TS.BS Huỳnh Thị Vũ Quỳnh – Bệnh viện Nhi đồng 2, cho biết khi ngồi phòng khám, có bệnh nhân là bé gái 8 tuổi 3 tháng tới khám. Lý do đi khám là vú của bé to. Khi hỏi mẹ bé thời điểm khởi phát ngực to, vú to thì mẹ không biết. Mẹ bé cho biết bé lớn, tự tắm nên mẹ không để ý, chỉ một lần mẹ tình cờ để ý mới thấy ngực con phát triển to.
Mẹ của bé không nhớ chiều cao tăng như thế nào. Khi bác sĩ khám vú cho bé thì dậy thì đã ở giai đoạn 3. Khi đó, bác sĩ phải đánh giá để xác định trẻ có dậy thì sớm hay không.
TS Quỳnh cho biết đến nay trẻ dậy thì sớm được xem là phát triển đặc tính sinh dục thứ phát trước 8 tuổi, có kinh trước 9,5 tuổi.
Ở trẻ nam phát triển đặc tính sinh dục trước 9 tuổi được gọi là dậy thì sớm. Thời gian bắt đầu phát triển khác với lúc có biểu hiện. Nhiều người cho rằng phải có kinh nguyệt mới dậy thì nhưng điều đó không đúng vì ngực phát triển đã dậy thì sớm.
BS Quỳnh cho biết khi dựa vào các yếu tố thì bác sĩ xác định bệnh nhi này có dấu hiệu dậy thì sớm vì khi đi khám ngực đã phát triển giai đoạn 3. Một giai đoạn cần khoảng 6 tháng.
Tình huống này bác sĩ gặp thường xuyên hơn. Đa số các bà mẹ đi khám đều sợ con ảnh hưởng chiều cao, sợ con có kinh nguyệt sớm.
Trẻ dậy thì sớm thường cao nhanh có thể theo chiều thẳng đứng sau đó lại chậm và cuối cùng lại không tốt do khung xương đóng sớm. Hơn nữa, ở tuổi nhỏ trẻ đã ngực to, có kinh khiến trẻ mặc cảm, ảnh hưởng tới tâm lý của trẻ.
 |
| Ảnh minh họa. |
TS Quỳnh cho biết dậy thì sớm là tình trạng phát triển sinh dục thứ phát như ngực, tinh hoàn, lông mu, lông nách. Khi trẻ xuất hiện dấu hiệu này đánh dấu sự trưởng thành về sinh dục.
Yếu tố tác động đó là môi trường, dinh dưỡng. Mỗi trẻ có thời kỳ khởi phát dậy thì khác nhau từ di truyền, yếu tố môi trường từ trong tử cung và cả sau sinh để quyết định thời kỳ dậy thì ở trẻ. Ngoài ra, trẻ béo phì cũng dễ dậy thì sớm. Hiện nay, béo phì là yếu tố nguy cơ của dậy thì sớm.
Trên thế giới, năm 1840 tuổi dậy thì trung bình ở nữ là hơn 17 tuổi nhưng đến năm 1960 tuổi có kinh nguyệt dưới 13 tuổi. Theo thời gian thì tuổi càng ngày càng sớm hơn.
Tại Việt Nam chưa có số liệu về dậy thì sớm trong cộng đồng lớn. Để đánh giá trẻ dậy thì thì cần đánh giá các giai đoạn của dậy thì. Khi phát triển ngực, tinh hoàn ở trẻ trai, lông mu.. để phân độ dậy thì.
Hậu quả của dậy thì sớm ảnh hưởng tới trẻ rất nhiều. Các nghiên cứu dài hạn về sau người ta thấy trẻ dậy thì sớm khi trưởng thành có thể bị trầm cảm. Nguy cơ trẻ lạm dụng tình dục do dậy thì sớm cũng cao hơn.
Nhiều bà mẹ cho con đi khám cho biết dù bản thân chăm con rất kỹ, bé không béo phì, ăn uống ở nhà và đồ ăn đảm bảo nhưng trẻ vẫn dậy thì sớm. BS Quỳnh cho biết ở trường hợp này, yếu tố di truyền, gen có mối tương quan về thời điểm khởi phát dậy thì với trẻ sinh đôi cùng trứng và khác trứng. Cũng có mối tương quan của mẹ và bé gái, bố và bé trai. Cũng có trường hợp dậy thì sớm vô căn.
Các yếu tố khác gây dậy thì sớm như chất BPA trong một số loại đồ nhựa, thuốc trừ sâu DDT. Các phụ huynh sử dụng bình uống nước bằng nhựa nên lưu ý sử dụng sản phẩm có chứa BPA hay không. DDT vượt quá hàm lượng cũng làm gia tăng dậy thì sớm.
Ngoài ra, Phytoestrogen trong đậu nành cũng có liên quan tới dậy thì sớm. Nhưng đến nay TS Quỳnh cho biết vẫn chưa có chứng minh ăn đậu nành gây dậy thì sớm, trẻ ăn hàm lượng bao nhiêu thì mới làm tăng nguy cơ dậy thì sớm. Vì vậy, BS Quỳnh không khuyến cáo không uống sữa đậu nành.
Trẻ béo phì mô mỡ tiết leptin kích thích tuyến yên hạ đồi phát triển gây dậy thì sớm. Ở nữ đã được chứng minh còn ở nam ít hơn nên vẫn còn bàn cãi do tỷ lệ dậy thì sớm ở nam chưa nhiều.
Ở nữ dậy thì sớm 90% là vô căn. Ở nam thì dậy thì sớm khi chụp MRI có tới 50 % có sang thương ở hệ thần kinh. Dậy thì sớm ở bé nam nguy hiểm hơn bé nữ. Cha mẹ cần theo dõi các biểu hiện của con mình để cho trẻ đi khám sớm, đánh giá đúng và can thiệp sớm trẻ sẽ có cơ hội phát triển chiều cao hơn.
Biểu hiện lâm sàng dậy thì sớm ở nữ: Phì đại tuyến vú, lông mu và lông nách, mùi nách, kinh nguyệt, tăng nhanh chiều cao, niêm mạc âm đạo hồng, đỏ, ở giai đoạn trước dậy thì, mụn trứng cá.
Ở trẻ trai kín đáo hơn. Khi trẻ bắt đầu dậy thì tinh hoàn phát triển mà chính trẻ cũng không rõ tinh hoàn phát triển như nào. Đa phần trẻ đến khám khi dấu hiệu muộn hơn như có lông mu, dương vật phát triển, vỡ giọng, da bìu đỏ và dày.
Khánh Chi
