Theo quyết định số 724/QĐ-CTN do Chủ tịch nước Võ Văn Thưởng ký ngày 22/6/2023, có 77 cá nhân được phong tặng danh hiệu Nghệ sĩ nhân dân (NSND). NSƯT Thanh Tú có tên trong "bảng vàng" lần này, hồ sơ của bà được gửi từ Nhà hát Kịch Hà Nội.
NSƯT Thanh Tú (SN 1944) trong một gia đình trí thức ở Hà Nội. Bà là con thứ hai trong một gia đình có 8 anh chị em, bố bà nguyên là Thứ trưởng Bộ Xây dựng.
Từ năm 1960 đến năm 1964, bà theo học và tốt nghiệp tại Trường Sân khấu Hà Nội (nay là Đại học Sân khấu Điện ảnh Hà Nội). Bà trở thành diễn viên kịch, từng thành công với những vai diễn như: Tania trong vở kịch cùng tên, đạt kỷ lục với hơn 1200 suất diễn; quận chúa Minfo trong Âm mưu và tình yêu, đây cũng là vở diễn thành công nhất của bà.
Năm 1966, Thanh Tú đóng bộ phim đầu tiên với vai Thảo trong Biển lửa của đạo diễn Phạm Kỳ Nam. Bà kết hôn với đạo diễn Phạm Kỳ Nam trong năm đó.
Năm 1969, bà tiếp tục thể hiện vai cô diễn viên Hương Giang trong bộ phim chuyển thể từ vở kịch cùng tên Tiền tuyến gọi, do Phạm Kỳ Nam đạo diễn.
Sau Tiền tuyến gọi, bà tiếp tục vào vai mẹ bé Hà trong phim Em bé Hà Nội (1974), vai chị Hảo trong Vùng trời (1975).
Năm 1976, bà đạt được thành công lớn với vai Nhu trong bộ phim Sao Tháng Tám của đạo diễn Trần Đắc. Với vai diễn này, bà đã giành giải Nữ diễn viên xuất sắc nhất tại Liên hoan phim Việt Nam lần thứ IV năm 1977, được Ủy ban phụ nữ toàn Liên bang Xô Viết trao giải đặc biệt khi dự Liên hoan phim Moskva.
Sau thành công quá lớn của vai Nhu, bà từ chối tham gia các dự án điện ảnh khác. Đến năm 1984 bà mới lại tham gia với các bộ phim như: Tình yêu và khoảng cách, Truyện cổ tích cho tuổi 17, Thời hiện tại, Gánh hàng hoa, Mối tình sau song sắt… Tuy nhiên những vai diễn này không vượt qua được đỉnh cao là Nhu trong Sao Tháng Tám.
Ngoài công việc diễn xuất, bà còn là một giảng viên tham gia đào tạo các diễn viên truyền hình, phát thanh viên và MC.
Cùng với các nghệ sĩ, đạo diễn Ngọc Quỳnh, Ngô Mạnh Lân, Phương Thanh, Hải Ninh, Trà Giang, Nguyễn Hồng Sến, Trần Vũ, Bùi Đình Hạc, Bạch Diệp, Lâm Tới, bà có tên trong Bách khoa toàn thư điện ảnh Liên Xô.
Thanh Tú kể, bà đến với bộ phim Sao Tháng Tám là một cái duyên. Ban đầu, bà định đến thử vai chị Dậu trong bộ phim Tắt đèn, nhưng không được chọn, mà lại được ông Trần Đắc chọn vào vai Nhu trong phim Sao tháng Tám.
Nhân vật bà đóng là một nữ cán bộ cách mạng hóa thân nhiều người: Lúc là nông dân, lúc là công nhân, lúc là tiểu thư, lúc là phụ nữ, tư sản, lúc là nhà sư... Để vào vai diễn hóa thân nhiều số phận như thế, bà đã phải cố gắng rất nhiều.
"Ngày đó tôi còn trẻ, mới vào nghề, chưa có kinh nghiệm. Nhưng tôi cứ chân thật mà vào vai thôi, chứ không có kỹ thuật gì nhiều", bà thành thật.
Ngoài phim, Thanh Tú vẫn coi sân khấu là "thánh đường", vì thế mỗi khi nhắc đến sân khấu, ánh mắt bà luôn lấp lánh niềm vui.
Vào tháng 11/2022, sau rất nhiều năm vắng bóng, NSƯT Thanh Tú đã trở lại với vở kịch Giác. Ở tác phẩm này, bà "gánh" cả 4 nhân vật, vở diễn đã tham gia dự thi Liên hoan Quốc tế sân khấu thử nghiệm Hà Nội lần thứ V.
NSƯT Thanh Tú nói, sự trở lại của bà không phải nuối tiếc hào quang của sân khấu mà vì một giấc mơ! Bà mơ đến một ngày, nghệ thuật sân khấu được "hồi sinh", khán giả lại nườm nượp đi mua vé xem kịch như ngày xưa.
Vào tuổi 79, NSƯT Thanh Tú có một cuộc sống an yên bên con cháu. Bà có hai người con, người con trai cả định cư ở Pháp. Hiện bà sống cùng cô con gái thứ 2 tại một căn nhà gần hồ Tây.
Sau những lận đận từ 2 cuộc hôn nhân, bà bảo: "Giờ bình yên trong tâm hồn là vui nhất". Những lúc rảnh rỗi, bà thường gặp những người bạn cũng như nghệ sĩ Thanh Quý, nhà viết kịch Trịnh Thanh Nhã để hàn huyên, nói chuyện.
Thanh Tú cho biết, bà vẫn luôn tự hào về những thứ do mình làm ra, những điều mình đã đạt được trong cuộc sống đều là do một tay bà bươn chải, nỗ lực mà có. Rồi bà tìm đến đạo Phật là để trở về chính bản ngã, được là chính mình, để một chút an lòng cho hiện tại, để hóa giải cho số kiếp đa đoan của mình, để tìm thấy lẽ sống an nhiên.
"Đạo Phật giúp tôi ngộ ra được nhiều chân lý sau chuỗi ngày không bình lặng đã đi qua trong cuộc đời tôi. Nói chính xác là tôi tự sám hối bản thân khi theo Phật: Tự nhiên chờ cái đến - Thanh thản tiễn cái đi - Yêu những điều không muốn - Tâm nhàn như mây trôi", Thanh Tú tâm sự.
Hỏi nữ nghệ sĩ: Ở tuổi U80, bà có chờ tình yêu đến với mình không, bà cho biết: "Tôi vẫn chờ đợi một hiệp sĩ trong lòng tôi bao nhiêu năm nay. Tôi vẫn chờ một điều không bao giờ đến. Nhưng nếu như tôi không chờ, tôi chẳng có lẽ gì để sống nữa", bà trải lòng.
Với tôi, tình yêu ở tuổi nào cũng vậy, chẳng khác gì và cũng không vì điều gì, tình yêu là sự đồng điệu giữa hai tâm hồn. Dẫu có nơi đâu, chỉ mỗi ngày trò chuyện, hỏi han như thế là đủ".
