Người phát ngôn của Ủy ban Điều tra Nga Svetlana Petrenko hôm 17/12 cho biết Trung tướng Igor Kirillov cùng trợ lý của ông thiệt mạng trong một vụ nổ bom ở Moskva. Địa điểm xảy ra vụ nổ được xác định nằm bên ngoài lối vào tòa nhà dân cư trên Đại lộ Ryazansky ở Moskva (Nga), cách điện Kremlin khoảng 7 km về phía Đông Nam.
Quả bom nằm bên trong một chiếc xe tay ga (scooter) điện và được kích hoạt từ xa. Nó có sức mạnh tương đương với khoảng 300g thuốc nổ TNT, hãng thông tấn nhà nước Nga TASS đưa tin, trích dẫn nguồn tin giấu tên trong cơ quan chức năng.
Một nguồn tin từ cơ quan an ninh Ukraine (SBU) nói với một số hãng tin phương Tây như AFP, Guardian rằng "Kiev coi Trung tướng Nga này là tội phạm chiến tranh" và là "mục tiêu hoàn toàn hợp pháp".
Tướng Igor Kirillov là ai?
Trung tướng Kirillov là người đứng đầu lực lượng phòng vệ hạt nhân của Nga từ năm 2017 - một nhánh của quân đội Nga chuyên về vũ khí phóng xạ, hóa học và sinh học. Lực lượng này còn được viết tắt là RKhBZ, chuyên được triển khai khi có mối đe dọa về phóng xạ, hóa học hoặc sinh học, thường xuyên hoạt động trong điều kiện khắc nghiệt.
Ông Kirillov sinh ngày 13/7/1970 tại Kostroma, hiện 54 tuổi. Trung tướng Nga từng theo học tại Trường Cao đẳng Chỉ huy Quân sự Hóa học Kostroma và tốt nghiệp vào năm 2007.
Trong thời gian học tại đây, từ 1991 đến 1995, ông đã phục vụ với vai trò chỉ huy tiểu đội trong Nhóm Lực lượng Phương Tây ở Đức và Quận Quân sự Moskva.
Sau khi tốt nghiệp, ông đảm nhiệm nhiều vị trí trong lực lượng phòng thủ hạt nhân, sinh học và hóa học của Nga, và cuối cùng trở thành chỉ huy vào năm 2017.
Tướng Kirillov đã kết hôn và có 2 con trai.
Theo trang web của Bộ Quốc phòng Nga, nhiệm vụ chính của lực lượng mà ông chỉ huy là nhận diện các mối nguy hiểm và bảo vệ các đơn vị khỏi tác nhân ô nhiễm. Ngoài ra, một trong những nhiệm vụ khác của lực lượng này là "gây thiệt hại cho kẻ thù bằng cách sử dụng các phương tiện phóng lửa".
Trong suốt sự nghiệp quân sự, tướng Kirillov nổi bật với vai trò tham gia phát triển hệ thống phóng lửa hạng nặng TOS-2 Tosochka.
Dù không phải là vũ khí hạt nhân, nhưng theo Bộ Quốc phòng Nga, TOS-2 được thiết kế để phá hủy các công trình, hầm ngầm, công sự chiến đấu cũng như các phương tiện bọc thép nhẹ và xe cơ giới của đối phương.
Theo Al Jazeera, vào tháng 3/2022, ông Kirillov tổ chức một buổi thuyết trình tại Bộ Quốc phòng Nga, trong đó ông tuyên bố các phòng thí nghiệm sinh học của Lầu Năm Góc tại Ukraine thời điểm đó đang phát triển các dự án nhằm phát tán vũ khí sinh học vào Nga thông qua dơi và chim.
Cáo buộc của Ukraine và phương Tây
Cơ quan tình báo Ukraine (SBU) cáo buộc Tướng Kirillov chịu trách nhiệm về "việc sử dụng rộng rãi vũ khí hóa học bị cấm" đối với quân đội Ukraine. Theo SBU, hơn 4.800 trường hợp sử dụng vũ khí hóa học trên chiến trường kể từ tháng 2/2022, đặc biệt là các lựu đạn K-1, "theo lệnh của ông Kirillov".
