Bi kịch của người đàn ông vẽ tranh khỏa thân đắt giá nhất lịch sử hội họa

Những đường nét kéo dài siêu thực trong tranh của Amedeo Modigliani khi đặc tả gương mặt, cổ và thân hình nhân vật từng không nhận được sự hưởng ứng lúc đương thời, nhưng sau này, tranh của Modigliani lại trở thành những tác phẩm được săn lùng và lập nên kỷ lục về giá trên thị trường mỹ thuật quốc tế.

Modigliani đã chịu nhiều khốn khổ trong cuộc đời, khi còn sống, họa sĩ hầu như không được chứng kiến bất cứ thành tựu nào trong sự nghiệp sáng tác mỹ thuật của mình, chỉ tới khi qua đời, sự nghiệp của Modigliani mới được biết tới, tranh của Modigliani liền tăng giá vùn vụt.

Sắp tới đây, tài tử Johnny Depp sẽ đạo diễn một bộ phim điện ảnh làm về cuộc đời của họa sĩ Amedeo Modigliani. Chuyện phim "Modigliani" sẽ khai thác cuộc đời bi kịch của một tài năng hội họa.

Bức tranh khỏa thân đắt nhất thế giới hiện nay là bức "Nu Couché" (Khỏa thân nằm tựa - 1917) của Modigliani, tác phẩm từng được mua hồi năm 2015 với giá 170,4 triệu USD (tương đương 3.990 tỷ đồng).

Giờ đây, bức "Nu Couché" được xem là một tuyệt tác hội họa, nhưng đã từng có thời bức tranh này cùng với những bức tranh khỏa thân khác do Modigliani thực hiện đã tạo nên một cú sốc đối với dư luận Paris hồi năm 1917.

Những bức tranh khỏa thân do Modigliani thực hiện luôn có những đường cong được phóng đại phi thực tế, đó không phải là những bức tranh khỏa thân hoàn mỹ theo phong cách thời Phục hưng do các bậc thầy hội họa như Titian, Raphael và Botticelli thực hiện.

Những bức tranh khỏa thân của Modigliani nhấn mạnh vào vẻ đẹp gợi cảm của những đường cong, tỷ lệ cơ thể phi thực tế và có cả những chi tiết... vô cùng thực tế xuất hiện trong tranh, làm gây nên tranh cãi lớn. Trước đó, người ta chưa từng thấy những bức tranh khỏa thân... kiểu như vậy.

Tranh khỏa thân của Modigliani tạo nên một bước chuyển mình dữ dội đối với nhận thức của công chúng vốn chỉ quen với tranh khỏa thân cổ điển. Tranh khỏa thân của Modigliani tỏa ra một thứ xúc cảm mạnh mẽ, chân thực chưa từng thấy trước đó.

Khi triển lãm tranh của Modigliani được tổ chức hồi năm 1917, cảnh sát đã nhận được thông báo từ người dân về một phòng tranh trưng bày toàn tác phẩm... đồi trụy, cảnh sát tới và yêu cầu triển lãm phải đóng cửa ngay. Đó là triển lãm solo đầu tiên và duy nhất trong sự nghiệp của Modigliani. Thời điểm đó, tác phẩm của Modigliani bị quy kết là sống sượng, đồi trụy, không thể chấp nhận.

Một thế kỷ sau, tác phẩm từng được trưng bày trong triển lãm ấy - bức "Nu Couché" - đã được bán đấu giá tại New York (Mỹ) và đạt mức giá hơn 170 triệu USD, tác phẩm ngay lập tức nằm trong top 20 bức tranh đắt giá nhất trong lịch sử hội họa.

Những người đẹp khỏa thân trong tranh Modigliani luôn có những đường cong phóng đại, những nét vẽ dài bất thường không đúng với tỉ lệ cơ thể người, nhưng lại giúp tạo nên những ấn tượng mạnh về vẻ đẹp hình thể của nữ nhân vật. Ngoài ra, các người đẹp trong tranh của Modigliani luôn có đôi mắt trống rỗng, không bộc lộ xúc cảm.

