Ảnh minh họa (Nguồn: AP)Các nhà khoa học tại Tây Ban Nha đã lần đầu tiên lập bản đồ gene của tinh tinh trong tự nhiên, qua đó dựng lại chi tiết lịch sử di trú trước đây của tinh tinh và đem lại một công cụ mới chống nạn buôn bán loài động vật có nguy cơ tuyệt chủng này. Kết quả của nghiên cứu kéo dài nhiều năm đã được đăng trên tạp chí Cell Genomics số ra ngày 1/6.
Các mẫu ADN được thu thập từ hàng nghìn con tinh tinh trong khuôn khổ Dự án toàn châu Phi tại 48 địa điểm tại Trung và Tây Phi. Thu thập mẫu phân là một cách hữu ích để nghiên cứu các loài có nguy cơ tuyệt chủng bởi phương pháp này cho phép thu thập mẫu trên diện rộng mà ít tác động đến động vật.
Tuy nhiên, phương pháp trên có những khó khăn về mặt kỹ thuật bởi các mẫu phân chỉ chứa lượng nhỏ ADN chủ. Để khắc phục các hạn chế, nhóm nghiên cứu áp dụng một kỹ thuật giải trình tự ADN mới đã được sử dụng lần đầu tiên để nghiên cứu về người Neanderthal.
Theo đó, các nhà khoa học đã phát hiện được số lượng bản sao trên một nhiễm sắc thể (nhiễm sắc thể số 21) nhiều hơn 50% so với phát hiện trước đây. Từ đó, các nhà khoa học tìm ra được sự phân bổ gene của quần thể tinh tinh trong quá khứ mà giới nghiên cứu chưa từng tìm ra.
Trước đây, chỉ có 59 bộ gene của tinh tinh được giải mã hoàn chỉnh, chủ yếu là những cá thể nuôi nhốt với thông tin hạn chế về nguồn gốc của chúng. Trong nghiên cứu mới, bản đồ gene gồm 828 cá thể tinh tinh ở khắp các khu vực của châu Phi.
Giống như con người, tinh tinh có lịch sử di cư phức tạp. Nghiên cứu mới giúp các nhà khoa học tìm hiểu hoạt động di chuyển của tinh tinh trong 100.000 năm qua. Nhóm nghiên cứu phát hiện ra rằng các phân loài tinh tinh trong quá khứ tách biệt với nhau, nhưng cũng có những giai đoạn hoán vị gene.
Điều này giúp giải thích tại sao các nghiên cứu trước đây cố gắng dựng lại lịch sử tiến hóa của tinh tinh dẫn đến những kết luận khác nhau.
Ngoài ra, nghiên cứu mới phát hiện những rào cản về địa lý như sông, hồ cũng tạo ra những rào cản di truyền giữa các phân loài cũng như giữa các cộng đồng tinh tinh.
Bà Claudia Fontsere tại Viện sinh vật tiến hóa ở Tây Ban Nha, tác giả chính của nghiên cứu cho biết: “Nếu biết rõ sự đa dạng di truyền và lịch sử phân bố của loài có nguy cơ tuyệt chủng này trong quá khứ thì chúng ta có thể xây dựng kế hoạch bảo tồn tốt hơn.”
Theo bà Fontsere, có thể sử dụng bản đồ gene của tinh tinh để truy xuất nguồn gốc của những con tinh tinh bị bắt trộm hoặc giết hại. Mặc dù đưa tinh tinh về với tự nhiên là một nhiệm vụ khó khăn bởi cấu trúc xã hội phức tạp của loài động vật này, nghiên cứu chỉ ra rằng tinh tinh sinh sống tốt hơn khi được đưa vào một khu bảo tồn gần nơi xuất xứ của chúng.
Các nhà nghiên cứu hy vọng sẽ cải thiện bản đồ gene tinh tinh với nhiều mẫu hơn và mở rộng sử dụng phương pháp này để nghiên cứu các loài động vật linh trưởng khác./.
