Lễ hội Nghinh Ông: Tín ngưỡng truyền thống của ngư dân miền biển
Lễ hội Nghinh Ông, một lễ hội truyền thống của ngư dân ven biển từ Quảng Bình đến phía Nam Việt Nam, bao gồm cả Phú Quốc, là một sự kiện quan trọng, biểu trưng cho tín ngưỡng dân gian lâu đời. Đây là lễ hội cầu ngư, cầu cho biển lặng gió hòa, ngư dân gặp nhiều may mắn, làm ăn phát đạt và gia đình được an khang.
Lễ hội Nghinh Ông, được coi là lễ hội nước lớn nhất của ngư dân, có nhiều tên gọi khác nhau như lễ rước cốt Ông, lễ cầu ngư, lễ tế cá Ông, lễ cúng Ông, lễ nghinh Ông Thủy tướng, nhưng tất cả đều dựa trên niềm tin rằng cá Ông là sinh vật thiêng liêng của biển, là vị cứu tinh của những người làm nghề trên biển.
Tín ngưỡng này đã trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống của các thế hệ ngư dân từ xưa đến nay.
Tại Cần Giờ, huyện ven biển duy nhất của TP.HCM, Lễ hội Nghinh Ông được tổ chức thường niên và đã trở thành một sự kiện văn hóa lớn. Ban đầu, lễ hội diễn ra vào tháng Ba âm lịch, nhưng từ năm 1914, lễ hội chuyển sang tháng Tám âm lịch, trùng với mùa đánh bắt bội thu của ngư dân và Tết Trung Thu.
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ kéo dài ba ngày, từ 15 đến 17 tháng Tám âm lịch, với các hoạt động chính tại di tích Lăng Ông Thủy Tướng, Công viên Văn hóa di tích lịch sử quốc gia Căn cứ Rừng Sác, đình Cần Thạnh và các khu vực trung tâm thị trấn Cần Thạnh. Lễ hội bao gồm các nghi thức truyền thống như rước kiệu, tế lễ, cùng với nhiều hoạt động văn hóa, giải trí.
Bộ xương cá voi dài 20 mét được trưng bày trong tủ kính tại Lăng Ông Thủy Tướng
Tín ngưỡng thờ cá Ông (cá Voi) của ngư dân Cần Giờ gắn liền với nhiều truyền thuyết, trong đó nổi bật là câu chuyện về cá Ông cứu giúp thủy quân của Nguyễn Ánh khi bị quân Tây Sơn truy đuổi. Ngư dân Cần Giờ coi cá Ông là Thần Nam Hải, bảo hộ họ trên biển, và lễ hội Nghinh Ông là dịp để tạ ơn, cầu nguyện cho một mùa đánh bắt mới bội thu, an toàn.
Lễ hội cũng là thời điểm ngư dân nghỉ ngơi, vui chơi sau những ngày lao động vất vả, đồng thời là dịp để tưởng nhớ những người đã có công trong việc phát triển ngư nghiệp, cũng như những ngư dân đã bỏ mình trong lòng biển sâu.
Ngày nay, Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ không chỉ là một sự kiện văn hóa tín ngưỡng mà còn là điểm nhấn du lịch của TP.HCM, thu hút đông đảo người dân và du khách. Với quy mô ngày càng lớn, lễ hội góp phần bảo tồn và phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, đồng thời tạo cơ hội giao lưu, kết nối giữa ngư dân và khách thập phương.
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ có gì đặc biệt?
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ 2024 đang được chuẩn bị trong không khí vui tươi, phấn khởi và đoàn kết. Đường xá, công viên, chợ, đình, đền, miếu... được sửa chữa khang trang, trang hoàng băng rôn, khẩu hiệu và cờ hội.
Tại di tích Lăng Ông Thủy Tướng, nơi diễn ra các nghi lễ chính, ngư dân và Hội Vạn Lạch đã phối hợp chặt chẽ để tu sửa, dọn dẹp và trang trí không gian di tích. Chính quyền địa phương cũng tích cực chuẩn bị sân lễ, tổ chức triển lãm về thành tựu phát triển nghề biển, sắp xếp lễ đài cho các hoạt động nghệ thuật, trò chơi dân gian và sân chơi cho thiếu nhi.
Ngư dân Cần Giờ, đặc biệt là những người sống dọc các tuyến đường diễu hành, đã lập bàn hương án trước nhà với lễ vật để nghênh đón và cầu nguyện sự phúc lành từ Ông. Các ghe, thuyền, dù ở xa hay gần, đều được sơn sửa và trang trí rực rỡ để tham gia lễ hội.