Dù sự nghiệp của Modigliani cho tới hôm nay đã được hậu thế đưa lên tầm danh họa, nhưng khi còn tại thế, Modigliani chưa từng được thấy một tín hiệu nào của sự thành công, họa sĩ đã sớm ra đi trong sự nghèo khó hồi năm 1920 ở tuổi 35.

Chào đời trong giờ phút gia đình bị siết nợ, cả cuộc đời sống trong túng quẫn

Modigliani sinh năm 1884 ở Livorno (Ý) trong một gia đình vốn từng giàu có, sự ra đời của Modigliani đã giúp gia đình thoát khỏi cảnh khốn cùng trong thời điểm bị siết nợ.

Trước khi Amedeo Modigliani chào đời, gia đình đã rơi vào cảnh phá sản, khi những bên cho vay tới siết nợ và định mang những gì còn có giá trị trong nhà Modigliani đi, họ đã buộc phải ra về tay trắng.

Có một luật ngầm trong đời sống người Ý, đó là không bao giờ được lấy đi thứ gì nằm ở trên giường của người phụ nữ đang chuyển dạ. Vậy là trong nhà có những gì giá trị nhất, nhà Modigliani liền chất cả lên chiếc giường nơi mẹ của Amedeo Modigliani sắp sinh ra cậu con trai có tài năng hội họa.

Cái tên Amedeo có hàm ý là "được Chúa yêu thương", nhưng cậu bé Amedeo Modigliani lại có thể trạng rất yếu và không ngừng đau ốm. Modigliani từng bị viêm màng phổi năm 11 tuổi, bị thương hàn năm 14 tuổi. Mẹ của Modigliani đã tự dạy con học tại nhà. Bà sớm nhận ra năng lực hội họa ở con trai.

Dù gia đình đã rất khốn khó, nhưng mẹ của Modigliani vẫn tìm mọi cách để con được tới học vẽ với họa sĩ giỏi nhất tại Livorno lúc bấy giờ, đó là họa sĩ Guglielmo Micheli. Việc học vẽ của Modigliani bị buộc phải dừng lại khi cậu thiếu niên mắc bệnh lao năm 16 tuổi.

Sau khi bình phục, Modigliani tìm tới Venice (Ý) để theo học về hội họa, nhưng tại đây, chàng thanh niên chẳng hứng thú học vẽ nữa, mà ngày đêm la cà quán xá, chơi bời trác táng.

Khi ấy, Modigliani tin rằng đã đến lúc mình cần dừng việc học lại để thâm nhập thực tế, Modigliani cho rằng mình học được nhiều từ những cuộc vui hơn là tại các học viện mỹ thuật hay trong các lớp học của danh họa. Sau đó, Modigliani chuyển tới Paris (Pháp) vào năm 1906 để phát triển sự nghiệp hội họa.

Có mặt tại Paris, Modigliani nhanh chóng gây chú ý bởi diện mạo như một ngôi sao điện ảnh: đẹp trai với mái tóc dày và sẫm màu, xoăn tự nhiên, Modigliani gây ấn tượng như thể một công tử giàu có phóng túng.

Nhưng kỳ thực, cuộc sống của Modigliani tại Paris rất thiếu thốn, chật vật. Dù không có tiềm lực kinh tế vững vàng, nhưng Modigliani vẫn luôn hấp dẫn phụ nữ, nhiều người đẹp sẵn sàng ngồi làm mẫu miễn phí cho Modigliani vẽ.

Dù rất may mắn trong lĩnh vực tình trường, nhưng Modigliani lại rất chật vật trong việc gây dựng sự nghiệp. Tác phẩm của Modigliani không được các phòng tranh đón nhận. Có những thời điểm, Modigliani buộc phải đổi tác phẩm để lấy thực phẩm, họa cụ. Đôi khi, Modigliani phải vẽ cả biển hiệu quảng cáo để có tiền sinh sống.

