Đảo Thuyền Chài cách đảo Trường Sa khoảng 87 hải lý về phía Đông Nam và cách đảo An Bang khoảng 20 hải lý về phía Đông Bắc. Đảo chạy theo hướng Đông - Tây Nam. Xung quanh đảo có thềm san hô rộng khoảng 200-350m. Phần phía Đông Bắc đảo có độ cao lớn hơn phần phía Đông Nam. Đảo Thuyền Chài có 3 bãi cát nhô cao hơn mặt nước biển khoảng 0,7-1m khi thủy triều lên cao nhất. Vì vậy, gọi là đảo nhưng đảo Thuyền Chài là 3 căn nhà kiên cố. Nối liền giữa nhà A và nhà B là một cầu bê tông cốt thép.
Dọc theo suốt 2/3 chiều dài của đảo, tính từ Tây Nam lên Đông Bắc, lác đác có những khối đá mồ côi nhô cao trên mặt nước 0,2-0,4m. Dọc theo 1/3 chiều dài còn lại của đảo là rất nhiều hòn đá mồ côi trồi lên mặt nước dày hơn và cao hơn. Giữa đảo Thuyền Chài có một hồ nước sâu, khi thủy triều xuống thấp nhất vẫn bị ngập nước. Trong hồ có 3 bãi cát nhỏ nhô lên, khi thủy triều xuống thì cao hơn mặt nước khoảng 0,5m, khi nước lớn cả 3 bãi cát này đều bị ngập sâu 1m. Ở bờ phía Đông của hồ, phía Nam đảo Thuyền Chài có một luồng cho tàu ra vào trong hồ. Thềm san hô (tính từ phía Đông Bắc của hồ lên phía Bắc chạy dài theo hướng Bắc Nam) dài khoảng 13km, rộng 3km. Trên nền san hô này có những mô đá. Đảo Thuyền Chài hiện nay có nhà kiên cố và tại mỗi điểm có 2 nhà được nối với nhau bằng cầu, trong đó 1 nhà phục vụ ngư dân. Sở dĩ có tên gọi Thuyền Chài là bởi hai đầu của đảo thu nhỏ, nhưng ở giữa lại phình to, từ xa và đặc biệt là từ trên cao nhìn xuống đảo có hình dáng giống một chiếc thuyền đánh cá của ngư dân.
Ngoài thời tiết và khí hậu khắc nghiệt ở Trường Sa, khó khăn kế tiếp đối với cán bộ, chiến sĩ ở đây là đảo ở vị trí độc lập xa đất liền, xa đơn vị bạn nên mọi hoạt động mang tính độc lập cao. Hơn nữa, đảo Thuyền Chài nằm trong khu vực thường xuyên có gió lớn, sóng to và dòng chảy xiết nên tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn. Trong khi đó, nhiệm vụ bảo vệ chủ quyền biển, đảo ngày càng đặt ra những yêu cầu cao hơn, nặng nề hơn. Đặc biệt trong năm 2018, tình hình trên biển Đông và khu vực quần đảo Trường Sa diễn biến phức tạp, song cán bộ, chiến sĩ trên đảo luôn nêu cao tinh thần đoàn kết, chủ động, khắc phục khó khăn, kiên trì, cảnh giác, giữ vững chủ quyền biển, đảo. Đảo đã vinh dự được Chủ tịch nước tặng Huân chương Chiến công hạng Ba; 2 lần được Bộ trưởng Bộ Quốc phòng tặng bằng khen.
Trong công tác huấn luyện, cấp ủy, chỉ huy đảo đã tập trung nghiên cứu tài liệu, hướng dẫn huấn luyện của cấp trên, trao đổi thống nhất, soạn giáo án đủ nội dung, đúng hướng dẫn, sát đối tượng huấn luyện và thực tế tình hình ở đảo; phân công cán bộ huấn luyện phù hợp, đúng chuyên môn và chức trách nhiệm vụ, khả năng của từng người. Tổ chức tập huấn cán bộ trước khi huấn luyện đảm bảo chất lượng, làm mô hình học cụ đầy đủ, đáp ứng tốt yêu cầu cho huấn luyện, bắn đạn thật và huấn luyện theo đúng phương châm, quan điểm, nguyên tắc chỉ đạo của cấp trên, trong đó chú trọng thực hiện quy tắc an toàn. Đặc biệt, đơn vị thường xuyên tổ chức luyện tập thành nhiều điểm tập, thực hiện tốt việc “Chia nhỏ, tập nhiều”, đồng thời cùng lúc tập được nhiều nội dung. Bên cạnh đó, việc kiểm tra kết quả học tập của bộ đội được thực hiện thường xuyên và bằng nhiều hình thức, như: Kiểm tra thực hành tại trận địa, bãi tập; tập trung đơn vị tại hội trường để vừa kiểm tra lý thuyết từng người, vừa trao đổi rút kinh nghiệm cho tập thể.
