Nhìn xa xăm vào mảnh ruộng rộng chừng 2ha, anh Ksor Thia (làng Krong, xã Ia Mơr) nhẩm tính nếu mấy vụ mùa trước đủ nước tưới, gia đình anh sẽ thu lời được hơn chục triệu đồng, vợ chồng cũng sẽ vơi bớt phần nào cơ cực. Thế nhưng, vì không có nước tưới nên 2 năm nay năng suất thu về giảm đi đáng kể, gia đình anh cũng khổ theo.
Ruộng nhà anh Thia cách đường kênh chính thuộc hồ thủy lợi Ia Mơ chưa đến 100 mét song không có kênh nhỏ dẫn vào ruộng nên anh và nhiều hộ dân khác không thể sử dụng nước từ lòng hồ thủy lợi. Không có nước tưới, cả năm trời gia đình anh chỉ làm được một vụ lúa từ tháng 2 tới tháng 6, còn những tháng còn lại ruộng đồng đành phải bỏ hoang.
“Dù công trình đã khởi công vậy mà năm này qua năm khác chẳng thấy giọt nước nào. Khu vực ruộng của tôi đã thấy làm xong kênh mương nội đồng, nhưng không hiểu tại sao vẫn chưa thấy đưa nước về”, anh Thia buồn bã.
Không có nước tưới, anh Ksor Linh chỉ làm được một vụ lúa từ tháng 2 đến tháng 6.
Cách đó không xa, 5 sào ruộng của anh Ksor Linh ở làng Klăh cũng đang đứng trước tình trạng “ngàn cân treo sợi tóc”. Anh Linh cho biết ngày trước khi nghe tin có hồ thủy lợi, người dân trong làng rất phấn khởi vì sẽ có nước tưới và sinh hoạt. Song không như kỳ vọng, giờ chẳng khác gì anh Thia, mỗi năm ruộng lúa của anh Linh may mắn lắm mới trổ bông đúng một lần.
“Phần lớn bao nhiêu năm nay chúng tôi đều nhờ trời để canh tác 1 vụ lúa, nhưng năng suất thấp, thậm chí nhiều năm mất trắng. Vì vậy nguyện vọng lớn nhất của chúng tôi là sớm đưa được nước về để có thể canh tác 2 vụ lúa/năm và nâng cao năng suất", anh Linh kỳ vọng.
Ruộng đồng chết khô, người dân sống dưới công trình thuỷ lợi Ia Mơ “khát” nước sinh hoạt.
Không những ruộng đồng chết khô, người dân sinh sống dưới công trình thuỷ lợi Ia Mơ cũng đang “khát” nước sinh hoạt. Theo người dân ở đây, trước kia họ chủ yếu lấy nước sinh hoạt từ suối nhưng vì trên địa bàn xã có nhiều công trình lớn đang xây dựng nên nước suối bị ô nhiễm.
Chị Rơ Lan Ba (làng Klăh) chia sẻ, từ khi làm cầu, làm kênh, nước suối khu vực này đục ngầu, nhưng vì không có nguồn nước nào nữa nên người dân vẫn bất đắc dĩ phải lấy nước ở đây về sinh hoạt.
“Thời điểm hồ thủy lợi làm, bà con kháo nhau là sắp thoát cảnh dùng nước ô nhiễm, ai nấy đều mừng. Tuy nhiên 2 năm trời rồi người dân vẫn không có nước để sử dụng dù lạ lùng là nước ở hồ thủy lợi thì vẫn đầy”, chị Rơ Lan Ba nói.
Mỏi mòn chờ nước
Công trình hồ thủy lợi Ia Mơr được Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn (NN&PTNN) phê duyệt từ năm 2005, với vốn đầu tư hơn 3.000 tỷ đồng.
Dự án này là một trong hai công trình đại thủy nông của khu vực Tây nguyên. Dự án có nhiệm vụ cấp nước tưới cho 14.347 ha đất canh tác, tạo nguồn nước sinh hoạt cho 50.000 người dân, kết hợp giảm lũ hạ du, nuôi trồng thủy sản và du lịch.
Trên một số đoạn ở trên 2 kênh chính Đông và Tây vẫn chưa thể xây dựng hệ thống kênh mương nội đồng để dẫn nước đến ruộng của người dân.
Năm 2017, đập thủy lợi Ia Mơr hoàn thành, chặn dòng tích nước, có dung tích gần 180 triệu m3, diện tích mặt nước 2.800 ha. Đến nay, hai đường kênh chính Đông và Tây đã hoàn thành và dẫn nước từ đập đến một số vùng tưới thuộc 2 tỉnh Gia Lai - Đăk Lăk.
Tuy nhiên, trên một số đoạn ở trên 2 kênh chính Đông và Tây vẫn chưa thể xây dựng hệ thống kênh mương nội đồng để dẫn nước đến ruộng của người dân. Nguyên do vì khu vực này đang là đất lâm nghiệp và chưa được chuyển đổi.
Hiện có khoảng 4.700ha đất lâm nghiệp đang được kiến nghị chuyển đổi qua đất nông nghiệp.
Ông Nguyễn Tuấn Anh - Phó Chủ tịch xã Ia Mơr, cho biết hiện có khoảng 4.700ha đất lâm nghiệp đang được kiến nghị chuyển đổi qua đất nông nghiệp. Nếu chuyển đổi được sẽ làm khu sản xuất và xây dựng tiếp hệ thống kênh mương nội đồng. Tuy nhiên, việc chuyển đổi đang chờ Quốc hội xem xét và cho ý kiến.
Trước mắt xã Ia Mơr đang thực hiện khảo sát lại số diện tích hoa màu, lúa nước gặp khó khăn về nguồn nước tưới. Qua đó kiến nghị xin chuyển đổi một số quỹ đất lâm nghiệp nhỏ lẻ để xây dựng hệ thống dẫn nước cho bà con, thay vì chuyển đổi hàng nghìn diện tích như đề xuất.
"Chính quyền địa phương cũng mong các cơ quan quản lý sớm có nhiều giải pháp để tháo gỡ vướng mắc, bất cập về nước tưới cho vùng Ia Mơr", ông Nguyễn Tuấn Anh cho hay.
Tại buổi làm việc với tỉnh Gia Lai hôm 22/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính giao Bộ NN&PTNN chủ trì, phối hợp với Bộ Kế hoạch và Đầu tư, tỉnh Gia Lai và các cơ quan có liên quan rà soát việc thực hiện Dự án công trình thủy lợi Ia Mơr. Báo cáo, đề xuất cấp có thẩm quyền xem xét, quyết định trước ngày 30/8/2022 bảo đảm khả thi, hiệu quả, đúng quy định của pháp luật về đầu tư công và các quy định pháp luật khác có liên quan.
