Vườn quốc gia Pù Mát có diện tích 94.804ha, nằm trên địa giới hành chính của 3 huyện: Anh Sơn, Con Cuông và Tương Dương (Nghệ An), ranh giới phía nam dọc theo đường biên giới Việt Lào. Vườn quốc gia nằm trong vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa. Lượng mưa trung bình hàng năm ở đây là 1.800mm và nhiệt độ trung bình 23,5 độ C.
Vườn quốc gia Pù Mát có tính đa dạng sinh học cao với hơn 2.500 loài thực vật, gần 1.000 loài động vật…
Pù Mát là đỉnh núi cao nhất trong khu vực (1.841m), tên núi được dùng đặt tên cho Vườn quốc gia (Ảnh: Bùi Hảo).
Trong vùng lõi của Vườn quốc gia Pù Mát có cây Sa mu dầu cổ thụ đã sống hơn 2.000 năm. Cây Sa mu dầu này được một nhóm chuyên gia điều tra về đa dạng sinh học phát hiện vào năm 1998.
Để vào thăm, khảo sát cũng như bảo vệ "cụ" Sa mu dầu này, cán bộ kiểm lâm của Vườn quốc gia Pù Mát, bộ đội biên phòng, công an, cùng người dân bản phải hành quân dài ngày (Ảnh: Bùi Hảo).
Cây Sa mu dầu hơn 2.000 năm tuổi sống trong vùng lõi Vườn quốc gia Pù Mát có chiều cao khoảng hơn 70m. Cây có chu vi thân đo được là 23,7m, đường kính thân 5,5m. Đây được xem là cây Sa mu dầu lớn nhất Việt Nam hiện nay.
Tháng 10/2010, cây Sa mu dầu được Hội Bảo vệ thiên nhiên và Môi trường Việt Nam công nhận là Cây Di sản Việt Nam (Ảnh: Bùi Hảo).
Cây Sa mu dầu hiện vẫn sinh trưởng và phát triển bình thường, có tán lá thưa, hình nón hẹp, thân thẳng, không có bạnh. Tuy nhiên một phần thân gần gốc của cây đã bị mục (Ảnh: Bùi Hảo).
Sa mu dầu là nguồn gen quý hiếm thuộc nhóm 1A trong Danh mục thực vật rừng, động vật rừng nguy cấp, quý hiếm và được ghi trong Sách Đỏ Việt Nam. Loài cây này không chỉ có ý nghĩa về mặt khoa học mà còn có giá trị kinh tế rất cao.
Cây Sa mu dầu chủ yếu phân bố trong những cánh rừng nguyên sinh chạy dọc biên giới Việt - Lào, khu vực hỗn giao giữa cây lá rộng và cây lá kim, với độ cao trên 1.000m so với mực nước biển, nơi có độ dốc 12-40 độ (Ảnh: Bùi Hảo).
Ông Trần Xuân Cường, Giám đốc Vườn quốc gia Pù Mát, cho biết "cụ" Sa mu dầu và quần thể cây Sa mu dầu ở vườn quốc gia đang được bảo vệ một cách tốt nhất để phục vụ công tác bảo tồn và phát triển nguồn gen quý của loài cây này (Ảnh: Bùi Hảo).
Việc tìm thấy cây Sa mu dầu này thêm một lần nữa chứng tỏ vùng rừng nguyên sinh của Vườn quốc gia Pù Mát đang có nhiều bí ẩn về giá trị bảo tồn cần tiến hành nghiên cứu và bảo vệ nghiêm ngặt.
Sa mu dầu là loại cây quý hiếm, có nguy cơ tuyệt chủng cao do thế hệ cây mẹ hầu hết đã già nhưng không phát hiện có cây con tái sinh (Ảnh: Bùi Hảo).
Đồng bào Thái nơi đây luôn có ý thức cùng với lực lượng chức năng tham gia bảo vệ rừng (Ảnh: Bùi Hảo).