Đối với công tác sẵn sàng chiến đấu, cấp ủy, chỉ huy đảo luôn quan tâm lãnh đạo, tổ chức thực hiện nghiêm chế độ trực, bảo đảm thông tin thường xuyên thông suốt với sở chỉ huy các cấp. Đồng thời, tổ chức canh gác nghiêm mật, tích cực, chủ động quan sát, phát hiện mục tiêu bảo đảm thường xuyên, liên tục. Nắm chắc mọi động thái, diễn biến tình hình trên không, trên biển, khu vực đảo được phân công, không để sót lọt mục tiêu. Năm 2017, đảo phát hiện được 1.942 lượt mục tiêu. Đảo thường xuyên tổ chức luyện tập các phương án chiến đấu, thông qua đó nâng cao trình độ thao tác súng pháo, hành động chiến đấu, khả năng xử lý tình huống linh hoạt cho từng cá nhân, các bộ phận và khả năng chỉ huy của cán bộ, trình độ hiệp đồng chiến đấu trên toàn đảo. 100% cán bộ, chiến sĩ trên đảo luôn có tâm thế, tư thế sẵn sàng chiến đấu cao, có tình huống là thực hiện nhiệm vụ được ngay.
Cùng với công tác rèn luyện và sẵn sàng chiến đấu cao, cán bộ, chiến sĩ đảo Thuyền Chài còn đặc biệt chú trọng thực hiện công tác dân vận. Cụ thể là thường xuyên quan sát, nắm chắc mọi hoạt động của ngư dân ta đánh bắt hải sản trong khu vực đảo, sẵn sàng thực hiện các biện pháp bảo đảm an toàn. Năm 2018, có 125 tàu đánh cá của ngư dân ta hoạt động khai thác hải sản trong khu vực được đón tiếp lên đảo với tinh thần kính trọng, giúp đỡ và bảo vệ dân. Trong năm qua, bộ phận y tế của đảo đã cấp thuốc, khám bệnh cho 120 lượt ngư dân và cấp nước ngọt, hỗ trợ xăng, dầu cho nhiều ngư dân. Công tác dân vận đã để lại nhiều ấn tượng và tình cảm tốt đẹp đối với ngư dân các tỉnh miền Trung, qua đó ngư dân tin tưởng vào bộ đội và an tâm khi hoạt động trong khu vực đảo. Đảo trở thành địa chỉ tin cậy cho ngư dân ta ra khai thác hải sản tại khu vực Trường Sa. Đặc biệt, đảo đã tổ chức cứu vớt và điều trị cho nhiều ngư dân khi đau ốm.
Mặc dù diện tích đảo nhỏ, khí hậu khắc nghiệt, lại không có đất, nhưng 100% cán bộ, chiến sĩ trên đảo luôn nêu cao trách nhiệm, chủ động khắc phục khó khăn về khí hậu, thời tiết, tổ chức trồng, chăm sóc, che gió, chắn nước mặn và tạo giống gối vụ đảm bảo thường xuyên đáp ứng tốt nhu cầu về rau xanh. Triệt để tận dụng thức ăn thừa, cán bộ, chiến sĩ trên đảo còn tổ chức chăn nuôi gà, vịt, heo và rất nhiều chó. Diện tích chuồng chỉ chừng 6m2 nhưng có tới 4 con heo cỡ 80-90kg/con đứng chen nhau. Chế độ gạo, rau, nước ngọt... được cấp theo đầu người, không có chỉ tiêu cho... chăn nuôi. Vì thế việc cán bộ, chiến sĩ trên đảo nuôi được cả gia súc, gia cầm, lại trồng được các loại rau xanh ở giữa biển là điều đáng nể. Chẳng có cám, cũng không hề có thực phẩm tăng trọng và rau ăn, nước ngọt còn không đủ, thế nhưng mấy con heo ở đây vẫn... múp míp. Phát huy nguồn lợi hải sản tự nhiên xung quanh đảo dồi dào, đơn vị còn tích cực tổ chức khai thác nhằm tạo nguồn thực phẩm tươi, sạch tại chỗ để nâng cao chất lượng bữa ăn cho bộ đội.
“Từ nhiều thập kỷ qua, các thế hệ cán bộ, chiến sĩ ở khắp miền đất nước đã kế tiếp nhau thực hiện nhiệm vụ giữ đảo. Với tinh thần “Đảo là nhà, biển cả là quê hương”, cán bộ, chiến sĩ trên đảo luôn đoàn kết một lòng, vượt qua mọi khó khăn gian khổ, luôn cảnh giác, sẵn sàng chiến đấu và chấp nhận hy sinh để giữ vững chủ quyền biển, đảo thiêng liêng của Tổ quốc”. Đó là lời tâm sự của Đại úy, Đảo trưởng Đoàn Văn Khắc khi chúng tôi chia tay.
