Chia sẻ kinh nghiệm 20 năm đi tìm nấm mối đất đỏ Long Khánh

1. Nấm mối là gì

Nấm mối (danh pháp khoa học:Termitomyces albuminosus) là loài nấm thuộc họ Lyophyllaceae. Loài này từng được đặt tên là Collybia albuminosa. Tên gọi nấm mối vì nấm chỉ xuất hiện ở nơi có mối sinh sống, mối ở đây là loại mối đất chứ không phải mối sống trên cây.

Mối đất làm ổ to như trái dừa khô, hình dáng từng hốc đất, ổ mối đất màu trắng hoặc hơi ngả vàng. nấm mối xuất hiện vào đàu mùa mưa, khoảng từ tháng 4 đến tháng 6 hàng năm. Thường nấm mối xuất hiện ở nơi đất cao vì mối không thể làm ổ ở nơi đất quá ẩm ướt. Nấm mối màu trắng, gốc hơi ngả vàng. Muốn biết chắc chắn đó có phải nấm mối hay không thì chỉ cần đào khoảng đất nhỏ xung quanh, nếu thấy có mối đất sinh sống thì chắc chắn đó là nấm mối.

Khi trời mưa dầm kéo dài nhiều ngày, loại mối này tiết ra một chất men xung quanh tổ, đến khi trời nắng thì nấm từ những nơi này sẽ mọc lên thành từng đám, có khi kéo dài vài mét.

Nấm mối chỉ xuất hiện một lần trong 1 năm, kéo dài suốt 1 tháng, từ sau những cơn mưa đầu mùa cho đến đầu thang 6 âm lịch, rộ nhất là thời điểm tết đoan ngọ (mùng 5 tháng 5).

Thành phần dinh dưỡng

• Nấm mối giàu can xi, phốt pho, sắt, protein và các chất dinh dưỡng rất tốt cho việc bồi bổ sức khỏe, đặc biệt người mắc bệnh tiểu đường.

• Do có hàm lượng phốt pho cao nên có lợi cho người bệnh tật và người cao tuổi.

• Ăn nấm mối thường xuyên có thể cải thiện khả năng miễn dịch chống lại các tế bào ung thư, chống lão hóa, giảm lượng đường trong máu (Theo y học cổ truyền Trung Quốc).

• Ăn nấm mối thường xuyên có lợi cho kinh nguyệt và làn da phụ nữ (Theo y học cổ truyền Trung Quốc).

2. Cách tìm nấm mối

Nấm mối mọc ở đâu

Theo kinh nghiệm Tú thấy nấm mối thường mọc gần các hàng rào, bờ tường hoặc dưới các tán cây và đặc biệt là các rừng cao su ở Đồng Nai… nhưng phải có mối sinh sống ở những nơi này, và không phải nơi nào có tổ mối là sẽ có nấm.

Khi bắt gặp tổ mối mọi người nhìn hình dáng của tổ. Nếu thấy ổ mối có ụ nổi hoặc ụ ăn lên cây, leo lên tường nhà, càng lên cao thì càng không có nấm mối. Khi bạn đào tổ mối lên xem thử thì thấy các ụ mối này có những con mối thợ đầu to, mình vàng như con kiến càng, chọt tay vô là nó cắn khá là đau, loại này không phải đâu nhé.

Những tổ mối cho nấm thì ngược lại, ổ mối này thường ở sâu dưới đất khoảng 1 – 2 gang tay, nếu có ụ nhô lên mặt đất thì ụ này rất nhỏ, mấy con mối thợ dáng nhỏ nhắn, mình dài có màu trắng như đầu tăm, còn mối chúa nhỏ hơn nhiều lần so với mối ăn gỗ, men tổ mối màu trắng. Thức ăn của mối là những lá cây khô mục nên ổ mối thường trú ngụ ở dưới tán những cây cổ thụ, chỗ mát mẻ, lùm cây um tùm.

Cách nhận biết nấm mối

Nấm mối có thân màu trắng, mặt trong của mủ nấm màu trắng, mặt ngoài màu xám và có độ trơn nhất định, gốc hơi ngả vàng. Nếu muốn biết chắc chắn đó có phải nấm mối hay không thì chỉ cần đào khoảng đất nhỏ xung quanh, nếu thấy có mối đất sinh sống thì chắc chắn đó là nấm mối.

Mối đất làm ổ to như trái dừa khô, hình dáng từng hốc đất, ổ mối màu trắng hoặc hơi ngả vàng, thường nấm mối xuất hiện ở nơi đất cao vì mối không thể làm ổ ở nơi đất quá ẩm ướt.

