Hình ảnh Táo quân lên chầu trời luôn gắn với phương tiện di chuyển là cá chép. Ở nhiều địa phương, cá chép là thứ nhất định phải có trong ngày 23 tháng Chạp, khi cúng ông Công ông Táo.
Cách chọn cá chép cúng ông Công ông Táo
Ngày nay, nhiều người lựa chọn cá chép giấy để cúng ông Táo cho tiện dụng, nhất là ở các tỉnh phía Nam. Tuy nhiên, các nhà nghiên cứu văn hóa Việt Nam cho rằng, nên mua cá chép sống bởi vì ngoài ý nghĩa thờ cúng để dâng Táo quân phương tiện đi lại, tục lệ phóng sinh cá chép cũng có một ý nghĩa văn hóa quý báu, thể hiện tinh thần nhân đạo của người Việt.
Chọn cá chép đỏ khỏe mạnh để cúng ông Công ông Táo.
Cá chép được chọn để thắp hương thường là cá chép đỏ. Những con cá để dâng lên Táo quân không nhất thiết phải là con cá to, miễn sao cá khỏe mạnh, không bị trầy xước, mất vảy là được. Để thử độ khỏe mạnh của cá, người mua có thể chạm nhẹ vào mặt nước chậu đựng cá, nếu thấy cá bơi nhanh, quẫy mạnh thì đó là con cá khỏe mạnh.
Nếu kỹ hơn, người mua có thể lật nhẹ mang cá lên để kiểm tra, nếu mang cá đỏ tươi nghĩa là đó là cá khỏe mạnh. Nếu mang cá màu đỏ thâm thì đó là con cá yếu, chỉ để một thời gian ngắn có thể chết.
Sau khi mua về nhà, nên thả vào một bát nước sạch, thả thêm một cọng rêu nhỏ vào bát nếu mua cá trước thời gian cúng lâu. Khi cúng bát (chậu) cá chép được để cạnh mâm cỗ cúng.
Cần bao nhiêu con cá chép?
Số lượng cá chép cần mua cũng là vấn đề khiến nhiều người băn khoăn. Nên mua cho 2 ông 1 bà mỗi người một con, nên mua một cặp cá chép hay chỉ một con là đủ.
Thật ra, việc cúng là tùy tâm, con số bao nhiêu không phải là bắt buộc mà tùy vào quan niệm, niềm tin của mỗi gia đình. Có người cho rằng việc cúng cá chép cũng chỉ mang ý nghĩa tượng trưng, một con cũng được, không có cá chép sống thì đĩa xôi mang hình cá chép, hay dùng cá chép bằng vàng mã cũng được. Có gia đình thường cúng một đôi vì thích sự cân đối, cân bằng.
Cúng ông Công ông Táo, các gia đình thường mua 3 con cá chép.
Tuy nhiên, nếu bạn muốn làm "chuẩn" theo truyền thuyết về sự tích ông Công ông Táo thì mua 3 con cá chép là phù hợp nhất. Phần lớn những gia đình duy trì tục thả cá chép trong ngày 23 tháng Chạp đều mua 3 con, dành cho 3 vị Táo quân.
Thả cá chép đúng cách
Sau nghi lễ cúng ông Công ông Táo, các gia đình sẽ đem phóng sinh cá ở sông, ao, hồ để đưa ông Táo về trời. Dưới đây là một vào lưu ý để thả cá đúng cách:
- Nếu đựng cá trong túi nylon thì khi thả, nên lấy một ít nước ở môi trường mới hòa vào túi để cho cá thích nghi trước.
- Cần chọn những ao, hồ nước sạch, không gian rộng và không quá ô nhiễm.
- Khi thả, không đứng trên cao đổ xuống hay vứt cả túi cá xuống, làm như vậy cá có thể bị chết, gây ô nhiễm môi trường xung quanh. Chọn chỗ mép nước gần, nhẹ nhàng nghiêng bát hoặc túi để cá tự quẫy, bơi vào dòng nước.
- Việc cúng bái, nghi lễ phóng sinh cần nhanh gọn để sớm đưa cá đi thả, tránh để cá chen chúc ngột ngạt, sợ hãi sẽ nhanh chết. Gia chủ cũng cần chọn mua những con cá chép khỏe mạnh để cá có thể sống được lâu ở nơi nước lạ.
- Sau khi thả cá, nên quan sát xem cá đã bơi khuất đi chưa, tránh tình trạng cá mắc kẹt, hoặc chưa kịp định hướng nên bơi ngược, bị sóng xô dạt lại vào bờ.
