Thu hoạch lúa vụ Đông Xuân. (Ảnh: Hoàng Nhị/TTXVN)
Với xu hướng người tiêu dùng ưu tiên lựa chọn lương thực chất lượng cao, ngành hàng lúa gạo của Việt Nam dần chuyển đổi sản xuất để thích nghi nhằm tạo lợi thế cạnh tranh trên thị trường.
Nông dân trồng lúa dần tìm hiểu thông tin và bán sản phẩm người mua cần thay vì chỉ làm ra sản phẩm mà mình biết như trước đây.
Nâng chất theo thị trường
Theo Cục trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn), hiện nông dân vùng Đồng bằng sông Cửu Long đã đẩy mạnh áp dụng khoa học kỹ thuật vào sản xuất cho nên sản lượng và chất lượng lúa đều được nâng cao.
Cho đến vụ Đông Xuân 2022-2023, diện tích sản xuất lúa tại Đồng bằng sông Cửu Long hiện đã giảm xuống còn 3,8-3,9 triệu ha, nhưng giá trị lại tăng. Các giống lúa chất lượng cao, đặc sản được nông dân trong khu vực trồng ngày càng nhiều, nâng tỷ lệ gạo chất lượng cao đạt gần 50%.
Năm 2023, theo kế hoạch, Đồng bằng sông Cửu Long vẫn duy trì diện tích khoảng 3,9 triệu ha lúa, đạt sản lượng 24 triệu tấn. Ðồng thời, nông dân vẫn tiếp tục áp dụng các ứng dụng khoa học kỹ thuật với ưu tiên hàng đầu là giảm khối lượng giống gieo sạ.
Hiện nay khối lượng gieo sạ đã giảm từ 150kg/ha xuống còn 120kg/ha, thậm chí nhiều nơi giảm thấp hơn, còn dưới 100kg/ha.
Về cơ cấu giống, ưu tiên các giống lúa ngắn ngày chất lượng cao, giống lúa thơm phù hợp với yêu cầu của thị trường. Ðây cũng là điều kiện quan trọng để tăng giá gạo xuất khẩu của Việt Nam.
Đồng Tháp là tỉnh đứng thứ 3 cả nước về diện tích và sản lượng lúa gạo. Không những vậy, tỉnh này đã tập trung sản xuất lúa chất lượng cao, lúa sạch theo hướng hữu cơ để phục vụ thị trường xuất khẩu.
Theo ông Lê Quốc Điền - Phó giám đốc Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tỉnh Đồng Tháp, kế hoạch phát triển ngành hàng lúa gạo của Ủy ban Nhân dân tỉnh Đồng Tháp, đến năm 2025 sẽ tăng cường chuyển đổi cơ cấu cây trồng có giá trị kinh tế và nâng cao hiệu quả sử dụng đất, đảm bảo diện tích trồng lúa 470.940ha, sản lượng 3,1 triệu tấn; trong đó, diện tích sản xuất lúa hữu cơ đạt 600ha, ứng dụng đồng bộ giải pháp giảm giá thành, cơ giới hóa, quy trình sản xuất tiên tiến, công nghệ thông minh gắn truy xuất nguồn gốc và chuỗi giá trị trên cây lúa...
Hiện nay, mặt hàng gạo của tỉnh Đồng Tháp đã xuất khẩu đi 32 thị trường; trong đó, thị trường Philippines chiếm 56,4% và Singapore 12,4%, còn lại là các thị trường khác. Chính vì lợi thế thị trường, tỉnh Đồng Tháp hướng nông dân sản xuất lúa hữu cơ, chất lượng, mang lại hiệu quả cho nông dân.
Ông Phạm Hữu Tình, Giám đốc Hợp tác xã nông nghiệp Phú Thọ, huyện Tam Nông, cho biết sử dụng phân hữu cơ giúp đất duy trì độ màu mỡ, cân bằng hệ sinh thái đồng ruộng, sâu bệnh ít.
