Khi nghĩ về những ngày đầu tiên người Nga tấn công Ukraine, Oleg Polovynko nhìn xuống đồng hồ thể dục của mình. Trong thời gian bình thường, Giám đốc CNTT 38 tuổi trong hội đồng thành phố Kyiv đã sử dụng đồng hồ Garmin để theo dõi quá trình tập luyện của anh. “Hiện tại nhịp tim của tôi là 62. Trong 5 ngày đầu tiên sau ngày 24.2, nó không bao giờ dưới 90", Oleg Polovynko nói với tờ TIME và giơ cổ tay lên.
Trong 5 tuần qua, Oleg Polovynko và sếp của ông, Phó thị trưởng Kyiv và Giám đốc Chuyển đổi kỹ thuật số Petro Olenych, đã dẫn đầu nỗ lực toàn diện để thích nghi và sử dụng lại công nghệ hàng ngày ở một thành phố từng đối mặt với cuộc chiến tranh kiểu thế kỷ 20.
Các thay đổi sáng tạo của họ là lý do chính mà hầu hết cư dân thủ đô Ukraine có thể kết nối internet trong các hầm tránh bom dưới lòng đất, tìm các hiệu thuốc, cửa hàng tạp hóa đang mở và đi ngủ khi biết rằng điện thoại của họ sẽ cảnh báo họ về các cuộc không kích sắp tới trước khi còi báo động vang lên.
Trong khi Tổng thống Volodymyr Zelensky và các quan chức kỹ thuật số Ukraine được ca ngợi vì thành công trong việc thu hút sự ủng hộ toàn cầu trên mạng xã hội, chống lại các chiến dịch thông tin sai lệch, các quan chức địa phương như Petro Olenych và Oleg Polovynko lại tập trung vào vấn đề thực tế.
Petro Olenych nói: “Mỗi ngày, chúng tôi thức dậy và nghĩ cách có thể giữ cho mọi người trong thành phố sống sót, an toàn”.
Ứng dụng smartphone Kyiv Digital phổ biến mà người dân từng sử dụng để thanh toán hóa đơn điện nước và vé đậu xe, giờ cung cấp cho họ bản đồ về các hầm tránh bom gần nhất và những nơi để nhận các nguồn cung cấp thiết yếu như insulin, thực phẩm hoặc xăng. Thông báo về việc đóng cửa một trạm dừng tàu điện ngầm địa phương để sửa chữa đã nhường chỗ cho các cảnh báo về các cuộc không kích sắp tới.
Ngay cả logo của ứng dụng cũng phản ánh sự thay đổi này. Những gì từng là một chữ “K” màu xanh da trời thân thiện cho Kyiv đã được thiết kế lại thành một mẫu camo quân đội màu đen và xám. Olenych và Polovynko nói với tờ TIME trong một cuộc gọi video từ một địa điểm không được tiết lộ trong thành phố.
Thật khó để biết rằng chỉ 2 tháng trước, vấn đề chính mà hội đồng Kyiv của họ phải đối mặt là những lời phàn nàn về tắc đường ở trung tâm thành phố. Các nhân viên CNTT của Kyiv hiện mang súng, chỉ rời văn phòng để tắm rửa và ngủ vài giờ bất cứ khi nào họ có thể. Olenych nói rằng anh ngủ tại nhà Polovynko kể từ khi một quả bom hạ cánh gần nhà riêng của mình.
Vào ngày họ nói chuyện với TIME, các nhân viên văn phòng kỹ thuật số của hội đồng thành phố đã nghiên cứu dữ liệu di động để xác định cách phân bổ thực phẩm tốt nhất cho những người còn lại.
Polovynko nói: “Tôi cảm thấy như mình là một phần của thế giới hiện đại, nơi tất cả công nghệ này đều là một phần của cuộc sống hàng ngày của chúng ta, và bây giờ đột nhiên chúng ta cần sử dụng chúng cho những mục đích cơ bản như vậy, dù là sống hay chết. Tôi chưa bao giờ tưởng tượng rằng mình sẽ phát triển phần mềm vào năm 2022 để giúp mọi người sống sót, tồn tại trong những thứ như cuộc tấn công tên lửa. Nhưng tất nhiên, chúng ta có thể. Bây giờ chúng tôi đang sử dụng tất cả trí tuệ CNTT của mình ở Ukraine để giúp đỡ người dân và binh lính của mình".
