Kết luận thanh tra việc thực hiện quy hoạch và đầu tư xây dựng các công trình điện theo Quy hoạch điện VII và vừa được Thanh tra Chính phủ công bố cho thấy, Bộ Công Thương đã duyệt mua điện giá cao rất khó hiểu.
Trụ sở Bộ Công Thương (Ảnh: Thanh tra).
Duyệt giá vượt khung, "lùm xùm" nhiều năm
Tháng 5/2014, Công ty Mua bán điện và Công ty cổ phần thủy điện Trung Nam ký kết hợp đồng mua bán điện với giá tạm tính 1.740 đồng/kWh, cao hơn 757 đồng/kWh so với mức giá trần khung giá phát điện năm 2013 áp dụng đối với các nhà máy thủy điện (983 đồng/kWh) được nêu tại Quyết định số 8440/2013 của Bộ Công Thương.
Mặc dù sau đó, Tập đoàn Điện lực Việt Nam (EVN) đề xuất tạm thanh toán theo mức giá trần quy định của từng năm nhưng Bộ Công Thương đã chấp thuận mức giá tạm thanh toán 1.740 đồng/kWh vượt khung giá quy định.
Thanh tra Chính phủ khẳng định việc này chưa đúng quy định của Luật Điện lực và Nghị định số 137/2013 của Chính phủ - quy định giá mua điện không được vượt khung giá do Bộ Công Thương ban hành.
Sau khi chủ đầu tư phê duyệt quyết toán vốn đầu tư Nhà máy thủy điện Đồng Nai 2, Công ty Mua bán điện và chủ đầu tư đàm phán lại nhưng giá mua điện vẫn vượt khung quy định. Việc này ngoài thẩm quyền phê duyệt hợp đồng của Cục Điều tiết điện lực nhưng cơ quan này chưa kiểm tra hợp đồng, báo cáo Bộ trưởng Công Thương xem xét, giải quyết.
Kết luận chỉ rõ, việc đàm phán giá điện trên cơ sở số liệu quyết toán vốn đầu tư do chủ đầu tư cung cấp, trong khi số liệu kiểm toán vốn đầu tư dự án do đơn vị kiểm toán độc lập thực hiện thiếu tin cậy. Do đó, giá mua điện đang tạm thanh toán 1.740 đồng/kWh (chưa bao gồm VAT) chưa đảm bảo cơ sở pháp lý.
Những khuyết điểm, vi phạm đó dẫn đến chuyện đàm phán, phê duyệt, xử lý các vướng mắc về giá mua, hợp đồng mua bán điện của Nhà máy thủy điện Đồng Nai 2 diễn ra từ tháng 12/2008 đến nay chưa được giải quyết dứt điểm.
26 dự án điện mặt trời, điện gió đang có vi phạm được công nhận ngày vận hành thương mại
Công ty Mua bán điện công nhận ngày vận hành thương mại, đưa vào sử dụng đối với 26/26 nhà máy điện mặt trời, điện gió tại các tỉnh (Bình Thuận, Long An, Bình Phước) khi chưa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền (Cục Điện lực và Năng lượng tái tạo hoặc Sở Công Thương) kiểm tra nghiệm thu, ra văn bản chấp thuận.
Hơn nữa, các dự án này đang có những vi phạm pháp luật về quản lý đầu tư xây dựng, đất đai, nghiệm thu công trình.
Về việc mua bán điện của Nhà máy thủy điện Sông Bung 4A, kết luận thanh tra cho thấy, Công ty Mua bán điện và Công ty cổ phần Phú Thạnh Mỹ ký kết hợp đồng bổ sung vào tháng 8/2015 trước khi báo cáo Cục Điều tiết điện lực và tạm thanh toán theo giá 1.271,84 đồng/kWh, vượt khung giá năm 2015 (1.060 đồng/kWh). Điều này chưa đúng quy định, chưa thực hiện đúng chỉ đạo của Bộ Công Thương.
Giá mua điện vượt khung nhưng Cục Điều tiết điện lực chưa kiểm tra, báo cáo Bộ trưởng Công Thương xem xét, giải quyết. Phải tới khi Thanh tra Chính phủ vào cuộc, ngày 15/7/2022, EVN và Công ty cổ phần Phú Thạnh Mỹ mới ký hợp đồng sửa đổi, bổ sung, trong đó giá điện chính thức là 1.110 đồng/kWh, bằng giá trần khung giá phát điện đối với nhà máy thủy điện năm 2019.