Mô hình đạt lợi nhuận cao hơn so với bên ngoài là 4,6 triệu đồng/ha. Sau khi thu hoạch lúa, một phần rơm trên ruộng nông dân trồng tiếp nấm rơm (lợi nhuận 30 triệu đồng/vụ) phần rơm còn lại được xử lý phân hủy nhanh trả lại dinh dưỡng cho đất. Sau đó, rơm sẽ được tiếp tục ủ với phân chuồng làm phân hữu cơ bón cho cây trồng.
Doanh nghiệp tăng đầu tư
Sản phẩm gạo chất lượng cao có sự phát triển rõ rệt một phần cũng nhờ sự đồng hành của doanh nghiệp. Trên thực tế, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đã góp phần đưa hạt gạo Việt Nam vươn xa ra thị trường thế giới, được nhiều thị trường khó tính đón nhận; trong đó có thị trường Nhật Bản.
Công nhân Tập đoàn Lộc Trời đóng gạo xuất khẩu. (Ảnh: Phạm Hậu/TTXVN)
Theo thống kê của Hải quan Việt Nam, trong 2 tháng đầu năm 2023, cả nước xuất khẩu hơn 700.000 tấn gạo, với trị giá hơn 370 triệu USD, giảm 29% về lượng, giảm 24,2% kim ngạch nhưng tăng 6,8% về giá so với cùng kì năm 2022. Trong các thị trường nhập khẩu gạo Việt Nam, đứng đầu vẫn là Philippines, sau đó là Indonesia và Trung Quốc.
Hiệp hội Lương thực Việt Nam dự báo, giá gạo Việt Nam sẽ tiếp tục duy trì ở mức cao khi nhu cầu lương thực trên thế giới vẫn có xu hướng tăng. Vấn đề đặt ra là cần tiếp tục nâng cao chất lượng gạo xuất khẩu để giữ vững thị trường truyền thống và mở rộng sang các thị trường mới, nhất là trong điều kiện yêu cầu về chất lượng gạo của các quốc gia nhập khẩu ngày càng cao.
Để có sản lượng gạo chất lượng cao cung ứng cho thị trường, nhiều doanh nghiệp chung tay tạo ra nguồn vật tư sạch để cung ứng cho người sản xuất sạch.
Ông Nguyễn Anh Tuấn, Tổng giám đốc Công ty cổ phần Ðầu tư Green Stars cho biết trong thời gian qua, đơn vị đã phối hợp với cơ quan quản lý ngành nông nghiệp một số địa phương triển khai vùng sản xuất lúa an toàn không dư lượng thuốc bảo vệ thực vật.
Tại các tỉnh khác nhau và các vụ canh tác khác nhau thì chi phí đầu tư của nông dân bình quân giảm từ 10-15% và bình quân lợi nhuận tăng từ 8-10%.
Không những vậy, có doanh nghiệp cũng đã hướng dẫn nông dân kỹ thuật sản xuất vừa tiết kiệm giống vừa tăng năng suất lúa.
Đại diện Tập đoàn Lộc Trời chia sẻ Lộc Trời đã triển khai mô hình mặt ruộng không dấu chân đến nhiều địa phương sản xuất lúa tại Đồng bằng sông Cửu Long, cải tiến quy trình sản xuất nhằm tiết giảm lượng giống sử dụng (giảm 30%), lượng phân và thuốc bảo vệ thực vậy sử dụng giảm 20% thông qua việc đồng bộ cơ giới hóa.
Khi triển khai, nông dân sẽ được đào tạo toàn bộ quy trình giúp giảm lượng thuốc bảo vệ thực vật sử dụng trên đồng ruộng nhưng vẫn bảo đảm năng suất; đồng thời nâng cao chất lượng nông sản đầu ra cho nên rất thuận lợi trong khâu tiêu thụ và mang lại nguồn thu nhập ổn định cho nông dân.
Với những hướng đi này, nông dân Việt Nam sẽ dần thay đổi, chất lượng hạt gạo Việt Nam cũng dần thay đổi, số lượng giảm nhưng chất lượng và giá trị hạt gạo ngày càng tăng, nâng cao hiệu quả sản xuất, thu nhập cho người dân./.
