Việc nuôi dạy trẻ bình thường vốn đã không hề dễ dàng, thì việc chăm sóc và dạy một đứa trẻ trẻ tự kỷ càng trở nên gian nan hơn rất nhiều đòi hỏi phụ huynh phải thực sự kiên trì để đồng hành cùng con.
Thế nào là trẻ tự kỷ?
Theo giới chuyên môn thì tự kỷ là chứng bệnh rối loạn ở trẻ em, có tên tiếng Anh là autism và trẻ em thường mắc từ 3 năm đầu đời. Ngày nay, căn bệnh tự kỷ đang diễn biến ngày càng tăng và phức tạp hơn khiến bé bị ảnh hưởng nhiều mặt như giao tiếp, sử dụng ngôn ngữ, thể hiện tình cảm, cảm xúc.
Trong thực tế, các bé mắc dấu hiệu trẻ bị tự kỷ vẫn phát triển cơ thể, thể chất bình thường, duy chỉ có ba mặt: giao tiếp, thể hiện tình cảm, phi hành động, là không thể phát triển như những đứa trẻ bình thường được. Ở mỗi cá thể lại có những biểu hiện và cách thể hiện khác nhau của bệnh tuy nhiên nhìn chung thường xuất hiện những dấu hiệu điển hình như:
- Bé ít cười, không thích nói chuyện, hoặc nhiều bé bị bệnh tự kỷ sớm, còn không thể nói chuyện như những đứa trẻ khác.
- Không quan tâm tới mọi người, bạn bè xung quanh đang chơi trò chơi gì, và cũng không muốn chơi cùng họ.
- Khi bố mẹ hay người lớn, quan tâm, thể hiện tình cảm, thì con không có biểu hiện gì hoặc biểu hiện bất thường.
- Thích chơi đồ chơi, hành động một mình, không thích gần gũi, tiếp xúc với ai.
- Không biết sử dụng những hành động yêu thương và cơ bản như: Vẫy tay, chào, cười, nói, tạm biệt...
- Bé chậm nói cũng không hay bi bô à ơi như những đứa trẻ khác.
- Không dùng ngôn ngữ giao tiếp để nói chuyện hay thể hiện nhu cầu của bản thân.
- Khi bé nói, thường nói những lời vô nghĩa, hay nhại lại lời bố mẹ, nói chuyện không có ngữ nghĩa.
- Nói chuyện khó khăn, không biết mở đầu hay kết thúc câu chuyện ở đâu.
- Không có phản ứng gì với ánh sáng và âm thanh.
- Bé hay tự làm đau mình, đôi khi nóng tính còn đập đồ hay quát to với người khác.
- Bé có hành động sắp xếp lại đồ đạc lặp lại nhiều lần.
- Bé có phản ứng thái quá với những âm thanh hay ánh sáng bất ngờ, bé cũng có thể bị hoảng sợ và cảm thấy bất an khi gặp những sự việc đó….
Phụ huynh có thể tham khảo để phát hiện bệnh (nếu có) càng sớm càng tốt và sớm có biện pháp hữu ích kịp thời giúp con cải thiện dần dần tình trạng bệnh.
Phương pháp nào để dạy trẻ tự kỷ hiệu quả?
Giao tiếp với trẻ tự kỷ thường rất khó khăn nên việc đồng hành và dạy trẻ bị chứng bệnh này thực sự không phải bố mẹ nào cũng có thể làm được. Nhiều gia đình chỉ có thể gửi gắm con vào các đơn vị chuyên biệt cho trẻ tự kỷ hoặc thuê chuyên gia hỗ trợ. Tuy nhiên muốn dạy trẻ tự kỷ thành công cần có sự phối hợp chặt chẽ của trung tâm, nhà trường và cha mẹ, người thân của trẻ. Sẽ có những khó khăn nhất định trong quá trình dạy trẻ tự kỷ dẫn đến những khó khăn trong quá trình can thiệp và kết quả dạy trẻ tự kỷ không như mong muốn.
Vì vậy muốn con bị tự kỷ sớm có cải thiện theo chiều hướng tích cực, bố mẹ cần tìm hiểu kỹ về căn bệnh này và kiên trì triển khai những phương pháp dạy trẻ tự kỷ từ gia đình chứ không chỉ phó mặc cho hoàn toàn cho đơn vị thứ 3 là được. Dưới đây là một số gợi ý:
- Tăng cường giao tiếp với trẻ tự kỷ:
Bố mẹ hãy gọi tên trẻ thường xuyên, luôn nhìn vào mắt khi nói với trẻ, đưa các đồ chơi ngang tầm mắt cho trẻ nhìn thấy, có cử chỉ giao tiếp kèm theo để trẻ dễ hiểu và chú ý hơn. Sau đó, hãy kiên trì dạy trẻ các cử chỉ điệu bộ trong giao tiếp. Lưu ý rằng dạy trẻ tự kỷ 1 thứ thì phải nhắc đi nhắc lại nhiều lần để trẻ có thể nhớ được hoặc làm thành thạo dần. Hoạt động luân phiên, đến lượt để trẻ biết có người có ta, biết tương tác với người khác.
