 |
“Tôi sẽ không ngạc nhiên nếu một người lớn tuổi nhờ tôi chà lưng cho họ khi đi xông hơi”, Alexander Lembke kể về hoạt động của phòng xông hơi công cộng lâu đời nhất Phần Lan.
“Ở đó bạn có thể thấy văn hóa xông hơi đã ăn sâu vào cộng đồng như thế nào”, Guardian dẫn lời anh.
Văn hóa xông hơi của Phần Lan là truyền thống giá trị đến mức vào năm 2020, nó đã được tổ chức UNESCO công nhận là Di sản phi vật thể thế giới. Tampere, thành phố với khoảng 250.000 dân, được mệnh danh là “thủ đô phòng xông hơi của thế giới”, có tới khoảng 60 phòng xông hơi công cộng.
Khác với các quốc gia khác - nơi xông hơi thường được quảng cáo như một hoạt động đắt đỏ chỉ dành cho số ít người, tại Phần Lan, chúng đóng vai trò quan trọng hàng ngày.
Nhiều người có phòng xông hơi tại nhà. Thậm chí, nhiều người lớn tuổi ở Phần Lan trước đây còn được sinh ra trong chính phòng xông hơi.
Phòng xông hơi cũng được coi là không gian thiêng liêng - nơi giúp người tìm thấy sự gắn kết cộng đồng cũng như bình yên.
 |
| Một người đang làm việc để duy trì nhiệt độ tại phòng xông hơi Rajaportti. Ảnh: Guardian. |
Văn hóa xông hơi
Được xây dựng vào năm 1906, Rajaportti được cho là phòng xông hơi có một không hai tại Phần Lan. Khoảng 15 phút trước giờ mở cửa, người ta đã xếp hàng dài bên ngoài. Đến 14h, mọi người chen chúc qua quầy bán vé, sau đó đi đến phòng thay đồ nam hoặc nữ.
Chẳng mấy chốc, phòng xông hơi - một căn phòng được ngăn bằng tường, có khu vực riêng dành cho nam và nữ - sẽ vang vọng những giọng nói và âm thanh dội nước lên đá để tạo ra hơi nóng.
Nhưng nơi này còn chức năng quan trọng hơn là một phòng xông hơi thông thường trong cuộc sống hàng ngày. Nó là địa điểm để mọi người ở mọi lứa tuổi kết nối - đóng đủ các vai trò, từ nơi trị liệu đến quán rượu, địa điểm trú ẩn, bàn luận vấn đề xã hội và nhà trẻ.
Một số nhân viên văn phòng sau khi tan làm sẽ đến thẳng đây trong một giờ để xả stress, trong khi những người khác dành hàng giờ để uống rượu với bạn bè.
Phòng xông hơi cũng là nơi giúp người ta cảm thấy bớt cô đơn hơn. Những người lớn tuổi thường xuyên kiểm tra xem bạn mình có khoẻ không nếu họ không đến vào giờ xông hơi như thường lệ, trong khi trẻ nhỏ chơi trong các bồn trên sàn nhà.
Mặc dù một số phòng xông hơi đưa ra quy tắc về chủ đề trò chuyện như không khuyến khích thảo luận chính trị, kinh doanh và tôn giáo, tại Rajaportti, mọi thứ diễn ra bình thường.
 |
| Miranda Bryant tại phòng tắm hơi Rajaportti, Tampere. Ảnh: Guardian. |
“Người theo cánh tả, người theo cánh hữu. Người là kiến trúc sư, người là nghệ sĩ. Mọi người đều ngồi lại đó. Và họ nói chuyện rồi uống với nhau. Tất nhiên, đôi khi không khí cũng ‘nóng' lên”, Lembke nói. “(Nhưng) đây là cách mọi thứ nên thế”.
“Tôi cảm giác như hoàn toàn đắm chìm vào khoảnh khắc này”
Với ước tính 3,3 triệu phòng xông hơi trên dân số 5,6 triệu người, Phần Lan không chỉ có nhiều phòng xông hơi mà nền văn hóa xung quanh nơi này cũng rất độc đáo.
Phòng xông hơi ban đầu được mở với mục đích đáp ứng nhu cầu về nhiệt độ và vệ sinh. Nguồn gốc của thói quen xông hơi tại Phần Lan bắt nguồn từ việc đất nước này có khí hậu khá lạnh giá. Vì vậy, người dân tìm đến xông hơi như một cách để cảm thấy dễ chịu hơn. Với những người làm việc trong môi trường nhiễm độc, khắc nghiệt, phòng xông hơi, xông hơi đóng vai trò giải độc, làm dịu các cơ bắp bị đau, nhức mỏi.
Thế nhưng, giờ đây, tầm quan trọng của phòng xông hơi đã ăn sâu vào xã hội Phần Lan, thậm chí còn chạm tới bản chất của con người.
Trung tâm của phòng xông hơi nằm ở “löyly” - từ dịch theo nghĩa đen là hơi nước hoặc nhiệt. “Löyly” là lớp nhiệt và hơi nước bao quanh trong phòng xông hơi khi nước được đổ lên đá nóng, làm tăng nhiệt độ cảm nhận của cơ thể và thúc đẩy sự toát mồ hôi.
