Hiện nay Trường Trung cấp 24 Biên phòng, Bộ đội Biên phòng (Bộ Quốc phòng) đang có 5 chuyên ngành đào tạo, huấn luyện chó nghiệp vụ, gồm: Chó chiến đấu, chó phát hiện ma túy, chó phát hiện chất nổ, chó tìm kiếm cứu nạn và chó giám biệt nguồn hơi, hỗ trợ công tác điều tra hình sự.
Để tìm hiểu khâu tuyển chọn, huấn luyện chó nghiệp vụ phát hiện ma túy, phóng viên Dân trí đã có cuộc trò chuyện với Thiếu tá Trần Quốc Hương, Cụm trưởng, Cụm Cơ động chó nghiệp vụ 1, Trường Trung cấp 24 Biên phòng.
Trường Trung cấp 24 Biên phòng là trường duy nhất trong Quân đội đào tạo huấn luyện viên, huấn luyện chó nghiệp vụ với 5 chuyên ngành (Ảnh: Mạnh Quân).
Xin ông cho biết, việc lựa chọn những chú chó đưa vào Trường Trung cấp 24 Biên phòng để đào tạo, huấn luyện thành chó nghiệp vụ phát hiện ma túy dựa trên những tiêu chí nào?
- Trước hết, không riêng gì chuyên ngành huấn luyện chó phát hiện ma túy, những chú chó được lựa chọn vào Trường Trung cấp 24 Biên phòng để đào tạo thành chó nghiệp vụ đều có nguồn gốc từ giống chó Berger Đức, Malinois Bỉ. Nhà trường chủ yếu nhập chó bố, mẹ về, sau đó tiến hành nhân giống tại trường.
Trước khi đưa vào huấn luyện, đào tạo, chó nghiệp vụ được tuyển chọn theo 2 giai đoạn:
Giai đoạn 1: Chó con mới sinh được lựa chọn theo tiêu chí: ngoại hình đẹp, không có dị tật bẩm sinh, kêu, sủa tốt, linh hoạt trong mọi động tác,... Sau khi được lựa chọn sẽ được bấm mã số cho từng con chó.
Giai đoạn 2: Chó được nuôi dưỡng, khi đến khoảng 3 - 4 tháng tuổi sẽ bước vào khóa huấn luyện "chó choai". Giai đoạn này bắt đầu cho chó làm quen với dây cương, cổ dề, rọ mõm, tên gọi,...
Những chú chó được lựa chọn vào Trường Trung cấp 24 Biên phòng để đào tạo thành chó nghiệp vụ đều có nguồn gốc từ giống chó Berger Đức, Malinois Bỉ (Ảnh: Mạnh Quân).
Đến khi chó được 10 - 12 tháng tuổi, nhà trường sẽ thành lập hội đồng tuyển chọn chó để đưa vào huấn luyện chính thức theo từng chuyên ngành. Tùy theo khả năng, ngoại hình, thần kinh của từng con chó mà đưa vào huấn luyện những chuyên ngành phù hợp.
Quá trình huấn luyện chó từ giai đoạn 3 - 4 tháng tuổi cho đến 10 - 12 tháng tuổi, nếu phát hiện con chó nào ham thích và hay cắp các đồ vật, hoạt bát và hay có biểu hiện hít, ngửi sẽ được đưa vào đào tạo các chuyên ngành chó phát hiện ma túy.
Vậy khi đã được lựa chọn vào chuyên ngành huấn luyện chó phát hiện ma túy, những chú chó này sẽ phải trải qua các bài học như thế nào, thưa ông?
- Trước tiên để con chó có phản xạ chuyên môn với phát hiện ma túy thì cũng phải qua các bài huấn luyện chung về rèn tính kỷ luật, mục đích để chó có tính kỷ luật cao, chấp hành kỷ luật của huấn luyện viên như đứng, nằm, bò, gắp các đồ vật.... Khi chó có tính kỷ luật, phản xạ tốt mới đưa vào huấn luyện chuyên ngành phát hiện ma túy. Bên cạnh đó, bất cứ chuyên ngành nào chó cũng phải trải qua bài tập thể lực như chạy, bơi, vượt qua các vật cản,…
Quá trình huấn luyện chúng tôi sử dụng tín hiệu và khẩu lệnh để điều khiển chó, như truy vết chúng tôi sử dụng khẩu lệnh "vết"; Lùng sục sử dụng khẩu lệnh "sục"; tuần tra sử dụng khẩu lệnh "tiến".