Bố mẹ có thể gợi ý cho trẻ bằng cầm tay chỉ việc hoặc bằng lời để tạo điều kiện cho trẻ thực hiện những điều mong muốn. Và quan trọng nhất là phải luôn giữ sự vui vẻ để gây hứng thú thì trẻ mới duy trì sự chú ý và muốn tiếp tục học và tương tác.
- Người dạy trẻ cần phải hiểu trẻ:
Muốn dạy được trẻ tự kỷ hiệu quả, bạn nhất định phải biết được khả năng nhận thức của trẻ để dạy trẻ phù hợp với mức độ phát triển, ví dụ trẻ 3 tuổi nhưng khả năng nhận biết chỉ bằng trẻ 2 tuổi thì chỉ áp dụng bài dạy cho trẻ 2 tuổi.
Bạn cũng cần tìm hiểu để biết trẻ thích gì (đồ ăn uống, đồ chơi, hoạt động nào… trẻ thích) để tạo ra nhu cầu giao tiếp và lấy đó để khuyến khích trẻ làm một việc.
- Cho con tham gia nhiều những hoạt động vui chơi:
Bố mẹ hãy dành nhiều thời gian để yêu thương và quan tâm bé hơn nữa, dù có bận rộn như thế nào. Ngoài ra, phụ huynh cũng nên tích cực cho con tham gia những hoạt động vui chơi, giải trí với các trẻ khác, để giúp các em có thể ngày càng hòa đồng với các bạn hơn.
- Khuyến khích con thể hiện nhu cầu:
Hầu hết các em nhỏ bị tự kỷ, thường không nói chuyện hay thể hiện nhu cầu với bố mẹ chúng. Nếu như để lâu, đó sẽ trở thành thói quen của bé. Điều bạn cần làm là hãy động viên tinh thần bé nói và thực hiện hành động.
Ví dụ: Bé muốn ăn một trái xoài trong tủ lạnh, nhưng bé chỉ đứng chỉ trỏ tay chỉ vào tủ ý muốn nói con muốn ăn, bạn không nên làm theo lời bé ngay lập tức, hãy khuyên bé con muốn ăn, hãy tự đi lấy đồ cho mình. Công việc này bạn phải thật kiên nhẫn, và kiên trì thực hiện từng ngày, chứ không phải khi thấy bé không hành động, bạn từ bỏ và làm theo ý muốn bé ngay.
- Giúp bé thể hiện tình cảm:
Đối với những đứa trẻ mắc các dấu hiệu trẻ bị tự kỷ, việc nói chuyện trở thành khó khăn với chúng, bạn có thể thông qua nhiều phương tiện khác nhau để giúp bé truyền đạt tình cảm cho người khác dễ hiểu.
Ví dụ bé thích vẽ tranh, bạn hãy dành thời gian cùng ngồi vẽ với bé và khích lệ bé vẽ tình yêu thương như thế nào, bé thích những họa tiết nào? Hoặc bé thích làm hành động cử chỉ thông qua chân tay, bạn cũng nên tìm hiểu xem bé muốn truyền tải ý nghĩa gì thông qua hành động đó, để bạn có thể tìm hiểu và nói chuyện thân thiện với bé nhiều hơn.
- Thuê gia sư có chuyên môn:
Có rất nhiều bố mẹ tại Việt Nam hay các quốc gia khác đều đang áp dụng cách này, đó là thuê thầy cô gia sư, có những kỹ năng nói chuyện hay dạy bài, đọc truyện, cho trẻ tự kỷ nghe tại nhà. Mỗi buổi dạy, không cần quá nhiều, chỉ cần dạy bé dần dần như ê a, tập đọc, hay dạy bé vẽ, dạy bé biết thể hiện tình cảm với người thân như ôm, hôn, vẫy tay,tạm biệt...
- Nói chuyện với con nhiều hơn:
Có rất nhiều đứa trẻ mắc căn bệnh tự kỷ, thời gian trước đó đã phải chịu những cú sốc tinh thần, hay môi trường bạo lực từ bố mẹ. Việc bạn cần làm ngay lúc này là, giúp con không còn sợ hãi, lo lắng, và không còn muốn ở một mình nữa.
Bạn hãy dành nhiều thời gian mỗi ngày cho con hơn, để nói chuyện, chia sẻ, thể hiện tình cảm yêu thương ôm hôn con. Chính điều này giúp bé sẽ cảm nhận được tình yêu thương từ bố mẹ, và muốn yêu thương, quan tâm mọi người ngược lại.
Theo V.K - Vietnamnet
