Cái chết của thủ lĩnh Hamas và nguy cơ cuộc chiến toàn diện ở Trung Đông

Cái chết của thủ lĩnh Hamas

Ông Haniyeh là lãnh đạo thứ hai của nhóm chiến đấu được Iran hậu thuẫn bị ám sát trong những ngày gần đây. Cái chết của ông là một cú đánh mạnh vào Hamas khi loại đi một nhân vật công khai nhất đứng đầu các chiến dịch chính trị của lực lượng này. Trong một thông báo, Hamas cáo buộc Israel nhắm vào ông Haniyeh và các cảnh vệ của ông trong "một cuộc tấn công" vào nơi ông đang ở tại Tehran, sau khi ông tham dự lễ nhậm chức của tân Tổng thống Iran ngày 30/7.

Quân đội Israel cho biết nước này sẽ không phản ứng trước các bài báo trên truyền thông nước ngoài mặc dù trước đó các quan chức cấp cao đã tuyên bố sẽ loại bỏ Hamas và lãnh đạo lực lượng này nhằm phản ứng trước cuộc tấn công ngày 7/10 của Hamas vào Israel. Dù vậy sau đó, phía Tel Aviv cho biết họ đang "tiến hành đánh giá tình hình".

Trái lại, Israel xác nhận đã tiến hành cuộc tấn công vào Beirut, Lebanon ngày 30/7, giết chết chỉ huy quân sự cấp cao nhất của lực lượng Hezbollah - người mà nước này cho rằng đã đứng sau cuộc tấn công thảm khốc vào Cao nguyên Golan do Israel kiểm soát. Cuộc ám sát ông Fu’ad Shukr là sự leo thang nghiêm trọng nhất của Israel kể từ những cuộc đụng độ giữa Hezbollah và Israel ngày 8/10.

Hiện chưa rõ chính xác ông Haniyeh bị sát hại khi nào. Ông là người đối thoại chủ chốt với các nhà trung gian hòa giải Ai Cập và Qatar về các cuộc đàm phán liên quan đến lệnh ngừng bắn cũng như trao đổi con tin ở Gaza. Tân Tổng thống Iran Masoud Pezeshkian tuyên thệ nhậm chức vào 30/7 và cùng ngày, Hamas công bố các bức ảnh chụp cuộc họp của ông Haniyeh với các quan chức Iran.

Hãng truyền thông nhà nước IRNA cho biết cuộc tấn công xảy ra vào khoảng 2 giờ sáng (giờ địa phương), liên quan đến "một vật thể phóng dẫn đường trên không". Hãng thông tấn Fars thì cho biết, khi đó ông Haniyeh đang ở một trong những dinh thự đặc biệt cho các cựu chiến binh ở phía Bắc Tehran.

Vụ sát hại diễn ra vào thời điểm đặc biệt căng thẳng ở Trung Đông với những cuộc đối đầu leo thang giữa Israel và Hezbollah, đe dọa lan rộng thành một cuộc chiến rộng hơn trong khu vực và trong bối cảnh Hamas tiếp tục giao tranh với quân đội Israel ở Gaza.

Musa Abu Marzouk, một thành viên thuộc cơ quan chính trị của Hamas nhận định, cái chết của ông Haniyeh sẽ "không trôi qua vô ích", trong khi quan chức cấp cao Hamas Sami Abu Zuhri gọi đây là sự leo thang nghiêm trọng.

Tác động đến các cuộc đàm phán về con tin

Nhà Trắng cho biết đã xem xét các bài báo về cái chết của ông Haniyeh song từ chối bình luận thêm. Trong chuyến công du tới Philippines, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin nhận định chiến tranh ở Trung Đông không phải là không thể tránh khỏi nhưng nếu Israel bị tấn công, Mỹ sẽ bảo vệ nước này.