Ngày 24.2, khi cuộc tấn công bắt đầu và tiếng còi báo động không kích vang lên trong thành phố, các nhân viên văn phòng chuyển đổi kỹ thuật số của Kyiv đã tổ chức một cuộc họp để quyết định xem phải làm gì. Họ nhanh chóng đồng ý rằng sẽ không di tản. Một số nhân viên là bà mẹ có con nhỏ rời đi để làm việc từ miền tây Ukraine, nhưng số còn lại sẽ ở lại thành phố.
Trong vài ngày tiếp theo, nhóm của Polovynko đã dành nhiều thời gian để cố gắng khôi phục hệ thống từ các bản sao lưu sau khi một làn sóng tấn công mạng đánh sập các dịch vụ trực tuyến của họ. “Chúng tôi trở thành một công ty khởi nghiệp lớn, nơi bạn luôn nhận rất nhiều nhiệm vụ và chỉ đi ngủ khi hoàn thành. Sau đó, bạn thức dậy và trở lại làm việc”, Polovynko nói về đội ngũ CNTT khoảng 20 nhân viên của mình.
Bước tiếp theo là thêm chức năng vào ứng dụng smartphone của thành phố để nó có thể cảnh báo người dân về các cuộc tấn công tên lửa sắp tới. Ra mắt phiên bản gần đây nhất vào tháng 1.2021, ứng dụng Kyiv Digital đã có hơn 1 triệu người dùng đăng ký nhận thông báo khẩn cấp về mọi thứ. Giờ đây, họ bắt đầu biến tính năng này thành một hệ thống cảnh báo sớm có khả năng cứu mạng.
Những ngày gần đây, có từ 6 đến 10 cảnh báo không kích được ứng dụng chia sẻ mỗi ngày, theo các quan chức thành phố. Biểu tượng báo thức màu đỏ hiển thị thời gian và thông báo “Cảnh báo không kích! Hãy đến nơi trú ẩn gần nhất!”. Theo sau đó là biểu tượng màu xanh lá cây cho người dân biết khi nào nguy hiểm đã qua, theo ảnh chụp màn hình được chia sẻ với TIME.
Với Vira Gryaznova, nhân viên phi lợi nhuận 49 tuổi sống ở Kyiv cùng chồng và hai con mèo, ứng dụng này là vị cứu tinh. Gryaznova không có ti vi và khó nghe thấy tiếng còi báo động từ nhà cô. Gryaznova nói: “Tôi không phải là người dùng ứng dụng Kyiv Digital trước chiến tranh. Nhưng tôi sử dụng nó bây giờ để nhận thông tin về các cảnh báo không kích".
Tuần đầu tiên hỗn loạn sau khi Nga tấn công Ukrane đã làm tăng cao nhu cầu mua hàng hóa cơ bản, khi hàng ngàn cư dân cố gắng tích trữ hoặc chạy trốn khỏi thành phố một cách tuyệt vọng. Vì vậy, văn phòng kỹ thuật số Kyiv đã nhanh chóng thiết lập các biểu mẫu trực tuyến cho phép chủ doanh nghiệp báo cáo nếu họ có thể mở cửa. Thông tin này sau đó đã được thêm vào bản đồ trên ứng dụng cho thấy cửa hàng tạp hóa, hiệu thuốc và trạm xăng nào vẫn còn nguồn cung cấp.
Victoria Itskovich, người giữ vai trò là Phó giám đốc CNTT của Kyiv, nói: “Nhóm của chúng tôi đã điều chỉnh lại để cung cấp các dịch vụ có giá trị mới hàng ngày. Điều chính tôi học được trong thời gian này là không có ích gì khi phấn đấu cho giải pháp hoàn hảo. Sản phẩm tốt nhất là cái bạn có thể tung ra ở đây và ngay bây giờ”.
Với việc cư dân thường trú ẩn dưới lòng đất và các nhà cung cấp internet thường xuyên bị ngoại tuyến, kết nối trở thành một trong những vấn đề cấp bách nhất. Polovynko nói: “Chúng tôi nhận ra rằng sẽ phải dành nhiều thời gian trong những hầm tránh bom này và không có gì chuẩn bị cho lâu dài”.