Modigliani còn nghiện rượu và chất kích thích, nên cuộc sống của họa sĩ trẻ luôn trong tình trạng túng thiếu. Modigliani không có đủ khả năng để kiểm soát cuộc sống của mình, luôn thiếu tiền và cũng luôn thiếu tỉnh táo vì nghiện rượu và chất kích thích.

Một khi hết tiền, Modigliani sẽ tận dụng khả năng hội họa của mình để kiếm nhanh được một vài franc. Paris vốn luôn đông khách du lịch, khi đã cháy túi, Modigliani sẽ đi dạo xung quanh, xem du khách nào có vẻ giàu có, anh sẽ nhanh chóng thực hiện một bức phác thảo chân dung, rồi tiến lại gần, chìa bức chân dung ra và nói: "Tôi là Modigliani. 5 franc nhé".

Ở thời bấy giờ, cái tên Modigliani chẳng có ý nghĩa gì, nhưng hầu như du khách nào cũng nhận thấy bức chân dung mà người đàn ông say xỉn chìa ra trước mặt mình cũng không tồi, thường họ sẽ sẵn sàng trả tiền và coi đó như một món đồ kỷ niệm đem về từ Paris.

Cuộc tình chân thành và xót xa nhất

Modigliani trải qua vô số cuộc tình, nhưng đáng kể nhất là cuộc tình cuối cùng của anh. Năm 33 tuổi, Modigliani gặp một nữ sinh viên mỹ thuật 19 tuổi có tên Jeanne Hebuterne. Họ ở bên nhau trong quãng thời gian từ năm 1917 đến năm 1920, chính trong thời đoạn này, Modigliani vẽ nên những tác phẩm xuất sắc nhất trong sự nghiệp, trong đó có bức "Nu Couché" (1917).

Jeanne Hebuterne vốn sinh ra trong một gia đình có phong cách sống rất truyền thống, cô đã bị gia đình từ mặt sau khi lựa chọn chuyển tới sống chung với Modigliani.

Trong những năm tháng gắn bó, hai người có một cô con gái, trước đó, Modigliani đã có 3 người con sinh ra từ những mối tình không đi tới hôn nhân. Sau khi nghiêm túc bước vào mối quan hệ với Jeanne Hebuterne, Modigliani đã nỗ lực để trở nên cân bằng hơn trong cuộc sống, nhưng tranh của Modigliani vẫn không bán chạy, cuộc sống lứa đôi rất chật vật.

Sau 3 năm gắn bó với Jeanne, Modigliani sớm qua đời vì viêm màng não lao ở tuổi 35. Khi ấy, sau vài ngày không thấy cặp đôi xuất hiện ở bên ngoài, hàng xóm vào nhà thăm và thấy Modigliani đang nằm hấp hối, ôm lấy Jeanne. Modigliani qua đời khi Jeanne đang ở tuổi 21 và đã có mang người con thứ hai được 8 tháng.

Sau khi lễ tang kết thúc, gia đình của Jeanne đến để đưa cô về nhà, tại nhà mình, Jeanne Hebuterne đã tự sát ở thời điểm hai ngày sau khi Modigliani qua đời, mang theo cả người con chưa chào đời của họ. Phải tới 10 năm sau, gia đình của Jeanne mới quyết định di chuyển phần mộ của cô đến bên cạnh phần mộ của Modigliani.

Một tấm bia mộ chung được dựng lên để tưởng nhớ cặp đôi. Bên phần mộ của Modigliani, bia đề: "Tử thần đã đánh gục anh khi vinh quang vừa ló rạng". Bên mộ của Hebuterne, bia đề: "Người bạn đồng hành tận tụy nhất với những sự hy sinh cùng cực".

Đó là chi tiết bi kịch cuối cùng trong cuộc đời của Amedeo Modigliani - người họa sĩ có những tác phẩm hiện được bán với giá hàng chục, thậm chí hàng trăm triệu USD, nhưng lúc sinh thời, từng phải đem đổi tranh để có một bữa ăn miễn phí.