Ông Haniyeh là nhà lãnh đạo cấp cao thứ hai của Hamas bị sát hại kể từ khi cuộc xung đột ở Gaza nổ ra. Hồi tháng 1/2024, lực lượng này cho biết, Saleh Al-Arouri, Phó thủ lĩnh văn phòng chính trị của Hamas, đã thiệt mạng trong một cuộc không kích của Israel ở thủ đô Beirut của Lebanon. Ông Saleh Al-Arouri được coi là một trong những thành viên sáng lập nhánh quân sự của Hamas - các lữ đoàn Izz ad-Din al-Qassam.

Tuy nhiên, Hamas đã cho thấy lực lượng này có thể vượt qua cái chết của các thủ lĩnh chủ chốt khác trước đó, bao gồm cả vụ sát hại những người đồng sáng lập là Sheikh Ahmed Yassin và Abdel Aziz Rantisi, từng đã bị sát hại cách nhau vài tuần vào năm 2004.

Nhà phân tích Chính sach đối ngoại và Chính trị của CNN Barak Ravid cho biết chính phủ Israel coi ông Haniyeh là một trong những người chịu trách nhiệm cho cuộc tấn công của Hamas ngày 7/10 và ngoài tầm quan trọng về mặt quân sự, cái chết của ông Haniyeh còn "có ảnh hưởng đáng kể" đến các cuộc đàm phán đang diễn ra về lệnh ngừng bắn và trao đổi con tin.

“Theo một cách nào đó, vụ ám sát này chỉ là vấn đề thời gian chứ không phải vấn đề nó có xảy ra hay không” ông Ravid nói.

Lực lượng Vệ binh Cách mạng Hồi giáo Iran thông báo cái chết của ông Haniyeh đang được điều tra và kết quả được công bố vào tối 31/7.

Tổng thống Palestine Mahmoud Abbas đã chỉ trích vụ sát hại ông Haniyeh, đồng thời gọi đây là "hành động hèn nhát và là một diễn biến nguy hiểm".

Cái chết của hai nhà lãnh đạo được Iran ủng hộ

Cái chết của ông Haniyeh ở Tehran và ông Shukr thuộc Lực lượng Hezbollah ở Beirut - hai nhà lãnh đạo của các nhóm chiến đấu được Iran hậu thuẫn chỉ trong một vài ngày, có ý nghĩa quan trọng cả về mặt thời gian và địa điểm.

Chuẩn tướng Assaf Orion, nhà nghiên cứu cấp cao tại Viện nghiên cứu An ninh Quốc gia đánh giá, hai vụ sát hại này đã "làm tăng khả năng phản ứng theo trục, thêm Iran và các cuộc tấn công ủy nhiệm khác vào danh sách”.

Theo CNN, Iran đã mất nhiều năm đầu tư vào các nhóm ủy nhiệm trong khu vực với tên gọi không chính thức là 'Trục Kháng chiến" - một liên minh chống Israel và chống phương Tây - bằng cách cung cấp cho họ tiền bạc, vũ khí và huấn luyện trong khi Tehran tìm cách mở rộng ảnh hưởng của mình khắp Trung Đông.

Mặc dù Israel không bình luận về cái chết của ông Heniyah nhưng nước này đã tuyên bố sẽ loại bỏ giới lãnh đạo Hamas và từng tiến hành các cuộc ám sát ở Iran cũng như chống lại các mục tiêu của nước này.

Hồi tháng 4, Tehran cáo buộc Israel đánh bom khu phức hợp đại sứ quán Iran ở Syria, khiến ít nhất 7 quan chức, trong đó có các chỉ huy cấp cao là ông Mohammed Reza Zahedi và ông Mohammad Hadi Haji Rahimi thiệt mạng. Đáp lại, Iran tiến hành cuộc tấn công tên lửa và UAV với quy mô lớn chưa từng có nhằm vào Israel.

Đầu tháng này, Israel đã nhắm vào lãnh đạo quân sự của Hamas là ông Mohammed Deif trong cuộc không kích tại một khu vực nhân đạo được chỉ định ở phía Nam dải Gaza, khiến ít nhất 90 người Palestine thiệt mạng. Ông Deif được cho là một trong những người đứng sau cuộc tấn công ngày 7/10 vào Israel và hiện vẫn chưa rõ ông còn sống hay đã chết.