Olenych, Phó thị trưởng Kyiv, đã liên hệ với các nhà cung cấp internet của thành phố và sắp xếp họ thành một nhóm trên ứng dụng nhắn tin. Sau đó, văn phòng của ông đã thêm một tính năng vào ứng dụng Kyiv Digital cho phép người dân yêu cầu truy cập internet tại các hầm tránh bom của họ. Hơn 1.000 hầm tránh bom khắp thành phố đã làm như vậy. Tính đến ngày 31.3, các quan chức Kyiv ước tính rằng khoảng 800 đã được cung cấp kết nối Wi-Fi.
Các quan chức thành phố đã sử dụng các điểm phát sóng Wi-Fi di động từ các văn phòng trống trong các tòa nhà chính phủ của Kyiv để sử dụng trong các hầm tránh bom. Họ cũng nhận được sự thúc đẩy từ Giám đốc điều hành SpaceX - Elon Musk, người đã tặng rất nhiều thiết bị đầu cuối vệ tinh Starlink để cung cấp truy cập internet sau khi nhận lời thỉnh cầu từ văn phòng kỹ thuật số quốc gia của Ukraine. Trong bức ảnh ngày 4.3 chia sẻ với TIME, Olenych và Polovynko tạo dáng với một trong những thiết bị vệ tinh của Elon Musk, ra dấu hiệu thích.
Các công ty phương Tây khác cũng hỗ trợ họ. Cloudflare, công ty an ninh mạng có trụ sở tại San Francisco (Mỹ), đã cung cấp miễn phí cho hội đồng thành phố Kyiv các dịch vụ của mình, giúp họ khôi phục và bảo vệ khỏi các cuộc tấn công mạng đang diễn ra.
Người phát ngôn Cloudflare - Laurel Toney nói với TIME: “Cloudflare kinh hoàng trước cuộc tấn công của Nga vào Ukraine. Kể từ khi cuộc tấn công bắt đầu, Cloudflare đã làm việc để bảo vệ các trang web, mạng của Ukraine và giúp các trang web chính phủ Ukraine trực tuyến trở lại khi đang bị tấn công mạng”.
Văn phòng kỹ thuật số của Kyiv cũng đã làm việc với các nhà khai thác di động Ukraine để sắp xếp vùng phủ sóng chuyển vùng miễn phí cho người dân, bất kể họ sử dụng nhà cung cấp nào.
Những ngày gần đây, họ đã làm việc với các nhà cung cấp về vấn đề máy xay, sử dụng phân tích người dùng di động ở Kyiv để có được con số gần đúng về số người ở thành phố nhằm tiết kiệm khẩu phần thực phẩm.
“Chúng tôi thực sự giống Alice ở xứ sở thần tiên. Chúng tôi đã sống trong một thế giới khác, yên bình, thân thiện và cởi mở", Polovynko nói về công việc của mình tại văn phòng kỹ thuật số Kyiv trước chiến tranh và cho biết thêm: "Giờ đây, chúng tôi đang ở trong kỷ nguyên CNTT mới, nơi chúng ta cần phải dồn hết tâm trí công nghệ của mình cho các mục tiêu quân sự”.
Văn phòng kỹ thuật số của Kyiv đã chia cư dân thành hai nhóm: Những người ở lại để chiến đấu và những người ở lại vì già yếu, bệnh tật hoặc không còn cách nào để trốn thoát. Cả hai đều đang dựa vào các dịch vụ kỹ thuật số của họ để giữ an toàn và chuẩn bị cho những gì có thể xảy ra tiếp theo.
Polovynko nói: “Trọng tâm chính của chúng tôi là sử dụng bất kỳ giải pháp nào có thể giúp chúng tôi cứu mạng sống, sử dụng công nghệ trước hết để bảo vệ người dân của chúng tôi. Thật đáng buồn và không may, đây là hoàn cảnh hiện tại của chúng tôi. Chúng tôi không thể thua. Người Ukraine sẽ không bao giờ, không bao giờ bỏ cuộc, và bạn cảm nhận được điều đó khi có mặt tại Kyiv. Chúng tôi sẽ thực sự chiến đấu đến cùng”.
(Theo Một Thế Giới)