Việc tìm nấm sẽ dễ dàng hơn nếu đi vào ban đêm. Ban đêm khi rọi đèn, nấm mối có khả năng bắt sáng và tự động phát quang bên cạnh thì không khí ban đêm thường đặc hơn nên dễ dàng nhận biết được hương thơm của nấm.

Cách hái nấm mối

Thời điểm để nấm mối tốt nhất là khoảng 3h đến 5h sáng vì vậy nhiều người đã phải dậy rất sớm để đi tìm. Lúc này những tai nấm vẫn còn chưa nở bung, giá trị dinh dưỡng cũng như giá cao hơn so với nấm đã nở.

Mọi người lưu ý là khi đi nhổ nấm không được dùng dao hay bất cứ thứ gì bằng kim loại, vì nấm nghe hơi dao sắt mùa sau sẽ lặn mất, không mọc nữa.

Nấm mối nở rộ vào sáng sớm. Ngoài ra vào buổi chiều, những người đi hái nấm thường quay lại chỗ cũ để nhổ hết số nấm còn sót lại.

Ngoài ra theo dân gian, ai “nặng vía” không thể nào tìm được nấm mối, còn người “nhẹ vía” có thể tìm được rất nhiều. Nấm mối thường mọc lại hay mọc xung quanh nơi mà năm trước đã có nên rất dễ tìm.

Khi có được nấm mối thì hạn chế làm chúng bị xây xát hay giập vì những chỗ bị giập hay xây xát rất dễ bị vi khuẩn tấn công làm nấm nhanh bị hư hỏng. Bảo quản nơi thoáng mát, nhớ chọn lọc sơ bộ, loại bỏ những nụ nấm bị ố vàng, úng, các phần gốc dính vào còn sót lại trong lần thu hoạch trước.

Loại bỏ luôn những phần hư hỏng và bẩn (cuống nấm) vì những phần này chứa rất nhiều vi sinh vật có hại, là nguyên nhân trực tiếp gây hư hỏng nấm. Nấm mối chứa một lượng dinh dưỡng khá cao nên nếu không loại bỏ những phần bị hư, vi sinh vật sẽ nhanh chóng sinh sôi và lây lan gây hư hỏng dây chuyền

Vì vậy cần hạ thấp nhiệt độ môi trường nhằm hạn chế quá trình hô hấp của nấm mối và sự phát triển của vi sinh vật để giữ nấm tươi lâu hơn, việc làm lạnh có thể sử dụng phòng có máy điều hòa( lượng lớn) hoặc dùng thùng xốp cho đá xuống dưới đáy và cho nấm phía trên.

Đơn giản là cạo phần đất và cắt chân sau đó cho bào túi ni lông thổi phồng hơi lên, rồi bỏ vào tủ lạnh là xong

Hiện trên thị trường có vài loại nấm mối khác nhau do chúng được mọc ở các vùng đất khác nhau. Theo kinh nghiệm nấm miền Tây mọc trên đất phèn thì nấm miền Đông lại mọc trên đất cát và đất đỏ bazan. Nấm miền Tây thường nhỏ hơn nhưng cây nấm chắc và ngọt hơn. Một số người sành ăn cũng đánh giá cao loại nấm mọc trên đất đỏ. Còn loại mọc trên đất cát bị cho là kém ngon, giá rẻ hơn, cho nên giá nấm mối có thể giao động từ 300.000 – 900.000đ.

Việt Nam mình giờ vẫn chưa thể trồng nấm mối nhân tạo và cũng chưa có nhiều đề tài khoa học nghiên cứu chuyên sâu về nấm mối, Tú có đọc qua một số báo đưa tin rằng là đã trồng được nhưng khi xem kỹ thì chỉ trồng được nấm mối đen, mà loại nấm đen nay hoàn toàn không liên quan và khác xa nấm mối trắng.

Hiện nay nấm mối có vẻ khan hiếm hơn trước đây rất nhiều, một phần do lượng tiêu thụ lớn dẫn đến người đi tìm hái cũng rất đông, một phần do sử dụng thuốc bảo vệ thực vật phổ biến ở nhiều nơi là mối không thể sinh sống dẫn tới không có nấm.

Hy vọng với ít kinh nghiệm của bản thân có thể giúp mọi người đi tìm hái nấm mối dễ dàng hơn và có thể chế biến các món ăn từ nấm mối ngon tuyệt.