Lembke so sánh trải nghiệm với một “löyly” tốt như cái ôm mãnh liệt. “Đó là một điều thiêng liêng”, anh nói.
Mỗi phòng xông hơi đem lại những trải nghiệm “löyly” khác nhau. Dù trong cùng một phòng xông hơi, chất lượng của nó có thể khác nhau tùy theo từng ngày, hoặc thậm chí từng giờ khi nhiệt độ giảm xuống.
 |
| Một nhóm đàn ông tụ tập quanh bàn ăn ngoài trời và uống bia. Ảnh: Guardian. |
Miranda Bryant, cây bút của Guardian, đã chia sẻ trải nghiệm này khi bước vào phòng xông hơi. Sau khi tắm rửa qua với xô nước ngọt ở tầng dưới cùng, cô leo cầu thang lên tầng trên - nơi có nhiệt độ khoảng 80 độ C.
Khi những người đàn ông bên cạnh đổ nước lên đá nóng, cô bắt đầu cảm thấy “löyly”. Vị thơm và hơi đắng, hơi giống trà xanh, lại có mùi bạch dương. Nhưng cảm giác “cái ôm” đến Miranda Bryant gần như quá mức mãnh liệt, đến mức sau vài phút cô phải đi ra ngoài.
Tuy nhiên, đây cũng là phần tuyệt nhất. Đội chiếc mũ xông hơi hình quả sồi, quấn khăn và đi dép xỏ, ngắm cảnh tuyết và cảm nhận chúng rơi trên da. “Da ngứa ran, ngực và thái dương đập nhẹ, tôi cảm giác như hoàn toàn đắm chìm vào khoảnh khắc này”, cô kể lại.
Bên ngoài, nhân viên xã hội Anita Kontukoski (49 tuổi), đang ngồi trên băng ghế và trò chuyện với bạn. Nhà Anita Kontukoski có một phòng xông hơi bằng điện, nhưng dạo gần đây giá năng lượng tăng cao nên việc đến đây thuận tiện hơn với cô. Thông thường, cô sẽ đến thẳng từ nơi làm việc vào chiều thứ sáu.
“Đây là cách tốt nhất để bạn bắt đầu thời gian rảnh rỗi và quên đi mọi căng thẳng trong tuần”, cô chia sẻ.
Miranda Bryant sau đó di chuyển sang phía bên kia thị trấn, tới Rauhaniemi - nơi cô trải nghiệm cảm giác ngâm trong làn nước 3 độ C ngay sau khi đi ra từ phòng xông hơi nóng.
“Tôi cố gắng không hét lên khi chìm trong nước nhưng sau đó, tôi cảm thấy hưng phấn và sẵn sàng làm lại tất cả”, cô kể lại.
Tăng mức độ hạnh phúc
Đám đông tại Rauhaniemi trẻ hơn và các phòng xông hơi khô này không phân biệt giới tính, yêu cầu mặc đồ bơi.
Maiju, Paula và Milja - những người đi từ Helsinki đến Tampere vào cuối tuần - chia sẻ phòng xông hơi là nơi họ không phải lo lắng về vẻ ngoài và là nơi mọi người đều bình đẳng.
Đặc biệt, trong khi phụ nữ mang thai thường được khuyên tránh xông hơi ở các quốc gia khác, ở Phần Lan, đây được coi là hoạt động bình thường.
 |
| Những người tới Rauhaniemi được trải nghiệm cảm giác ngâm trong làn nước 3 độ C ở hồ bên cạnh ngay sau khi đi ra từ phòng xông hơi nóng. Ảnh: Guardian. |
“Xông hơi, quan hệ tình dục và dọn dẹp là những việc bạn nên làm trước khi (sinh con)”, Paula (40 tuổi) cười nói. Cô chia sẻ đứa con út của cô, mới 2 tuổi, là “một người rất mê xông hơi”.
“Thằng bé đã ngồi đó với chúng tôi rất lâu rồi. Ít nhất là 10-15 phút, tùy thuộc vào độ nóng”, cô cho hay.
Janne Koskenniemi, giám đốc điều hành của Hiệp hội Xông hơi Phần Lan, chia sẻ hiện nay, số lượng phòng xông hơi chung được xây dựng trong các khu căn hộ cùng phòng xông hơi công cộng ngày càng tăng.
Theo ông, trong khi một số phòng xông hơi được xây dựng để phục vụ khách du lịch, những người trẻ Phần Lan cũng ngày càng bị thu hút bởi lợi ích thư giãn về mặt thể chất và sức khỏe tinh thần mà hoạt động này mang lại.
“Xông hơi chắc chắn góp phần nâng cao mức độ hạnh phúc của Phần Lan", Koskenniemi nhận định.
Ông so sánh tác động của việc xông hơi thường xuyên với trị liệu. “Khi bạn ở trong phòng xông hơi, bạn trần trụi về mặt thể chất, lột bỏ hết những suy nghĩ và địa vị của mình trong xã hội. Bạn chỉ là bạn thôi”, ông nói.