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ diễn ra từ ngày 15 đến 17 tháng 8 âm lịch, gồm hai phần: phần lễ và phần hội.
Phần lễ được tổ chức trang nghiêm tại di tích Lăng Ông Thủy Tướng và vùng biển Cần Thạnh, với các nghi thức quan trọng như Lễ Thượng Kỳ, Lễ mừng công ngư dân Cần Giờ, Lễ cúng bạn cũ lái xưa, và Lễ Cầu An. Nghi lễ Thượng Kỳ mở đầu lễ hội, diễn ra ngoài trời, trước cửa di tích Lăng Ông Thủy Tướng. Lễ mừng công nhằm tôn vinh ngư dân và tổng kết một năm đánh bắt, nuôi trồng thủy sản. Lễ Cúng bạn cũ lái xưa và Lễ Cầu An được tổ chức theo nghi thức cổ truyền, thể hiện lòng biết ơn đối với cá Ông, đồng thời cầu nguyện cho mùa vụ bội thu, bình an và hạnh phúc.
Ngày 16 tháng 8 âm lịch, lễ chính của lễ hội là Lễ Nghinh Ông trên biển. Nghi lễ bắt đầu từ sáng sớm, khi cư dân và du khách tụ hội trước Lăng Ông Thủy Tướng. Sau nghi thức khiêng Kiệu Nghinh Ông qua các đường phố và ra biển, lễ cúng Ông diễn ra tại "tam giang khẩu" - nơi giáp nhau của ba con nước. Nghi thức bao gồm lễ thượng hương, lễ chầu rượu, lễ đọc sớ, và lễ dâng trà, do ban quý tế thực hiện.
Sau lễ cúng, đoàn ghe quay về đất liền, tạo nên không khí sôi động với tiếng trống, chiêng và tiếng reo hò của ngư dân. Lễ Túc Yết và Lễ Đại Bội sau đó diễn ra tại Lăng Ông Thủy Tướng, với nghi thức Xây Chầu võ và các vở tuồng cổ được biểu diễn cho Ông xem.
Ngày 17 tháng 8 âm lịch, lễ hội kết thúc với Đại lễ tạ ơn Thần Nam Hải (Cá Ông) tại Lăng Ông Thủy Tướng, nơi ngư dân và khách tham dự tiếp tục cầu nguyện cho một mùa vụ thuận lợi và cuộc sống bình an.
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ không chỉ là một sự kiện văn hóa quan trọng của ngư dân mà còn là điểm nhấn du lịch của TP.HCM, thu hút đông đảo người dân và du khách tham dự.
Song song với phần lễ trang nghiêm, phần hội của Lễ Nghinh Ông Cần Giờ diễn ra từ ngày 15 đến 17 tháng 8 âm lịch với nhiều hoạt động văn hóa, nghệ thuật và thể thao sôi động. Các hoạt động như thả chài, bắt vịt trên biển, trói cua, đá bóng cà kheo diễn ra từ bãi biển chợ Cần Giờ đến Công viên Cần Thạnh, mang lại không khí vui tươi và thư giãn cho người tham dự sau những ngày lao động vất vả. Gần đây, lễ hội còn được bổ sung thêm các hoạt động như đánh bi sắt, chạy marathon, cờ tướng, bóng chuyền bãi biển và triển lãm thành tựu nghề biển, tạo điều kiện cho khách tham dự giao lưu với ngư dân địa phương.
Các tiết mục múa lân, sư, rồng do các đoàn biểu diễn chuyên nghiệp từ TP.HCM thực hiện, cùng với hội thả diều đèn nghệ thuật và hội hoa đăng trên biển Cần Giờ vào đêm 15 tháng 8 âm lịch, đã tạo thêm sự đa dạng và hấp dẫn cho lễ hội. Đặc biệt, hội rước đèn Trung thu dành cho thiếu nhi được tổ chức vào lúc 18 giờ 30 phút cùng ngày, mang lại niềm vui cho các em trong dịp Tết Trung Thu.
Lễ hội Nghinh Ông Cần Giờ không chỉ phản ánh tín ngưỡng, quan niệm và tri thức dân gian của ngư dân huyện Cần Giờ mà còn là một di sản văn hóa phi vật thể, thể hiện bản sắc độc đáo của ngư dân ven biển. Mặc dù có nét tương đồng với các lễ hội Cầu Ngư và Nghinh Ông khác trong khu vực, lễ hội tại Cần Giờ mang đậm màu sắc địa phương với các nghi lễ, nghi thức đặc trưng và huyền thoại về vùng đất rừng ngập mặn Cần Giờ.