Khi chó đã hình thành phản xạ, chúng tôi cho chó tập ngửi các nguồn hơi mẫu về ma túy trước. Đến lúc chó đã có phản xạ vững chắc rồi thì không cần ngửi mẫu nữa, chỉ cần phát lệnh tìm thì chó cứ thế tìm ra nguồn hơi.
Chó vào chuyên ngành phát hiện ma túy thì chỉ huấn luyện tìm ma túy, không huấn luyện sang tìm nguồn hơi người.
Chó tập tìm ma túy trên xe ô tô (Ảnh: Mạnh Quân).
Chó huấn luyện chuyên ngành phát hiện ma túy phải tập luyện qua 3 bài học cơ bản, như: Huấn luyện chó phát hiện ma túy trên các phương tiện như tàu, ô tô, container,…; Phát hiện ma túy trong nhà, khu vực. Trong nhà gồm tất cả các nhà để đào tạo chó phát hiện và khu vực có ngoài cánh đồng, ruộng, đồi, núi, kể cả bến xe, bến tàu…; Huấn luyện chó phát hiện ma túy cất giấu trên người
Ở mỗi bài học trên, mẫu nguồn hơi ma túy sẽ được cất giấu và chó sẽ phải tập luyện để tìm ra.
Hiện nay tội phạm ma túy đã điều chế ra nhiều loại ma túy khác nhau, điều này đã gây khó khăn gì trong quá trình huấn luyện chó của nhà trường, nhất là vấn đề cập nhật các mẫu nguồn hơi ma túy mới để chó tập luyện, thưa ông?
- Điều này cũng ảnh hưởng ít nhiều. Hiện nay chúng tôi thường huấn luyện chó phát hiện một số ma túy thông thường như thuốc phiện, ketamine, heroin, ma túy tổng hợp...
Đúng như anh nói, hiện nay các đối tượng đã sẵn sàng điều chế ra nhiều loại ma túy khác nhau để nhằm che giấu, tẩu tán cũng như tìm cách đưa vào các nước tiêu thụ. Tuy nhiên, ma túy dù loại nào vẫn có mùi đặc trưng.
Công tác huấn luyện chó phát hiện ma túy của nhà trường đang bám vào việc chưng cất nguồn hơi của Tổng cục Hải quan để chúng tôi lấy mẫu, sau đó tổ chức huấn luyện.
Tổng cục Hải quan có rất nhiều nguồn hơi ma túy chưng cất ra để chúng tôi lấy mẫu. Chính vì vậy, nhà trường vẫn đảm bảo cho công tác huấn luyện để chó sẵn sàng làm nhiệm vụ.
Để đào tạo, huấn luyện một chú chó nghiệp vụ chuyên ngành phát hiện ma túy trưởng thành thì cần bao nhiêu thời gian và trong thực tiễn chó nghiệp vụ được đào tạo từ nhà trường đã hỗ trợ phá chuyên án ma túy lớn nào chưa, thưa ông?
- Chó nghiệp vụ của nhà trường đã tham gia nhiều chuyên án, đặc biệt là chuyên án đánh bắt đối tượng vận chuyển túy trái phép từ Lào vào Việt Nam tại Sơn La năm 2009, đây là một chuyên án nguy hiểm. Lực lượng chức năng đã tham gia đánh bắt được 2 đối tượng, thu 2 khẩu súng quân dụng, 50 bánh heroin, hơn 3.000 viên ma túy tổng hợp và một số tang vật khác.
Chó cũng được tập tìm ma túy ở khu vực như trong nhà, ngoài đồi núi, cánh đồng, nhà ga,... (Ảnh: Mạnh Quân).
Mặc dù đối tượng sử dụng súng, vũ khí nóng chống trả nhưng lực lượng tham gia đánh bắt vẫn đảm bảo an toàn tuyệt đối.
Mỗi chú chó sau khi được sinh ra từ 10 - 12 tháng tuổi còn phải trải qua ít nhất 12 tháng tiếp theo huấn luyện, đào tạo mới được ra trường trở thành chó nghiệp vụ.
Xin cảm ơn ông về cuộc trò chuyện này!