Vào tháng 5, Bộ Ngoại giao Mỹ cho biết ghi nhận việc sử dụng chloropicrin – loại vũ khí hóa học lần đầu tiên được sử dụng trong Chiến tranh Thế giới thứ nhất – đối với các binh sĩ Ukraine.
Hôm 16/12, chỉ 1 ngày trước khi bị ám sát, Tướng Kirillov bị kết án vắng mặt bởi SBU vì việc sử dụng vũ khí hóa học bị cấm. Cơ quan này cho biết hơn 2.000 binh sĩ Ukraine bị ngộ độc hóa học ở các mức độ khác nhau kể từ khi cuộc xung đột bắt đầu vào năm 2022.
"Theo cuộc điều tra, đối phương sử dụng các chất hóa học nguy hiểm chủ yếu ở những khu vực giao tranh nóng bỏng nhất, và họ cố gắng che giấu việc sử dụng các chất hóa học dưới làn đạn pháo dày đặc", SBU nhấn mạnh.
Nga phủ nhận việc sử dụng bất kỳ vũ khí hóa học nào tại Ukraine và khẳng định nước này không còn sở hữu kho vũ khí hóa học quân sự.
Tướng Kirillov cũng bị Chính phủ Vương quốc Anh áp đặt lệnh trừng phạt vào tháng 10 vì việc sử dụng "vũ khí hóa học nguy hiểm trên chiến trường".
Trong một tuyên bố vào thời điểm đó, Chính phủ Anh cho biết lực lượng Nga đã công khai thừa nhận việc "sử dụng rộng rãi các chất kiểm soát bạo loạn và nhiều báo cáo về việc sử dụng chất độc gây ngạt chloropicrin".
Chính phủ Anh cho rằng ông Kirillov "chịu trách nhiệm trong việc giúp triển khai những vũ khí bạo lực này" và cũng là "nhân tố quan trọng của Kremlin trong việc lan truyền thông tin sai lệch, dựng lên những lời dối trá để che đậy hành vi đáng xấu hổ và nguy hiểm của Nga".
Ngoại trưởng David Lammy từng tuyên bố vào tháng 10: "Những chiến thuật phi nhân đạo của Nga trên chiến trường là điều không thể chấp nhận, và tôi sẽ sử dụng đầy đủ quyền lực mà tôi có để chống lại các hoạt động xấu của Nga".
'Kẻ sát hại trung tướng Kirillov sẽ bị trừng phạt'
Phó Chủ tịch Thượng viện Nga Konstantin Kosachev nói cái chết của Trung tướng Igor Kirillov là mất mát không thể bù đắp, và những kẻ sát hại ông sẽ bị trừng phạt.
"Đây là một cú sốc. Một mất mát không thể bù đắp. Xin chia buồn cùng gia đình các nạn nhân. Những kẻ giết người sẽ bị trừng phạt không thương tiếc, chắc chắn là như vậy", ông Kosachev viết trên Telegram.
Maria Zakharova, phát ngôn viên Bộ Ngoại giao Nga, cũng lên tiếng về cái chết của tướng Kirillov. Bà Zakharova ca ngợi ông Kirillov khi đã làm việc "quả cảm" vì Tổ quốc để phơi bày những gì bà gọi là các tội ác liên quan đến vũ khí hóa học, và các hành vi sai trái khác của phương Tây tại một số nơi trên thế giới.
Bà nhấn mạnh sự quả cảm của tướng Kirillov, khẳng định ông đã cống hiến vì sự thật.
Ủy ban điều tra Nga mở cuộc điều tra hình sự liên quan đến vụ án, với các cáo buộc giết người, khủng bố và buôn bán vũ khí bất hợp pháp. Người đứng đầu Ủy ban điều tra Nga Aleksandr Bastrykin đích thân phụ trách. Các điều tra viên, các chuyên gia y tế và bom được cử đến hiện trường để hỗ trợ hoạt động và tìm kiếm thủ phạm.
