tạo, nâng cấp đoạn Hà Nội - Vinh; Dự án cải tạo, nâng cấp đoạn Vinh - Nha Trang; Dự án cải tạo, nâng cấp đoạn Nha Trang - Sài Gòn; Dự án cải tạo, nâng cấp các cầu yếu và gia cố trụ chống va xô.
Đầu tư kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia hiện đang phụ thuộc vào nguồn ngân sách hạn hẹp (Ảnh: VNR).
Bộ GTVT cũng chuẩn bị đầu tư các dự án bằng nguồn ngân sách và các nguồn vốn hợp pháp khác, như: Cải tạo khu gian Hòa Duyệt - Thanh Luyện, tuyến đường sắt Hà Nội - TPHCM; Dự án Đường sắt tốc độ cao trên trục Bắc - Nam; Dự án đường sắt Sài Gòn - Cần Thơ; Dự án đấu nối ray giữa ga Lào Cai với ga Hà Khẩu Bắc (Trung Quốc); Các dự án quan trọng quốc gia tạo động lực giai đoạn trung hạn 2025-2030 (đường sắt Biên Hòa - Vũng Tàu, đường sắt Thủ Thiêm - Long Thành; Đường sắt phía Đông tuyến Ngọc Hồi - Lạc Đạo.
Trong giai đoạn 2016-2021, nguồn vốn ngân sách Nhà nước bố trí cho đầu tư phát triển KCHT đường sắt chỉ đạt 6,8% toàn ngành; trong đó vốn cho đầu tư, cải tạo, nâng cấp đường sắt quốc gia chỉ đạt khoảng 21.288 tỷ đồng, trung bình 2.129 tỷ đồng/năm.
Cục ĐSVN cho biết, với kinh phí được bố trí như vậy chưa đảm bảo được mục tiêu chính sách của Nhà nước về phát triển đường sắt nêu tại Luật Đường sắt 2017. Trong khi đó, theo quy hoạch mạng lưới đường sắt thời kỳ 2021-2030, tầm nhìn đến năm 2050 với nhu cầu vốn đầu tư cho phát triển KCHT đường sắt quốc gia đến năm 2030 khoảng 240.000 tỷ đồng.
Hiện nay, ngân sách Nhà nước bố trí cho đầu tư KCHT đường sắt giai đoạn 2021-2025 mới được 14.025 tỷ đồng, chiếm tỷ lệ 5,8% so với nhu cầu. Để thực hiện được mục tiêu phát triển KCHT đường sắt, tại dự thảo báo cáo, Cục ĐSVN cho rằng cần huy động các nguồn lực đầu tư đường sắt ngoài vốn ngân sách trung ương.
Cơ quan quản lý nhà nước về lĩnh vực đường sắt thông tin, ngoài Bộ GTVT đầu tư xây dựng kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia, cần thiết xem xét bổ sung thêm chủ thể là UBND cấp tỉnh được quyền thực hiện nhiệm vụ quản lý nhà nước về đầu tư xây dựng, quản lý, bảo trì, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt quốc gia để huy động các nguồn vốn hợp pháp để tham gia hỗ trợ đầu tư; tổ chức đầu tư, thí điểm đầu tư, bảo trì, khai thác kết cấu hạ tầng đường sắt các tuyến đường sắt.
Trong dự thảo báo cáo, Cục ĐSVN đề xuất phân quyền cho 26 UBND tỉnh/thành phố trực thuộc trung ương đầu tư, bảo trì, khai thác đường sắt kết nối đường sắt đô thị, đường sắt chuyên dùng, các cảng biển lớn, cảng cạn, cảng thủy nội địa, khu kinh tế, khu du lịch... trên địa bàn với mạng lưới đường sắt quốc gia; đường sắt kết nối nội vùng. Đối với các tuyến đường sắt quốc gia qua địa bàn từ 2 tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương trở lên, UBND tỉnh chỉ được phân quyền sau khi có ý kiến của Bộ GTVT và Thủ tướng Chính phủ chấp thuận.
