Có nên dùng nước mắt nhân tạo hằng ngày?

1. Vai trò của nước mắt nhân tạo

Nước mắt nhân tạo là dung dịch dùng để thay thế nước mắt tự nhiên. Nước mắt tự nhiên của con người là một chất lỏng do tuyến lệ của mắt tiết ra. Chất lỏng này có tác dụng bảo vệ nhãn cầu, giúp rửa trôi các hạt bụi bẩn bay vào mắt, nuôi dưỡng giác mạc. Ngoài ra, nước mắt còn giúp duy trì độ ẩm tránh bị khô mắt, ngăn chặn sự xâm nhập của các vi khuẩn.

Nước mắt nhân tạo có tính chất tương tự như nước mắt tự nhiên, được sử dụng thay thế cho người bị thiếu nước tự nhiên. Mặc dù có nhiều hãng sản xuất, nhiều tên gọi khác nhau, nhưng nước mắt nhân tạo đều có các thành phần chính: Hydrogel, chất bảo quản, thành phần kết dính sinh học, các muối...

Từ khi ra đời, nước mắt nhân tạo được xem là giải pháp hỗ trợ chăm sóc và bảo vệ đôi mắt với các công dụng:

- Làm ẩm mắt: Giảm các triệu chứng khó chịu, khô mắt ở người bị khô mắt.

- Bảo vệ mắt: Nước mắt nhân tạo có chứa hyaluronic acid (một hydrogel) giúp kích thích quá trình lành các tế bào bề mặt của mắt. Ngoài ra còn có khả năng cải thiện độ ẩm của các tế bào dễ bị tổn thương do tình trạng khô mắt gây ra.

- Cân bằng độ ẩm cho mắt: Chất kết dính sinh học trong nước mắt nhân tạo giúp thời gian lưu lại trên mắt lâu hơn, giúp cân bằng độ ẩm và dưỡng ẩm cho mắt tốt hơn.

2. Ai nên dùng nước mắt nhân tạo?

Các trường hợp khô mắt bác sĩ khuyến cáo sử dụng nước mắt nhân tạo để làm giảm tình trạng khó chịu ở mắt.

Dấu hiệu khô mắt thường dễ nhận thấy: Thường xuyên thấy mắt bị cay, rát, cộm, khó chịu, chảy nước mắt, nhìn mờ... Trong đó, người có yếu tố nguy cơ bị khô mắt là người làm việc với máy tính nhiều, người cao tuổi, phụ nữ giai đoạn tiền mãn kinh, người đeo kính áp tròng, sau mổ lasik điều trị cận thị, người mắc một số các bệnh lý ở kết giác mạc hoặc tuyến lệ… nên dùng nước mắt nhân tạo khi có các biểu hiện nêu trên.

Nước mắt nhân tạo có nhiều loại, mặc dù thành phần chính khá giống nhau, nhưng chất bảo quản có thể khác nhau. Việc dùng nước mắt nhân tạo bao lâu, dùng như thế nào, loại gì… nên theo hướng dẫn của bác sĩ, tránh lạm dụng.

3. Lưu ý khi sử dụng nước mắt nhân tạo

Nước mắt nhân tạo không phải là loại thuốc phải kê đơn và dễ dàng mua được tại hiệu thuốc. Do đó người bệnh có thể không biết dùng loại nào phù hợp. Chúng ta nên có kiến thức về thành phần có trong nước mắt nhân tạo để lưu ý khi dùng:

- Hydrogel: Là thành phần chính, giúp nước mắt nhân tạo lưu giữ lâu hơn trên bề mặt nhãn cầu, từ đó có tác dụng giữ ẩm, chống khô và bôi trơn bề mặt nhãn cầu tốt hơn.

Các hydrogel thường có trong nước mắt nhân tạo như: Hydroxypropyl methylcellulose; carboxy methylcellulose; polyethylene glycol; hyaluronic acid; carbomer (polyacrylic acid); polyvidon K25... Trong đó hyaluronic acid còn có tác dụng làm nhanh lành vết thương biểu mô giác mạc và phòng ngừa bệnh khô giác mạc.

- Chất bảo quản được bổ sung trong nước mắt nhân tạo để tăng thời hạn sử dụng. Trong đó có thể chứa một trong các chất:

+ Benzalkonium chloride 0,005-0,01% là loại thông dụng thường thấy nhất. Tác dụng phụ của chất này gây tăng tính thấm do phá vỡ biểu mô giác mạc. Nếu mắc bệnh khô mắt, phải dùng thuốc nhỏ mắt suốt đời, nếu sử dụng loại có chứa BAC sẽ gây tích lũy chất này và phá vỡ cấu trúc lipid, từ đó làm mất tính bền vững của màng phim nước mắt. Do vậy một hiệu ứng ngược là dùng nước mắt nhân tạo để chống khô mắt thì lại gây khô mắt hơn.

+ Cetrimonium chloride: Tác dụng phụ gây sừng hoá, thẩm lậu viêm vùng rìa và giữa biểu mô, nhu mô kết mạc.

+ Sodium perborate: Là loại ít gây hại trên bề mặt nhãn cầu, nhưng lại phân tách thành nước và oxy hoặc phức hợp ion có sẵn trong phim nước mắt.

Vì thế, khi nhỏ nước mắt nhân tạo có thể gặp các tác dụng phụ: Kích ứng mắt, có cảm giác nóng bỏng thoáng qua, ngứa mi mắt, xung huyết kết mạc, viêm bờ mi, dính bờ mi. Sau 3 ngày nhỏ nước mắt nhân tạo mà triệu chứng tác dụng phụ không hết, cần ngừng thuốc ngay và thông báo với bác sĩ.

Mặc dù không phải là thuốc kê đơn, nhưng cũng không nên tùy tiện sử dụng nước mắt nhân tạo. Hơn nữa, trừ các trường hợp buộc phải sử dụng nước mắt nhân tạo thay thế, các trường hợp khác không nên sử dụng hằng ngày lâu dài. Tác dụng phụ do chất bảo quản có trong nước mắt nhân tạo có thể gây hại cho mắt.

Điều trị khô mắt là một quá trình lâu dài, trong đó nước mắt nhân tạo chỉ là một biện pháp hỗ trợ trong phác đồ điều trị. Người bệnh không được chủ quan, không nên tự ý dùng thuốc khi chưa có chỉ định của bác sĩ nhãn khoa. Khi có chỉ định dùng nước mắt nhân tạo thì cần định kỳ tái khám để phát hiện tác dụng phụ nếu gặp phải.