Quần thể chùa, am Ngọa Vân nằm trên núi Bảo Đài thuộc địa phận 2 xã An Sinh và Bình Khê (Đông Triều). Ở độ cao hơn 500m so với mực nước biển, chùa có địa thế đẹp, tựa lưng vào đỉnh Ngọa Vân mây phủ, có hai dãy núi ôm vòng hai bên, phía trước có ngọn núi nhỏ làm án, phía xa là thung lũng với dòng sông Cầm uốn quanh.
Chùa Ngọa Vân là công trình được xây dựng vào thời vua Trần. Cho đến thời Hậu Lê, ngôi chùa tiếp tục được tôn tạo để hoàn thiện hơn về mặt kiến trúc. Đây là nơi Phật hoàng Trần Nhân Tông từng tu hành đắc đạo , do đó còn là thánh địa của Phật giáo Trúc Lâm.
Trong ảnh là công trình được tôn tạo, mở rộng từ năm 2014 trên khuôn viên chùa cổ.
Anh Nguyễn Tiến Thành, cán bộ thuộc Ban Quản lý khu di tích nhà Trần thị xã Đông Triều cho biết, thời gian qua, nhờ sự hảo tâm đóng góp, sự quan tâm của tỉnh Quảng Ninh, quần thể di tích Ngọa Vân được bảo tồn, trùng tu, tôn tạo từ tháng 2/2014. Những hạng mục quan trọng nhất được bảo tồn, tôn tạo như: Am Ngọa Vân, tháp Phật hoàng và tháp Đoan Nghiêm.
Khu am Ngọa Vân được mở rộng thành khu am - tháp và là nơi thờ Phật Hoàng Trần Nhân Tông, còn tháp Phật Hoàng chính là nơi lưu giữ xá lợi của Ngài.
Tại đây, một số hiện vật cổ như voi đá, ngựa đá vẫn còn được lưu giữ và đặt ngay trước cửa am Ngọa Vân.
Cận cảnh am Ngọa Vân đã được trùng tu, tôn tạo và có một lối đi lên thắp hương.
Trước đây, hiện trạng am Ngọa Vân - nơi Điều ngự Giác hoàng Trần Nhân Tông hóa Phật (Ảnh: Ban Quản lý khu di tích nhà Trần thị xã Đông Triều cung cấp).
Khu vực nhà thờ Tổ cũng được xây dựng ngay sát am Ngọa Vân, là nơi thờ Phật hoàng Trần Nhân Tông.
Cũng theo anh Nguyễn Tiến Thành, thời điểm đông du khách tới chiêm bái, lễ chùa là vào khoảng đầu tháng Giêng tới hết tháng 3 âm lịch.
Được công nhận là Di tích Quốc gia đặc biệt vào năm 2013, Ngọa Vân nay được đầu tư hạ tầng giao thông để hành hương thuận lợi hơn. Hệ thống cáp treo được xây dựng, có chiều dài hơn 2km từ chân núi lên tới chùa Ngọa Vân.
Theo sử liệu, tháng 8/1299, Thượng hoàng Trần Nhân Tông xuất gia vào núi Yên Tử tu hành khổ hạnh. Sau thời gian tu hành khổ hạnh, ngài xuống núi, đi khắp xóm làng, dạy dân chúng từ bỏ mê tín, ban thuốc chữa bệnh cho dân nghèo. Tháng 5/1307, ngài lên tu tại một am nhỏ trên ngọn Ngọa Vân, núi Bảo Đài. Ngày mồng 1 tháng 11 âm lịch năm 1308, ngài nhập niết bàn. Vị trí đó chính là am Ngọa Vân ngày nay.