Kết luận thanh tra vừa công bố cũng làm rõ "lùm xùm" giá mua điện của Nhà máy nhiệt điện Vũng Áng 1 do Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam làm chủ đầu tư.
Qua đó phát hiện từ tháng 9/2016, Kiểm toán Nhà nước có báo cáo kiểm toán hoạt động xây dựng và quản lý, sử dụng vốn đầu tư Dự án đầu tư xây dựng Nhà máy nhiệt điện Vũng Áng 1 và Dự án đầu tư xây dựng công trình phân phối 500KV Trung tâm điện lực Vũng Áng đã kiến nghị xử lý tổng số tiền giảm trừ trên 3.138 tỷ đồng.
Thế nhưng đến thời điểm thanh tra, việc đàm phán lại để điều chỉnh giá mua bán điện vẫn chưa được EVN, Công ty Mua bán điện và Tổng công ty Điện lực Dầu khí Việt Nam thực hiện theo kết luận, kiến nghị của kiểm toán.
Giá mua điện của Nhà máy thủy điện Đồng Nai 5 (Tổng công ty Điện lực - TKV làm chủ đầu tư) cũng có nhiều vấn đề. Báo cáo kiểm toán năm 2016 đã kiến nghị điều chỉnh giảm nguồn vốn trên 351 tỷ đồng nhưng đến thời điểm thanh tra, EVN, Công ty mua bán điện và chủ đầu tư chưa hoàn tất việc đàm phán giá điện.
nhận định, Bộ Công Thương nhận được báo cáo kiểm toán vốn đầu tư xây dựng các dự án nhà máy điện nhưng chưa kịp thời cung cấp, chỉ đạo EVN đàm phán lại giá mua điện, điều chỉnh hợp đồng mua bán điện.
Nhà máy Thủy điện Đồng Nai 2 (Ảnh: VGP).
Đàm phán lại giá mua bán điện
Thanh tra Chính phủ kiến nghị Bộ Công Thương chỉ đạo EVN làm việc với Công ty cổ phần thủy điện Trung Nam, lựa chọn đơn vị kiểm toán có năng lực, kinh nghiệm, uy tín để thực hiện kiểm toán tổng chi phí đầu tư dự án Nhà máy thủy điện Đồng Nai 2.
Trên cơ sở đó, các bên có căn cứ, cơ sở xem xét, đàm phán lại giá mua bán điện, báo cáo Cục Điều tiết điện lực và Bộ trưởng Bộ Công Thương xem xét, quyết định.
Bộ Công Thương phải chỉ đạo EVN thực hiện đàm phán lại giá mua điện của Nhà máy nhiệt điện Vũng Áng 1, Nhà máy thủy điện Đồng Nai 5 theo quy định của pháp luật và kết quả kiểm toán của Kiểm toán Nhà nước.
Bộ này chỉ đạo EVN rà soát, đàm phán lại giá mua điện của các nhà máy theo quy định của pháp luật và kết luận, kiến nghị của các cơ quan thanh tra, Kiểm toán Nhà nước.
Thanh tra Chính phủ kết luận, việc xây dựng khung giá phát điện theo quy định tại Thông tư số 56/2014 và Thông tư số 57/2020 của Bộ Công Thương, EVN không có thuyết minh và bảng tính khung giá phát điện đối với nhà máy thủy điện.
Cục Điều tiết điện lực không thực hiện kiểm tra, thẩm định việc xây dựng khung giá phát điện đối với các nhà máy thủy điện do EVN xây dựng.
Bộ Công Thương chưa ban hành quy định phương pháp, trình tự lập, thẩm định khung giá phát điện, chưa thực hiện đầy đủ chức trách, nhiệm vụ trong kiểm tra, thẩm định khung giá phát điện áp dụng đối với các nhà máy thủy điện.
Thanh tra chỉ rõ trách nhiệm với những tồn tại, khuyết điểm nêu trên thuộc về Bộ Công Thương, Cục Điều tiết điện lực và EVN.