Thiên tài đoản mệnh

Dù sớm qua đời khi còn trẻ, lúc mới 35 tuổi, nhưng Modigliani đã kịp để lại dấu ấn đậm nét trong lịch sử hội họa. Không có nhiều họa sĩ tạo được sức nóng bền bỉ như Modigliani. Ngay từ sớm, khi còn chưa được công chúng ưa chuộng, những tác phẩm của Modigliani đã được một số họa sĩ, nhà phê bình, nhà sưu tầm quan tâm, đề cao.

Lý giải về sức hấp dẫn lâu bền trong tác phẩm của Modigliani, giám đốc nghệ thuật của Bảo tàng Nghệ thuật Houston (Mỹ) - bà Alison de Lima Greene - từng nói: "Sức nóng trong tranh Modigliani chính là sức nóng của sự gợi cảm, niềm đam mê, khao khát cháy bỏng. Những bức tranh của Modigliani quá đỗi nóng bỏng.

Có nhiều người vốn không quan tâm tới hội họa, thậm chí không yêu thích hội họa, nhưng lại rất yêu thích tranh của Modigliani. Không chỉ riêng tranh khỏa thân của Modigliani hấp dẫn, mà ngay cả những bức khắc họa người phụ nữ có khoác lên mình tấm vải cũng khiến người xem bị mê hoặc và khao khát được chiêm ngưỡng".

Phần lớn những tác phẩm khiến hậu thế nhớ về Modigliani được họa sĩ thực hiện trong 5 năm cuối đời. Chính trong những năm tháng cuối đời ấy, Modigliani thực hiện bộ tranh khỏa thân có tính chất bước ngoặt đối với mảng đề tài khỏa thân trong hội họa hiện đại. Những tác phẩm này về sau làm nên những kỷ lục về giá trong thập niên 2010.

Người làm mới đề tài khỏa thân trong hội họa hiện đại

Modigliani bắt đầu tìm đến đề tài khỏa thân từ năm 1908, nhưng phải tới năm 1914, Modigliani mới phát triển được những nét riêng độc đáo trong mảng đề tài này.

Lúc này, người bảo trợ của Modigliani - nhà buôn nghệ thuật Léopold Zborowski - đã hào phóng thuê phòng vẽ, người mẫu, mua họa cụ cho chàng họa sĩ trẻ. Zborowski cũng hỗ trợ cho cuộc sống của Modigliani, nhờ đó, Modigliani có thể chuyên tâm sáng tác trong một khoảng thời gian.

Những người mẫu xuất hiện khỏa thân trong tranh của Modigliani cho tới hôm nay không còn rõ danh tính. Modigliani không bao giờ khắc họa những người phụ nữ gắn bó với mình trong trạng thái khỏa thân, đối với những người mẫu xa lạ được mời tới làm mẫu, Modigliani cảm thấy thoải mái hơn và vì thế mà thực hiện nên những tác phẩm đầy ấn tượng.

Tổng cộng, Modigliani đã vẽ 22 bức khỏa thân dáng nằm và 13 bức khỏa thân dáng ngồi trong quãng thời gian từ năm 1916 tới 1919. Khi tổ chức triển lãm hồi năm 1917 với sự hỗ trợ của người bảo trợ Zborowski, sự kiện đã gây nên những tranh cãi lớn trong dư luận và ngay lập tức bị cảnh sát yêu cầu phải dừng lại.

Hiện tại, tranh khỏa thân của Modigliani được đánh giá là tinh tế và giàu cảm xúc nhất trong thế kỷ 20. Modigliani đã có một cuộc đời ngắn ngủi, phóng túng, và trụy lạc; một kết thúc buồn thương và bi đát. Modigliani là một tài năng bị ngó lơ, phải sống trong nghèo khổ suốt cả cuộc đời, nhưng khi vừa qua đời thì tác phẩm liền tăng giá và bán chạy…

Đó chính là câu chuyện của Amedeo Modigliani - người họa sĩ đoản mệnh có cuộc đời nhiều cay đắng nhưng vẫn luôn cháy bỏng khát khao sáng tạo rất dữ dội.

 Bích Ngọc
Theo Daily Mail

27/08/2022